Direct naar artikelinhoud
reportage

Geboren onder Poetin: "Russen zijn nog altijd een volk dat gehoorzaamt"

Jana Ljoetikova, Sasja Potovski, Dasja Petrova, Andrej Baldajev en Lena Perova: allen net geboren toen Vladimir Poetin voor het eerst president werd in 2000.Beeld Yuri Kozyrev/ Noor

Het zijn vandaag presidentsverkiezingen in Rusland. In de Siberische studentenstad Tomsk praten we met vijf jongeren die nog maar net geboren waren toen Vladimir Poetin voor de eerste keer president werd. Houden ze van Rusland? Wat zijn hun verlangens? En gaan ze stemmen?

Jana Ljoetikova is geboren in de tweede maand van Vladimir Poetins presidentschap. Afgelopen februari werd ze 18 jaar. “Ik ken Poetin vrij goed”, grinnikt ze in een hippe pizzatent in de Siberische studentenstad Tomsk.

Aan de lange houten tafel tussen muren met Mondriaan-behang zitten nog vier ‘kinderen van Poetin’: Andrej, Lena, Sasja en Dasja. Zondag mogen ze voor het eerst stemmen. Over nog eens zes jaar Poetin.

Meer dan 30 miljoen Russen zijn geboren met die ene man als politiek leider. Een vijfde van de bevolking. Wat kenmerkt de Generatie P? Op welke toekomst hopen zij? En is dat een toekomst met of zonder Poetin?

De vijf 18-jarigen zijn ingegaan op een uitnodiging op VKontakte, de populairste onlinehangplek van de generatie.

Jana groeide op in een stadje niet ver van de grens met Kazachstan, vertelt ze als ze gearriveerd is met een Russische variant van Uber. Daar kreeg ze patriottisch onderwijs zoals Poetin het graag ziet, op een school van het ministerie van Noodsituaties.

Jana Ljoetikova, geboren op 23/2/2000, dag 55 van Poetins presidentschap. Wil verpleegkundige worden in het leger. Stemt niet. 'De verkiezingen zijn opgezet spel.'Beeld Yuri Kozyrev/ Noor

“Ik kan een kalasjnikov in elkaar zetten”, zegt Jana. Ze liep mee in een optocht waarmee Poetin het land probeert te verenigen: de militaire parade ter ere van de overwinning in de Grote Vaderlandse Oorlog, de Russische benaming van de Tweede Wereldoorlog. In Tomsk studeert ze voor verpleegkundige in het leger.

Andrej Baldajev (geboren op dag 77 van Poetins presidentschap) is helemaal uit Boerjatië gekomen om hier te studeren. De republiek ligt 38 uur treinuren oostwaarts en is het moederland van de Boerjatiërs, een van de ruim honderd volken in Rusland. Andrej reist terug naar zijn republiek als zijn volk een belangrijke feestdag viert, zoals Chinees Nieuwjaar. In Tomsk woont hij op kamers van een prestigieuze medische ­universiteit. “De derde van het land”, zegt hij trots.

Lena Perova (geboren op dag 15), Sasja Potovski (dag 70) en Dasja Petrova (dag 77) wonen hun hele leven al in Tomsk. Onder één dak met mensen die geboren zijn in een ander land, de Sovjet-Unie, en die op hun dertigste al een heel leven achter zich hadden liggen: het uiteenvallen van hun land, lege winkels, schietende tanks in de hoofdstad, zware criminaliteit op straat, verdamping van spaargeld... En toen kwam Poetin.

Andere principes

Hoe kijkt Generatie P naar hun ouders?

Het gesprek begint opgewekt. “Wij hebben andere principes”, zegt Lena, een muzikante met roodgeverfd haar. “Wij willen laten zien dat we niet zoals iedereen zijn. We verven ons haar. We doorboren ieder lichaamsdeel waar een piercing in kan, en niet alleen ons gezicht.”

Ja, er zijn thuis weleens spanningen over dat soort vrijheden die de generatie van haar ouders niet gewend is, zegt ze. “Ik probeer naar hen te ­luisteren, maar ik ga mijn eigen gang.”

Het grote verschil dat Sasja ziet met zijn ouders: “Mijn leven is veel kalmer.” Verenigd land, volle winkels, rust in de hoofdstad, veiligheid op straat, wat spaargeld op de bank.

