Direct naar artikelinhoud

Huis voor Klokkenluiders kraakt al lang: waarom werd er nog geen enkel onderzoek afgerond?

Het Huis voor Klokkenluiders, toevluchtsoord voor aankaarters van misstanden op de werkvloer wordt overspoeld door meldingen, maar rondde nog geen enkel onderzoek af. Eerder dit jaar stapte de voorzitter al op, nu zou ook de rest van het bestuur zijn opgestapt. Vandaag verschijnt er een rapport over het functioneren van het Huis. Lees hieronder een eerder artikel over de situatie terug.

Voorzitter Paul Loven (links) en Ronald van Raak (SP) openen het Huis van de Klokkenluiders in juli 2016.Beeld anp

Het Huis voor Klokkenluiders, toevluchtsoord voor melders van misstanden op de werkvloer, verkeert zestien maanden na oprichting in problemen. Ondanks 800 meldingen heeft het Huis nog geen enkel onderzoek naar een misstand weten af te ronden, meldde NRC. Bestuursvoorzitter Paul Loven is vorige week opgestapt uit onvrede over de trage gang van zaken en de groeiende frustraties bij klokkenluiders, die zich in de kou gezet voelen.

Het Huis voor Klokkenluiders werd op 1 juli 2016 in het leven geroepen als plek waar klokkenluiders terecht kunnen voor advies en steun. Dankzij de 'Wet Huis voor klokkenluiders' moet hen het lot bespaard blijven van Ad Bos (bouwfraude), Fred Spijkers (Defensie) en andere klokkenluiders. Bouwondernemer Bos bleef berooid achter nadat hij tegenover justitie onthullingen had gedaan over schaduwboekhoudingen en verboden prijsafspraken in de bouw. Hij moest zijn villa verruilen voor een caravan. De wet stelt het Huis ook in staat gemelde misstanden te onderzoeken, maar daar komt tot nu toe weinig van terecht. Van de 800 meldingen kwalificeerde het Huis er zo'n dertig als 'onderzoekswaardig'. Toch resulteerde dit nog in geen enkel afgerond onderzoek. De helft van de dertig onderzoekswaardige meldingen werd op formele gronden niet-ontvankelijk verklaard.

Loven zelf wil niet reageren. Volgens woordvoerder Arjen Wilbers van het Huis voor Klokkenluiders heeft Loven met zijn vertrek 'een signaal willen afgeven'. 'Het Huis heeft een vliegende start gehad, met heel veel melders en verzoekers. Dat heeft grote druk op de ketel gezet. De onderzoekstaak is nieuw, en uniek in de wereld. Dat betekent dat het wiel nog uitgevonden moest worden terwijl de onderzoeksverzoeken al binnen kwamen. We hebben daardoor minder snel resultaten kunnen boeken dan we zelf gehoopt hadden.'

30 meldingen van misstanden achtte het Huis voor Klokkenluiders onderzoekswaardig. De helft werd niet-ontvankelijk verklaard.

Klokkenluider Ad Bos in 2013. Bos kaartte de bouwfraude aan.Beeld ANP

Weinig tanden

Al voor de oprichting klonk er kritiek: de wet zou het Huis te weinig tanden bieden om echt door te bijten. Zo staat in de wet dat meldingen niet-ontvankelijk zijn als een rechter of toezichthouder zich al over een zaak heeft gebogen. Het Huis voor Klokkenluiders schoof om die reden veel meldingen bij voorbaat terzijde. 'Het Huis handelt niet naar de geest van de wet, maar naar de letter', vindt Paul Schaap, voorzitter van de Expertgroep Klokkenluiders, die de afgelopen jaren honderden klokkenluiders hielp. In de rechtszaal willen werkgevers nog weleens uit de duim gezogen bewijsmateriaal aanvoeren, zegt Schaap. 'De wet is er juist om dit soort mechanismen boven water te krijgen.' Schaap is zelf ook klokkenluider; hij trok in 2001 aan de bel over veiligheidsrisico's in de kernreactor Petten.

Veiligheid vliegbasis

Luchtmachtpiloot Victor van Wulfen trok aan de bel over misstanden op vliegbasis Eindhoven: collega's lapten veiligheidsvoorschriften aan hun laars en vlogen zelfs met een slok op. De Onderzoeksraad Integriteit Overheid, inmiddels opgegaan in het Huis voor Klokkenluiders, stelde Van Wulfen twee jaar geleden in het gelijk.

Uurtje-factuurtje

Klokkenluider Victor van Wulfen, die al jaren in de clinch ligt met zijn ex-werkgever Defensie, ziet veel ruimte voor verbetering. Zo zou het volgens hem helpen als een nieuwe wet werkgevers zou verplichten de juridische kosten van een onderzoek te dragen, tenminste: als de klokkenluider de misstanden aannemelijk kan maken. 'Nu zetten 9 van de 10 melders hun zaak niet door vanwege de torenhoge rekeningen van uurtje-factuurtje-advocaten.'

Ook moet het Huis de bevoegdheid krijgen in te grijpen als werkgevers hun klokkenluiders het leven zuur maken. 'Werkgevers kunnen anders hun gang blijven gaan  ze weten dat een klokkenluidersonderzoek toch jaren duurt.' Van Wulfen vraagt wel enig geduld. 'De trieste realiteit is dat het Huis voor Klokkenluiders niet functioneert zoals het zou moeten, maar dat het wel het beste is wat we hebben.'

Luchtmachtpiloot Van Wulfen kreeg van Defensie een vliegverbod en zat tegen zijn wil 4,5 jaar werkloos thuis. Van Wulfen trok aan de bel over misstanden op vliegbasis Eindhoven: collega's lapten veiligheidsvoorschriften aan hun laars en vlogen zelfs met een slok op. De Onderzoeksraad Integriteit Overheid, inmiddels opgegaan in het Huis voor Klokkenluiders, stelde Van Wulfen twee jaar geleden in het gelijk.

Het huis werkt niet zoals het zou moeten, maar we hebben niets beters
Victor van Wulfen