Bloedmaan, totale maansverduistering én supermaan samen: zo kan je er optimaal van genieten

“Liefhebbers die vroeg opstaan, kunnen maandagochtend tussen 4.33 uur en 7.50 uur inderdaad een totale maansverduistering zien”, bevestigt Meeus. Eigenlijk zouden we op dat moment een volle maan verwachten. “Op 21 januari zouden we normaal de volledige verlichte kant te zien krijgen. Maar dat is deze keer anders”, zo weet de expert.

“De maan passeert deze maandag immers in zijn baan rond de aarde door de zogenaamde ‘schaduwkegel’ van onze planeet. Onze planeet komt dus tussen de zon en de maan in te staan. Daardoor krijgt ze geen rechtstreeks licht van de enige lamp in ons zonnestelsel, van de zon over haar heen. En dat gebeurt deze keer niet gedeeltelijk, maar volledig. Vandaar spreken we van een ‘totale maansverduistering’.”

Felrode of donkerbruine “bloedmaan”

Wie denkt dat de maan dan gewoon niet te zien is, heeft het niet aan het rechte eind. “Dat is net het bijzondere: we verwachten dat de maan bijgevolg donker zou zijn. Maar de atmosfeer rond de aarde doet het licht van de zon afbuigen tot op het verduisterde maanoppervlak. En dat zorgt wel degelijk voor een kleurenspel”, legt Meeus uit.

In de volksmond spreken we dan van een “bloedmaan”, maar van die term gruwt de expert een beetje. “Wij krijgen die naam moeilijk over onze lippen. Want dat klinkt zo dramatisch en angstaanjagend. ‘Bloedmaan’ is zelfs helemaal niet zo’n accurate titel. Want de kleur van de maan kan variëren van baksteenrood tot tamelijk donkerbruin”, weet de expert.

Dat hangt immers af van de kleur van onze eigen atmosfeer. “Soms is de lucht bijna doorzichtig, maar als er veel stof in de atmosfeer hangt, dan zal de kleur van de maan donkerder zijn. Vooral vulkaanuitbarstingen zorgen voor een reservoir van nieuwe stofdeeltjes, iets wat permanent gebeurt op aarde en een stevige invloed heeft op de transparantie van onze atmosfeer.” Hoe “bloedrood” de maan zal zijn, valt niet op voorhand te zeggen, al kan je op het moment zelf wel een schatting doen aan de hand van de schaal van Danjon.

Supermaan, maar niet zo super

Als klap op de vuurpijl staat de maan ook nog eens in haar “perigreum”, een volle maan waarbij de afstand tot het aarde het kleinst is. “Dan is het verschil ongeveer 356.000 à 370.000 kilometer”, zo weet weerman Frank Deboosere. “De maan is dan niet groter, maar dat kan zo wel lijken. Tussen de grootste en kleinste afstand is er een verschil van maximum 14 procent. Zelfs een geoefend oog ziet amper een grotere maan, niet zo ‘super’ dus.” Bovendien valt zo’n supermaan één van de veertien keer samen met een volle maan en is de situatie dus niet zo uitzonderlijk.

Volgens Deboosere circuleren er heel wat mythes rond de “supermaan”, die volledig onterecht zijn. “De term werd in 1979 bedacht door een astroloog, geen astronoom. Richard Nolle. Sindsdien klinken er talloze geruchten dat het verschrikkelijke rampen zoals aardbevingen, vulkaanuitbarstingen, orkanen en wateroverlast zou opleveren. Maar dat algemene verband met de supermaan bestaat helemaal niet”, legt de weerman uit.

Tips om optimaal te genieten

Wie maan-dag de totale maansverduistering wil zien, zal vroeg moeten opstaan. “De maan komt in de kernschaduw van de Aarde terecht tussen 4.33 uur en 7.50 uur, maar tegen die tijd staat de Maan echter laag boven de westelijke horizon. Dat wil zeggen dat we het allerlaatste deel van deze eclips bijvoorbeeld niet kunnen waarnemen vanuit de Volkssterrenwacht Mira in Grimbergen. Vroeg opstaan is de boodschap!” lacht Meeus nog.

Een donker plekje zoeken om te kijken is niet cruciaal, maar kan wel helpen. “Bij volle maan zien we veel licht en dan is het een goed idee om de duisternis op te zoeken om het contrast te zien. Maar bij een maansverduistering hoeft dat niet, want die is al verduisterd. Eigenlijk kunnen we dus om het even waar kijken. Al zal er op pakweg de Grote Markt in Brussel wel te veel lichtgloed in je directe omgeving zijn om ervan te kunnen genieten. Je kan het best kijken, wanneer het enkel gaat jouw oog als waarnemer en het licht van de maan.”

Een telescoop is niet nodig, want ook met het blote oog zal de ‘bloedmaan’ zichtbaar zijn. “Afhankelijk van het weer, krijg je dan een bepaald tafereel voorgeschoteld. Als er regen is, dan zal het slecht te zien zijn, al spreekt het KMI (voorlopig) nog niet van buien. Hangen er enkel schaarse wolken, dan krijgen we een bijna magische sfeer. Zo’n feeëriek spektakel is dan weer goed op de poëtische kant van de zaak te doen toenemen. Maar ik duim voor geen enkel wolkje, dan kunnen we het gegeven het best bestuderen natuurlijk”, besluit Meeus benieuwd.