Nieuwe klimaatzaak tegen TotalEnergies: voor het eerst worden bestuursleden én aandeelhouders voor de rechter gedaagd
In Parijs hebben 8 klimaatslachtoffers, onder wie 1 Belg, een klacht neergelegd tegen TotalEnergies bij de strafrechtbank. Ze verwijten de raad van bestuur en de aandeelhouders van het energiebedrijf dat ze nieuwe gas- en olieprojecten hebben geopend. Daardoor zouden ze de klimaatrampen hebben verergerd die vrienden en familieleden het leven hebben gekost. Het is de eerste keer dat een klimaatzaak zich focust op de rol van individuen in plaats van een bedrijf of een regering.
Van Griekenland over Australië tot Zimbabwe, Pakistan, de Filipijnen en ook België: ze komen uit de hele wereld, de klimaatslachtoffers die vandaag TotalEnergies voor de rechter hebben gedaagd. Ze werden de voorbije jaren slachtoffer van hittegolven, overstromingen, cyclonen, stormen en bosbranden. Ze verloren daarbij familieleden, vrienden of hun huis.
Een van hen is de jonge Belgische klimaatactivist Benjamin Van Bunderen Robberechts die een vriendin verloor bij de overstromingen in de zomer van 2021. Sindsdien voert hij campagne onder de noemer Climate Justice For Rosa.
Samen slepen ze, geholpen door de ngo's Bloom, Alliance Santé Planétaire en Nuestro Futuro, het Franse bedrijf TotalEnergies voor de rechter. Ze doen dat op basis van 4 aanklachten: onvrijwillige doodslag, verzuim om een ramp te bestrijden, schade toebrengen aan de biodiversiteit en moedwillig het leven van anderen in gevaar brengen.
Persoonlijk verantwoordelijk
Wereldwijd lopen er heel wat klimaatzaken. Alleen al tegen TotalEnergies zijn het er minstens 8, onder andere voor milieuschade door een oliepijplijn in Oeganda en Tanzania. In maart trok een Belgische bioboer naar de rechter tegen TotalEnergies.
En een Nederlandse rechter verplichtte het oliebedrijf Shell in 2021 al om zijn uitstoot sneller te doen dalen. In ons land werden de federale, Vlaamse en Brusselse regeringen dan weer in november vorig jaar veroordeeld in beroep.
Maar anders dan bij die voorgaande klimaatzaken, dienen de 8 klimaatslachtoffers vandaag geen klacht in tegen een bedrijf of een regering. Ze stellen de bestuursleden en de aandeelhouders van TotalEnergies persoonlijk aansprakelijk, en beroepen zich daarvoor op het strafrecht. Het is de eerste keer dat dat gebeurt.
Ze zeggen dat de mensen achter het bedrijf bewust beslissingen hebben genomen die de klimaatcrisis verergeren. Zo blijft het nog steeds nieuwe olie- en gasprojecten openen, terwijl bijvoorbeeld het Internationaal Energieagentschap dat al sinds 2021 afraadt. Ook zou de raad van bestuur vorig jaar nog zijn aandeelhouders hebben gevraagd om tegen een doelstelling te stemmen die de uitstoot van TotalEnergies in lijn zou brengen met het klimaatakkoord van Parijs.
De 8 klimaatslachtoffers zeggen dat de raad van bestuur en de aandeelhouders vooral winst nastreven, terwijl het bedrijf de risico's van fossiele brandstoffen voor het klimaat al zeker een halve eeuw kent.
Dat laatste staat alleszins vast. In 2021 kwam er interne communicatie van TotalEnergies boven water uit (onder andere) 1971 en 1984. Daarin klonk het bijvoorbeeld dat er mogelijk "catastrofale gevolgen" dreigen en dat "het broeikaseffect ons milieu onvermijdelijk zal veranderen". Toch koos het bedrijf ervoor om naar buiten toe twijfel te zaaien over de klimaatwetenschap die het achter gesloten deuren wél ernstig nam.
Niet zeker dat het tot een rechtszaak komt
De klacht is deze voormiddag ingediend, maar het valt nog af te wachten of het daadwerkelijk tot een rechtszaak komt. De 8 hopen dat de rechter de bestuursleden en aandeelhouders van TotalEnergies verantwoordelijk stelt voor die misdrijven, en hen verbiedt om nog nieuwe olie- en gasprojecten te ontwikkelen. Maar gemakkelijk wordt dat niet.
Net doordat de 8 klimaatslachtoffers voor een strafrechtelijke zaak kozen, is de kans kleiner dan bij voorgaande klimaatzaken dat de rechter hun argumentatie volgt. In een strafzaak staan er immers strengere straffen op het spel, zoals gevangenisstraffen of boetes. Daardoor is de bewijslast ook groter.
"In het strafrecht moet je kunnen aantonen dat de schade een rechtstreeks gevolg is van een handeling", legt Catherine Van De Heyning (UA) uit. Ze is professor Fundamentele Rechten en expert in klimaatzaken.
"Een handeling van een bedrijf die vervolgens leidt tot klimaatverandering die vervolgens een storm veroorzaakt die vervolgens iemand schade berokkent... Ik wil niet vooroplopen op de uitspraak, maar ik denk dat dat onvoldoende zal zijn."
Valies
Om die link toch hard te maken, bracht advocaat François Lafforgue vandaag een zwarte valies mee naar de strafrechtbank met 300 dossiers. Daarin zat wetenschappelijke literatuur over de klimaatverandering, maar ook studies die extreme weersevenementen linken aan de uitstoot van broeikasgassen.
Toch erkent ook de Belg Benjamin Van Bunderen Robberechts, een van de klimaatslachtoffers, dat de kans niet zo groot is dat het effectief tot een rechtszaak komt. "Dit is een heel belangrijk signaal, via het strafrecht, dat TotalEnergies foute dingen doet. Ze moeten worden gestopt, want het is duidelijk dat ze zelf niet zullen stoppen als wij hen er niet toe verplichten."
De openbaar aanklager krijgt nu 3 maanden de tijd om te beslissen of hij al dan niet een onderzoek opent.
TotalEnergies geeft voorlopig geen reactie aangezien het nog niet officieel op de hoogte is gebracht van de klacht.
Dit stuk werd op 22/05/2024 aangevuld met de voorlopige reactie van TotalEnergies.