Lena: “Onze ouders zaten in een depressie door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Wij weten min of meer wat ons te wachten staat in de toekomst.” Dat is volgens de jongeren aan tafel: vrede, een redelijk draaiende economie, een huis met Ikea-meubels.

“We zijn vrijer”, zegt Jana. “Ik kan zeggen wat ik denk en gaan waar ik wil.” Bijvoorbeeld naar rap-battles van haar favoriete rapper, Oxxxymiron, die zich in poëtische teksten vol scheldwoorden uitspreekt over zijn tegenstander, cultuur, politiek. Miljoenen Russische jongeren zijn fan. Er is geen enkel onderwerp waarvan Jana denkt: daar kun je beter niet over praten.

Lena Perova, geboren op 14/1/2000, dag 15 van Poetins presidentschap. Wil de kunsten in. Wat ze stemt, is geheim. 'Het is niet zo verschrikkelijk dat Poetin dit land leidt.'Beeld Yuri Kozyrev/ Noor

“Ja, het Sovjet-regime is onvergelijkbaar met wat we nu hebben”, zegt Andrej.

Dasja Petrova is als laatste aangeschoven – haar college op zaterdag is net afgelopen. Ze is 18 en studeert filologie, maar praat al als een schrijver. “De mist van de jaren 90 is opgetrokken”, zegt ze. “Ik zie mensen om me heen vol ideeën, kracht en wil om deze wereld te verbeteren.”

Waar hopen de Russische 18-jarigen op in hun leven? “Harmonie”, zegt Lena. “Je hebt leuk werk met een goed salaris en aardige collega’s, en als je thuiskomt is alles prachtig.”

Een baan, dat wil iedereen aan tafel, ook de vrouwen. Lena zegt dat de Generatie P geëmancipeerder is dan vorige generaties. “Het is geen ramp meer als een man minder verdient dan een vrouw. Mijn oom zorgt voor de kinderen terwijl mijn tante werkt. Ze hebben de rollen omgedraaid en zijn gelukkig samen.”

“Dat is niet normaal”, zegt Jana. “Kinderen opvoeden is een vrouwentaak. En als een vrouw meer verdient, zet je mannen psychologisch onder druk.”

Andrej, die uit een traditionele cultuur komt met mannen als kostwinners, maakt zich meer zorgen over een andere vraag: wil hij wel in dit Rusland blijven?

Een diploma van zijn prestigieuze medische universiteit ziet hij niet als garantie op een gedegen salaris. Zijn moeder is arts en komt nauwelijks rond. Dus probeert ze nu maar een bedrijfje op te zetten. Andrej: “Ik wil wonen op een plek waar artsen waardering en een goed salaris krijgen. Mijn droom is een baan in een ­ziekenhuis in Duitsland of Amerika.”

Nu iedereen zich op zijn gemak begint te voelen, klinken er ook kritische geluiden uit de meest vrije generatie uit de Russische geschiedenis.

Sasja Potovski, geboren op 9/3/2000, dag 70 van Poetins presidentschap. Wil de natuurkunde in. Is niet van plan om te stemmen. 'Zinloos.'Beeld Yuri Kozyrev/ Noor

“Ooit was dit een groots land”, zegt Sasja. “We brachten de eerste man in de ruimte. Heeft nu iemand iets Russisch thuis? Mijn moeder rijdt Suzuki. We produceren niets. Je hebt mensen met veel geld en mensen zonder geld. Iedereen steelt wat hij stelen kan.” Hij doelt op de corruptie die gedijt in Poetins systeem. Ambtenaren, hoog en laag, dwingen ondernemers en burgers om ‘dankbaarheid’ af te dragen in de vorm van bankbiljetten. Die gaan zelf ook de wet overtreden, al is het maar om te overleven.

Als voorbeeldboef noemt Sasja premier Dmitri Medvedev. Die zei in 2016 tegen een inwoonster van de Krim die klaagde over de lage pensioenen: “Er is gewoon geen geld. Houdt u vol hier.” En weg was de steenrijke Medvedev, met zijn villa’s, jachten en wijngaarden binnen en buiten Rusland.

“Het is een schande dat een premier zoiets tegen zijn volk kan zeggen”, zegt Sasja en hij kijkt rond hoe zijn kritiek valt aan tafel.

