Verkiezingscampagne Mexico was nog nooit zo bloedig: "Vermoorden is stuk goedkoper dan omkopen"

De pick-uptruck van parlementskandidaat Yuritzia López rijdt hotsend een glibberige bergweg omhoog. Vorige week waaide orkaan Bud langs de kust van de Mexicaanse deelstaat Guerrero. De naweeën houden halsstarrig aan en hebben de zandwegen in modderpoelen veranderd. "Het duurt vijf uur om de dorpen te bereiken", klaagt López. "En in sommige dorpen wonen maar tien families."

López is een 33-jarige arts en hoopt op 1 juli te worden gekozen voor het deelstaatparlement van Guerrero. Ze vertegenwoordigt kiesdistrict 19, bestaande uit drie gemeentes met in totaal zo'n vijftigduizend inwoners. Die gemeentes bestaan elk weer uit tientallen dorpjes, afgelegen gehuchten hoog in de bergen. De gebrekkige bereikbaarheid is niet het enige struikelblok van haar campagne: "Er is een reële kans dat ik word vermoord."

Op 1 juli gaan de Mexicanen naar de stembus. Ze kiezen een nieuwe president en federale congresleden en in veel deelstaten staan gouverneurs, burgemeesters en deelstaatparlementariërs op de stembiljetten. Het is de bloedigste verkiezingscampagne uit de Mexicaanse geschiedenis. Er zijn 116 politici vermoord, waarvan 46 kandidaten. Sommigen worden neergeschoten terwijl ze vanaf een podium hun publiek toespreken, anderen rijden in een hinderlaag of worden thuis verrast.

"Het verkiezingsgeweld toont aan hoe diep de georganiseerde misdaad is doorgedrongen in de politiek", zegt politicoloog en veiligheidsexpert Jorge Chabat. "Criminelen gooien het op een akkoordje met een politicus, en vermoorden de concurrentie." Afgezien van een federale kandidaat, opereerden alle slachtoffers op lokaal niveau. "De drugskartels willen vooral in hun eigen regio's hun gang kunnen gaan", verklaart Chabat. "Federale politici interesseren hen minder."

Omkoping

Ook bij eerdere verkiezingen hadden drugskartels een flinke vinger in de pap, maar toen was dat vooral door omkoping en illegale campagnefinanciering. "De verkiezingen dit jaar zijn heel competitief, met veel kandidaten", aldus Chabat. "Het is niet mogelijk om iedereen om te kopen. Bovendien is vermoorden een stuk goedkoper. In Mexico worden moorden zelden onderzocht, laat staan opgelost. Politici omleggen heeft geen consequenties."

In Guerrero staat de teller inmiddels op 23, en het is daarmee de gevaarlijkste deelstaat voor politici. Het is ook de deelstaat die de meeste papaver produceert, grondstof voor heroïne en andere opiaten. Zestien criminele organisaties liggen hier met elkaar in de clinch, de lokale politie werkt nauw samen met de drugskartels. "Je kunt niemand vertrouwen", aldus López.

Voor haar campagne heeft ze daarom vrienden en familie opgetrommeld. Haar zus organiseert de agenda, een vriendin is persvoorlichter, een neef doet dienst als chauffeur, en oma's huis fungeert als hoofdkwartier. "Eerst hield ik kantoor in mijn eigen huis", vertelt López die in een van de gehuchten van haar kiesdistrict woont. "Maar vorige week maandag is daar de hele dag hevig gevochten. Het halve dorp is op de vlucht geslagen, ik ga er voorlopig niet heen."

Papaverteelt

Vandaag is López op weg naar Balsamar, een dorpje waar straatarme boeren hun broek ophouden met de papaverteelt. Ze tuurt door de voorruit van de pick-uptruck, maar de mist ontneemt bijna al het zicht. "In dit gedeelte van de bergen is het rustig", aldus López. Haar neef ontwijkt behendig de afgebrokkelde rotsbrokken die door de stortregen de weg op zijn gespoeld. "De oorlog is een half uur rijden verderop, hier verwacht ik geen problemen."

"Ik vind het toch niet prettig", mompelt de persvoorlichter achterin. "Heb geen angst voor de plek waar je heengaat", zegt de neef op plechtige toon. En dan, zingend in koor met López: "Want waar het moet, zul je sterven." Het is de tekst van een beroemd narcoliedje van de Mexicaanse band Cartel de Santa. López en haar neef lachen hard, de persvoorlichter rolt met haar ogen en zwijgt.

López is kandidaat voor de rechts-conservatieve PAN, een partij waar ze geen enkele affiniteit mee heeft. "Ze konden in mijn district geen kandidaat uit eigen gelederen vinden", zegt ze. "Niemand durfde mee te doen." Dus opende de partij de deuren voor buitenstaanders. "Ik wilde graag meedoen aan de verkiezingen", aldus López. "En winnen kan alleen als je voor een gevestigde partij uitkomt. Maar ik negeer de partijlijn."

Het district van López is niet het enige met een gebrek aan kandidaten. In Mexico zijn een heleboel dorpen waar niemand is opgestaan, of waar kandidaten halverwege de campagne zijn afgehaakt na met de dood te zijn bedreigd. "Deze situatie is ontzettend schadelijk voor onze democratie", zegt veiligheidsexpert Chabat. "Maar ik begrijp het wel. Het salaris is slecht, dus waarom zou je in godsnaam je leven en dat van je familie in de waagschaal stellen?"

Chabat slaakt een diepe zucht. "De kandidaten die overblijven, dansen naar de pijpen van de narco's. Met uitzondering van de enkeling die gelooft het zieke systeem te kunnen veranderen." López is naar eigen zeggen zo'n enkeling. "Ik ben me bewust van de risico's", zegt ze. "Maar iemand moet het doen. Ik wil me er niet bij neerleggen dat ons land wordt geregeerd door criminelen."

Medicijnen

López wil papaver legaliseren, en er morfine en andere legale opiaten van maken. "Nu importeren we die medicijnen uit Europa. Dat is toch van de zotte? Terwijl wij hier zelf de grondstoffen hebben en papaverboeren een waardig leven zouden kunnen bieden." López liet zich voor haar campagne filmen in een papaverveld, tot afgrijzen van de PAN-leiding. Ze grinnikt: "Maar ze hebben me er nog niet uit gegooid."

Het regent nog altijd pijpenstelen als de auto in Balsamar arriveert, desondanks komen de dorpelingen hun gammele huisjes uitgesneld. "Kandidaten brengen altijd cadeautjes mee", zegt de dertigjarige papaverboer Hugo Catalán. "Ze beloven dan van alles. Niemand gelooft hen natuurlijk, maar we willen wel de cadeau's hebben."

En inderdaad, López haalt een grote doos medicijnen en een zak sportuniformen uit de auto en begint uit te delen. 'Ik heb golfplaten nodig voor mijn dak', zegt iemand. 'Mijn kind heeft geen schoenen', begint een ander. López luistert geduldig en kijkt bezorgd naar de ondervoede kinderen. "Niemand bekommert zich om deze mensen', zegt ze. 'Daarom wil ik de politiek in."

Op de terugweg zwaaien López en haar neef uitbundig naar alle tegenliggers, ook als ze hen niet kennen. "Voor de zekerheid", zegt de neef grijnzend. "Dan denken ze dat we vrienden zijn." Andere kandidaten hebben gewapende beveiligers gevraagd aan de regering, López peinst daar niet over. "Met beveiligers trek je veel meer aandacht, dan denken ze dat je belangrijk bent", zegt ze nuchter. "Als ze me willen vermoorden, doen ze het toch wel."