Sheila Sitalsing: Wie nu al roept dat nee-stemmers gewoon boos op Mark zijn, maakt het wel heel makkelijk om een 'nee' te negeren
Wij van de pers raakten maar niet uitgepraat over Lilian Marijnissen die maandagavond zomaar op vier plekken tegelijk in hologramvorm aan haar volgelingen was verschenen - een beetje zoals in 1951 collectief moet zijn opgekeken van de eerste televisieuitzending. Hier was naar Binnenhofmaatstaven iets groots geschied, iets dat je hip zou kunnen noemen: in diverse gewesten waren de mensen samengedromd voor een meet-up met een kermisattractie, eat that Jesse Klaver.
Thuis raakten wij op onze beurt maar niet uitgepraat over iets dat Marijnissen zei en dat zich zo moeilijk liet navertellen dat we de opname zes keer hebben moeten terugspoelen. Het ging over het aankomende referendum over de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, in de wandeling Sleepwet geheten. Het is meteen het laatste landelijke, raadgevende niet-bindende referendum, want hoewel de voltallige oppositie minus de SGP zich tot gisteravond laat moedig heeft verzet, schaft het derde kabinet van Mark Rutte de volksraadpleging af, uit bangigheid voor de volkswil na één onwelgevallige uitkomst.
Marijnissen zei dit: 'Dit referendum, dat gaat natuurlijk niet alleen over de Sleepwet. De gevestigde partijen hebben dit referendum gemaakt tot een referendum over onze democratie. Over een referendum over een referendum. Dus 21 maart: stem tegen de Sleepwet en stem daarmee vóór het referendum en vóór onze democratie.'
Nee, wij snapten hem ook niet.
Er zijn uitstekende redenen om de Sleepwet met argwaan te benaderen. En er zijn uitstekende redenen om het belachelijk te vinden dat de boven ons gestelden zo hard uit hun broekjes trillen van angst voor de onderbuik dat ze met ongekende daadkracht de afschaffing van het referendum ter hand hebben genomen.
Die twee te verbinden vergt een lenigheid van geest waar een mens maoïstisch voor geschoold moet zijn
Om die twee te verbinden, door mensen op te roepen tegen te stemmen, niet om inhoudelijk gemotiveerd op de Sleepwet te reageren maar vanwege 'het signaal', vergt evenwel een lenigheid van geest waar een mens maoïstisch voor geschoold moet zijn. Want waarom zou iemand niet zowel voor de Sleepwet als voor referenda kunnen zijn? Of tegen de Sleepwet en tegen referenda?
De mysterieuze oproep is misleidend ook, want niet uit te sluiten valt dat een deel van de toegestroomde volgelingen oprecht denkt dat het hier een referendum over het referendum betreft en in het stemhokje van de weeromstuit in grote verwarring raakt: huh, op het stembiljet staat iets heel anders dan wat Lilian zei.
Onze premier kan heel leuk vertellen over 'wat de mensen éígenlijk willen'
De oproep is bovenal stom. Zeggen dat het stemmende volk eigenlijk iets anders bedoelde, is bij uitstek het instrument van de anti-democraten. Van de paternalisten, van de mensen die na afloop in krompraat vervallen over de domme meute 'die weliswaar zus heeft aangekruist, maar iets anders bedoelt' - onze premier kan heel leuk vertellen over 'wat de mensen éígenlijk willen'.
De korte, bloedige geschiedenis van het Hollandse referendum leert dat we niet moeten verwachten dat een klinkend 'neen' tegen de Sleepwet tot inkeer zal leiden bij de machthebbers. Maar wie nu al roept dat neenstemmers gewoon boos op Mark zijn, maakt het die lui in het kabinet straks wel heel makkelijk om een neen niet serieus te nemen.
Elke volksraadpleging heeft genoeg aan zichzelf. Het referendum over de Sleepwet gaat over de Sleepwet. De beste manier om te laten zien dat zo'n raadpleging bestaansrecht heeft: gaan stemmen, voor of tegen. Met z'n allen.