Muzikante Lena en filologiestudent Dasja houden zich afzijdig. Andrej niet. “Bij ons in Boerjatië heb je op alle scholen iemand die banden heeft met een criminele bende. Die moet je als scholier betalen in ruil voor bescherming. De bendes ­hebben weer connecties met de autoriteiten.”

'In de stad waar ik geboren ben, gaat alles dood. Geen perspectieven, verschrikkelijke vervuiling en ondertussen leven de wetgevers een luxeleventje'
Jana Ljoetikova

Jana kruipt uit haar schulp. “In de stad waar ik geboren ben, gaat alles dood. Geen perspectieven, verschrikkelijke vervuiling en ondertussen leven de wetgevers een luxeleventje.” Dan zegt de ­studente die kalasjnikovs in elkaar kan zetten en meeliep in Poetins parades: “Het is oké hier, maar ik zou liever in het buitenland wonen. Ik ben geen patriot.”

“Nou, ik wel”, zegt Lena. “Ik heb geluk dat ik veel kan reizen.” Ze was in Frankrijk, Italië, China. “Overal is het mooi en zijn de mensen aardig. Maar als ik in Rusland het vliegveld weer uitloop, denk ik altijd: dit is thuis.”

En thuis ziet het leven er steeds wat beter uit, zegt ze. “De straten van Tomsk zijn veel schoner geworden. Oude houten huizen worden niet gesloopt, maar opgeknapt.”

Dasja valt haar bij: “Het verkeer is enorm ­verbeterd dankzij de aanleg van nieuwe wegen.”

Tomsk is inderdaad vooruitgegaan dankzij een goede lokale bestuurder, geeft Sasja toe. Wel een geluk dat Moskou een ‘betrokken’ persoon afvaardigde. Maar hij mist een economie met ­perspectieven. Hij overweegt naar Sint-Petersburg te verhuizen voor een studie en baan in de natuurkunde.

Bij het bestellen van de pizza’s wordt duidelijk hoe bereisd de aanwezigen uit de Generatie P zijn, vergeleken met hun ouders. Dasja blijkt vegetariër sinds een reis naar India op haar vijftiende. “Ik bewonder hoe mensen zich daar niet laten ­leiden door eigenbelang.”

Andrey Baldajev, geboren op 16/3/2000, dag 77 van Poetins presidentschap, groeide op in Boerjatië. Studeert geneeskunde, wil naar VS of Duitsland. Stemt Poetin.Beeld Yuri Kozyrev/ Noor

“Door reizen zie je de werkelijkheid”, zegt Andrej, die in China, Turkije en Zuid-Korea was. Hij gelooft niet dat je de werkelijkheid in de media kunt vinden. “Ik probeer me van verschillende kanten te informeren. Russische zenders, CNN, blogs van de oppositie. Je bekijkt dat ­allemaal en uiteindelijk vertrouw je niets.” Dasja snapt hem. “Nieuws, dat is feiten belicht vanuit een bepaald perspectief.”

Reizen is wel lastiger geworden door de wereldpolitiek, zegt Lena. De inname van de Krim leidde tot een waardevermindering van de roebel. “Je moet nu langer sparen om ergens heen te gaan. Maar de Krim wordt nu wel meer ­ontwikkeld. Er gaan nieuwe scholen open. Je moet het van twee kanten bekijken.”

Merkt de Generatie P tijdens reizen in het buitenland hoe er tegen Poetin wordt aangekeken? Andrej wel. “Waarom zeggen mensen dat wij geen democratie hebben? Ieder land heeft zijn eigen democratie, want in ieder land wonen andere mensen met een eigen geschiedenis. Het Westen moet meer begrip tonen voor Rusland in plaats van ons de les te lezen.”

Lena: “Ik denk dat niet hoor, dat ze ons de les lezen.”

Andrej: “Het is een feit.”

Heeft er iemand iets Rússisch thuis? Mijn moeder rijdt Suzuki. We produceren niets'
Sasja Potovski

Jana, die niet buiten Rusland geweest is: “Maar we willen toch ook westerse cultuur? Muziek, eten, kleren.”

Andrej: “Maar het imago van het land wordt beschadigd door die voortdurende kritiek.”

Jana: “Misschien dat Rusland het Westen ook wat advies kan geven. In de VS moeten mensen vechten voor een verzekering. Rusland zou ­kunnen adviseren om medicijnen gratis te maken voor mensen die het niet kunnen betalen.”

Als ze zelf veranderingen kunnen aandragen voor Rusland, wat zijn dat dan?

“Dit is een pijnlijk onderwerp voor iedere Rus”, zegt Andrej met een vertrokken gezicht. Hij denkt even na en zegt dan: “Ik zou de gesloten mentaliteit in Rusland willen veranderen. Zodat we ons meer openstellen voor de wereld.” Niet het Westen alleen maar bekritiseren, maar ook eens proberen te leren van ontwikkelingen daar. Een functionerend rechtssysteem, goede medische zorg. Hoe je dat bereikt? Andrej: “Vooruitgang begint bij beter onderwijs.”

“Nu moeten we luisteren naar de leerkracht en dan naar huis”, zegt Lena instemmend. “Er is geen ruimte voor discussie.”

Jana zegt fel: “We spenderen miljarden roebels in het helpen van andere landen, maar onze eigen ouderen krijgen nauwelijks pensioen.”

(Lees verder onder de foto.)

Dasja Petrova, geboren op 16/3/2000, dag 77 van Poetins presidentschap. Studeert filologie. Weet niet of ze gaat stemmen. 'Het is gek dat ik maar één machthebber ken.'Beeld Yuri Kozyrev/ Noor

“Verandering moet van twee kanten komen”, zegt Dasja. “Bestuurders en burgers moeten zich allebei realiseren dat er dingen beter kunnen. Iedere burger heeft daarin een eigen verantwoordelijkheid.”

Het gesprek is al drie uur aan de gang en ­niemand is over verkiezingen begonnen. Terwijl ze zondag voor het eerst mogen stemmen over een president. Is dat niet het uitgelezen moment om verandering teweeg te brengen?

“Als verkiezingen zin zouden hebben, zou ik wel gaan”, zegt Jana. Ze lacht: “Het zou dan zelfs nut hebben om uit te zoeken waar de kandidaten voor staan. Maar deze verkiezingen zijn ­vooropgezet.”

“Stemmen is zinloos”, zegt Sasja. “Je kunt een regime niet veranderen door een papiertje in een doos te gooien.

Zo’n stembiljet kunnen ze eenvoudig ­weggooien.”

Dasja, zonder Poetin bij naam te noemen: “Er is duidelijk een machtsmonopolie van een bepaalde partij en diens vertegenwoordiger. Dat kan komen doordat de verkiezingen oneerlijk zijn. Maar ook doordat de bevolking zelf apathisch is.”

“Ja, maar mensen zijn apathisch omdat ze weten dat ze toch niets kunnen veranderen”, zegt Andrej.

“Toch stemmen veel mensen op Verenigd Rusland (Poetins partij, red.)”, werpt Dasja tegen.

“Ja, Russen zijn nog altijd een volk dat gehoorzaamt”, zucht Andrej. Een gevolg van eeuwen ­tsarisme en daarna communisme, denkt hij.

'Een president die het roer omgooit? Scherpe veranderingen hadden we in 1917, en het was een tragedie'
Dasja Petrova

Is de Generatie P zelfstandiger? En wat ­betekent dat voor hun stemgedrag?

Sasja en Jana vinden dat er te weinig kandidaten zijn om uit te kiezen. Maar Dasja zegt: “Het is gek dat ik slechts één machthebber ken en dat hij een monopolie heeft, maar tegelijkertijd heeft hij veel gedaan voor ons land.”

“Ik ben een muzikant, presidentsverkiezingen betekenen niets voor mij”, zegt Lena. “Maar het is niet zo erg dat Poetin dit land leidt, want Rusland is stabiel in alle opzichten.”

Wie volgens Jana president moet worden ­zondag? “Moeilijk te zeggen, want ik ken alleen Poetin. Maar ik heb weleens gehoord dat Aleksej Navalny kans zou maken als oudere mensen niet zo massaal op Poetin zouden stemmen.”

Het is de eerste keer dat de naam van de felle oppositiepoliticus valt in de pizzatent. Iedereen blijkt hem te kennen. Navalny’s podium staat immers online – staatsmedia negeren hem. In gelikte video’s beschuldigt hij Poetin en diens ­vertrouwelingen van corruptie. Navalny belooft die uit te roeien als hij president is. Maar hij mag zondag niet meedoen wegens een veroordeling. Doorgestoken kaart van het Kremlin, geen ­oppositielid dat eraan twijfelt.

'Russische zenders, CNN, blogs van de oppositie. