Khashoggi-crisis: en de winnaar is… Erdogan

Riyad verklaarde eerder dat Khashoggi in de Saudische ambassade in Istanbul gestorven zou zijn “na een uit de hand gelopen vechtpartij”. En gisteravond klonk het dat zijn dood “een enorme vergissing” was. Khashoggi stond bekend als een criticus van het Saudische beleid onder kroonprins Mohammed bin Salman. De stortvloed aan internationale reacties op deze verklaring, hing dit weekend tussen verontwaardiging en ongeloof. Ook bij politici en wereldleiders.

Hinkende Trump

Duits Bondskanselier Angela Merkel noemde de uitleg van Saudi-Arabië “ontoereikend”, en haar minister van Buitenlandse Zaken stelde de wapenhandel naar het land in vraag. Ook Frankrijk en de Europese Unie dringen, bij monde van hoge vertegenwoordiger Fede­r­ica Mogherini, aan op een diepgaand onderzoek.

In de VS bundelen Repu­bli­keinse en Demo­crati­sche senatoren de krachten: ze vragen president Trump de Magnitsky-wet te activeren, een wet om regimes die mensenrechten schenden te sanctioneren. Trump hinkt ondertussen op twee benen. Hij liet zich ondertussen kritisch uit over de verklaring van Saudi-Arabië. “Het is duidelijk dat er misleiding is geweest, en dat er leugens waren”, zo verklaarde hij zaterdagavond in een gesprek met The Washington Post, de krant waarvoor de journalist werkte.

Toch lijkt de Amerikaanse president niet van plan om de relaties met Saudi-Arabië te herbekijken. In het gesprek met The Washington Post omschreef hij het olierijke land als een “ongelooflijke bondgenoot”.

Geen tirades

Het mag duidelijk zijn dat zowel Saudi-Arabië als de VS onder enorme politieke druk staan. Toch is er een partij die de voorbije weken een zeer sterke partij speelde: Turkije.

Tot verbazing van Turkse academici en Westerse waarnemers in Ankara reageerde Turkije opvallend kalm op deze zaak. Nochtans deden de feiten zich voor in hartje Turkije, wat als een pure provocatie gelezen moet worden. Maar de tirades bleven deze keer uit: Erdogan koos voor een beheerste en tactische aanpak.

In eerste instantie door ruzies bij te leggen, in het bijzonder met de VS. Maandenlang zaten Trump en Erdogan elkaar in de haren over een Amerikaanse dominee. De man zat al anderhalf jaar vast in Turkije. Een paar dagen na de verdwijning van Khashoggi werd de dominee toch vrijgelaten. Die ‘geste’ van Turkije was geen toeval. Met een mogelijk diplomatiek treffen met Saudi-Arabië op de loer, kon het land een nieuw front in de ruzie met de VS missen als kiespijn.

Goodwill

Daarnaast kon Turkije ook Saudi-Arabië de laatste twee weken erg goed bespelen. De twee ‘frenemies’ hebben al langer wisselende relaties. Ze staan diametraal tegenover elkaar als het gaat over de Moslimbroe­der­schap, en Golfstaatje Qatar kreeg vorig jaar de steun van Turkije toen het door Saudi-Arabië werd geboycot. Toch hielden de twee landen hun relatie de laatste jaren relatief constructief, in het belang van de stabiliteit.

“De twee hebben elkaar nodig”, zegt Faruk Logo­glu, voormalig Turks am­bassadeur in Washington. “Ze zijn hoofdrolspelers in een woelige regio, waar extra conflict voor beide onwenselijk is. Zeker als het gaat over Iran en Syrië. Zowel de VS als Saudi-Arabië hebben de goodwill van Turkije nodig, vooral als het om Iran gaat.”

Erdogan speelde die relatie goed uit. Terwijl het Turkse Openbaar Ministerie de zaak onderzocht, stemde Erdogan in met een gezamenlijke werkgroep met de Saudi’s. En terwijl de Turkse staatmedia elke dag meer gelekte details vrijgaven, hield de president zich ver weg van de geruchten en speculaties. Slaan en zalven, zeg maar.

Saudische investeringen

Burak Özpek, Turks academicus van de TOBB-Universiteit in Ankara, is een van de academici die zich verbaasden over de Turkse aanpak. “Hoewel Turkije veel te verliezen heeft bij een clash, hield het zijn emoties achterwege om zichzelf te beschermen. Er staat dan ook veel op het spel.”

De belangen voor Turkije zijn inderdaad niet min. In 2017 bedroegen Saudische investeringen iets meer dan een miljard dollar. Daarnaast zakten in datzelfde jaar meer dan 750.000 rijke Saudische vakantiegangers af naar de Turkse kusten en het binnenland. Gezien de financieel-economische donderwolken die al maanden boven het land hangen, wil Erdogan die inkomsten niet op het spel zetten.

Politieke prijs

En wat met gerechtigheid, vragen velen zich af. Het nieuws domineert de media en de publieke opinie is verontwaardigd over deze ongeziene zaak. “Dat klopt”, zegt Logoglu. “Maar dat waait over. Kijk wat de publieke opinie in Yemen of Syrië heeft opgeleverd. Veel hangt nu af van het gerechtelijk onderzoek. Afhankelijk van de uitkomst zal de politieke prijs betaald moeten worden.”

Toch is het voor Logoglu duidelijk. “Een politieke clash zal vermeden worden. Eens het onderzoek is afgerond, komt er een uitleg die politiek verkoopbaar zal zijn in de drie landen. Voor een escalatie zijn de belangen te groot.”