Deskundigen: “Maastrichtse stadswal heeft groter deel schade opgelopen”

Toen hij de ravage voor het eerst aanschouwd, kon hij het niet laten om er even een grap over te maken. “Kijk, Maastricht is belegerd! Er is een bres in de muur geschoten!” Maar eigenlijk is Jos Notermans van de Stichting Menno van Coehoorn vooral geschrokken en bezorgd. “Ik had dit niet verwacht, niet gehoopt en het is erg jammer. Over het algemeen staan deze muren als een rots.”

Gesloopt

Notermans is verontrust. Hij vreest dat een veel groter deel van de muur preventief gesloopt moet worden. Toen de muur vorig jaar in de steigers stond, is een bolling geconstateerd en is meetapparatuur geïnstalleerd om de zaak te monitoren. Nog voordat een plan van aanpak kon worden gemaakt, stortte de muur dit weekend onverwacht in. Volgens Notermans, die zelf vorig jaar op de steigers heeft gestaan, loopt de bolling in de muur veel verder door.

“De vraag is over welke lengte gesloopt moet worden. Ik denk dat het een veel breder stuk is. Je ziet het pas goed als je evenwijdig aan de muur kijkt.”

Niet stabiel

De visie van Jos Notermans van de landelijke Stichting Menno van Coehoorn die waakt over historische verdedigingswerken, wordt bevestigd door Koos Consten en Leo Lamberti van de Stichting Maastricht Vestingstad. Zij vrezen eveneens dat de muur over een fikse lengte niet stabiel is.

Lamberti: “Wat er nu is uitgevallen, is het eerste stuk.” Ook Koos Consten inspecteerde de stadswal vorig jaar toen deze in de steigers stond en zag de bolling. “Je kon zien dat die muur ging ‘buiken’. Dat is geen goed teken, maar dit had niemand verwacht. Dit is zo’n beeldbepalende plek. Het ‘aangezicht van de stad’ is aangetast.”

Calamiteit

De gemeente spreekt inmiddels van een calamiteit; de oorzaak van de instorting blijft vooralsnog gissen. De komende dagen gaat de gemeente meerdere ‘schouwen’ doen met onder meer de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, constructeurs, aannemer en architect. Vervolgens wordt vastgesteld hoe de zaak aangepakt wordt. Opvallend is in elk geval dat het bovenste deel van de wal veel minder dik is dan gedacht. Ook lijkt er nauwelijks verbinding te zijn tussen de mergeldelen aan de binnenkant en de hardsteen aan de buitenkant.

Leo Lamberti: “Ik ben geen constructeur, maar als je goed kijkt zie je dat de stukken mergel aan de linker- en rechterkant van de instorting een lichtere kleur hebben dan de mergelblokken in het midden. Dat zou op een probleem met water kunnen duiden. En wat hebben de bomen bovenop gedaan met die storm pas geleden? Misschien zijn die wortelpakketten wel gaan drukken.” Ook zijn er recent enkele grote bomen bovenop gekapt, waardoor er minder water opgenomen wordt.

Het getroffen stuk muur is rond 1516 gebouwd en is formeel een courtine tussen de rondelen Haet ende Nijt en de Vief Köp.

Instortingsgevaar

Meerdere politieke partijen hebben inmiddels vragen gesteld. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Wie besloot dat er geen sprake was van instortingsgevaar? Maar de schuldvraag heeft bij de vestingdeskundigen geen prioriteit. Consten: “Er was geen enkele aanleiding om aan te nemen dat dit ging instorten.”

Jos Notermans maakt zich geen zorgen over de veiligheid van de vestingmuren elders in de stad. “Volgens mij is het een lokaal probleem. Ik zie dit als een betreurenswaardig incident.” Koos Consten hoopt wel dat deze calamiteit aanleiding is om kritischer te kijken naar de toestand en controle van de vestingwerken in de stad.

Ook hoopt hij dat er voldoende budget komt om de muur fatsoenlijk in ere te herstellen. Hij is niet erg gelukkig met de opknapbeurt van vorig jaar. “Dat was consolideren in plaats van restaureren. De stad moet durven om het zo authentiek mogelijk aan de pakken. Niet ‘hier een stuk mergel, daar een baksteen’. Maar een mooie hardstenen muur, zoals het in 1516 was.”