Direct naar artikelinhoud
Buitenland

Waarom Israël en Saoedi-Arabië elkaar steeds vaker opzoeken

Prins Mohammad bin Salman.Beeld AFP

Één ding brengt Saoedi-Arabië en Israël samen: Iran als gemeenschappelijke vijand. Sinds de komst in Riyad van de ambitieuze kroonprins Mohammad bin Salman tasten de twee staten elkaar af over nauwere samenwerking.

De hoeder van de heiligste plaatsen in de islam - Mekka en Medina - en de bezetter van de op twee na belangrijkste plek in de islam - de Al Aqsamoskee op de Tempelberg in Jeruzalem - hebben nochtans veel reden elkaar te wantrouwen.

Grote rivaal

De Israëli's voelen zich door Iran fysiek bedreigd en de Saoedi's beschouwen het sjiitische bewind in Teheran als hun grote rivaal in de regio. Dat schept een band. Sinds de Verenigde Staten, nog onder president Barack Obama, met Iran een nucleair akkoord sloten, is de dreiging in hun ogen alleen maar groter geworden. Saoedi-Arabië ziet zich - in Jemen, Irak, Syrië - omsingeld door de Iraniërs en doet alles om tegenmacht te organiseren.

De Al Aqsamoskee.Beeld AFP

Nieuws daarover komt geheel en al van Israëlische zijde. Minister van Energie Yuval Steinitz onthulde zondag dat er heimelijke contacten zijn met de Saoedi's over de Iraanse kwestie. Vorige week zei de chef-staf van het Israëlische leger, generaal Gadi Eizenkot, dat hij bereid is inlichtingen uit te wisselen met Saoedi-Arabië, teneinde 'het Iraanse gevaar' te weerstaan. De twee landen hebben volgens hem 'veel gemeenschappelijke belangen'.

Contacten

Geruchten over samenwerking gaan al langer. Zo heeft volgens de Israëlische radio kroonprins Mohammed in hoogsteigen persoon onlangs met Israëlische functionarissen gepraat, nota bene in Israël. "En waarschijnlijk wórden er al inlichtingen uitgewisseld", zegt Joshua Teitelbaum van het Begin-Sadat Center for Strategic Studies in Tel Aviv. 

Van Saoedische zijde worden de berichten over toenadering steevast ontkend. De Saoedi's zouden verraad plegen aan de Palestijnse zaak door met Israël in zee te gaan.

Voor de Israëli's is het geen enkel probleem open te zijn over de contacten. Integendeel. Het komt hun goed uit te laten zien dat zij voor rede vatbaar zijn. Dat zij bereid zijn samen te werken met Arabische landen. Dat niet alles zwart-wit is en dat er in het Midden-Oosten méér speelt dan de Palestijnse kwestie. Als dan in één moeite door een lichtbundel valt op hypocrisie en verdeeldheid in het Arabische kamp, is dat mooi meegenomen.

"Wij zijn de partij die zich niet schaamt", zei minister Steinitz. "Het is de andere kant die de banden stil wil houden. Er speelt veel meer, maar wij houden het geheim."

Van Saoedische zijde worden de berichten over toenadering steevast ontkend. Israël is nog steeds besmet en de Saoedi's zouden verraad plegen aan de Palestijnse zaak door met Israël in zee te gaan vóór de Palestijnse kwestie is opgelost. Het zou hun gezag in de Arabische wereld, waar zij meer dan ooit een leidersrol ambiëren, aantasten. Teheran zou het er met genoegen in wrijven.

Vredesplan als list

Toch is Israël wel degelijk nodig in het anti-Iraanse kamp. Er moet dus een list worden bedacht. Die heeft kroonprins Mohammad gevonden in het vredesplan voor het Palestijns-Israëlisch conflict dat op het ogenblik wordt opgesteld door Jared Kushner, de schoonzoon van president Donald Trump. The New York Times meldde eerder deze maand dat daar hard aan wordt gewerkt. Begin volgend jaar kan er een voorstel liggen, gebaseerd op de tweestatenoplossing.

Jared Kushner.Beeld EPA

Met het oog daarop werd de Palestijnse premier Mahmoud Abbas begin november uitgenodigd in Riyad. Van koning Salman en kroonprins Mohammad kreeg hij te horen, zo wisten Arabische media te melden, dat hij maar beter kan meewerken aan het Kushner-plan. De Palestijnen worden geacht hun steentje bij te dragen aan de door Saoedi-Arabië gesmede anti-Iraanse coalitie.

Uiteraard is het maar helemaal de vraag of Kushner en Trump kunnen slagen waar tientallen Amerikaanse bemiddelaars eerder faalden. De vraag is ook wat het Kushner-plan behelst. Het zal ongetwijfeld minder ver gaan dan het vredesplan dat Riyad in 2002 zelf presenteerde. Dat komt neer op herstel van de grenzen van voor 1967. Als Israël daarmee akkoord gaat - maar dus niet eerder - zou de Arabische wereld de diplomatieke banden kunnen herstellen.

Er zijn ook minder vergaande vormen van détente mogelijk. The New York Times opperde het verstrekken van visa aan zakenlieden en samenwerking in luchtverkeer en telecommunicatie.

Palestijnse kwestie

De Saoedische kroonprins loopt echter het risico 'zichzelf in de voet te schieten' als hij zich committeert aan een oplossing die wordt afgewezen door de rest van de Arabische wereld, schrijft Ibrahim Fraihat van Georgetown University.

'Mohammad bin Salman is ambitieus op het roekeloze af'
Joshua Teitelbaum

Ook volgens Teitelbaum moet er sprake zijn van "heel veel vooruitgang" in de Palestijnse kwestie eer Riyad de banden met Israël openlijk kan aanhalen. "Prins Mohammad heeft nationaal en internationaal in korte tijd al zoveel overhoop gehaald, dat hij op dit punt niet te ver kan gaan", zegt hij. "Maar met hem weet je het nooit. Hij is ambitieus op het roekeloze af."

Saad al-Hariri.Beeld REUTERS

Ook het merkwaardige optreden van de Libanese premier Saad al-Hariri, die vorige week in Riyad opeens zijn aftreden bekendmaakte, maar daarvan dinsdag weer terugkwam, heeft alles te maken met het mobiliseren door de Saoedi's van alle Iran-vijandige krachten in de regio.

Anti-Iraanse samenwerking tussen Israël en Saoedi-Arabië zou kunnen bestaan uit, bijvoorbeeld, uitwisseling van inlichtingen en overdracht van rakettechnologie. Daarnaast wordt er volop gespeculeerd op een aanval door Israël op Hezbollah, Irans vijfde colonne in Libanon. Saoedi-Arabië zou daarop aandringen.

Maar ook als dat waar is, zegt Teitelbaum, dan zal Israël er zeker niet aan beginnen. Het is sinds 2006 rustig aan de Israëlische noordgrens. Waarom problemen creëren waar ze niet zijn?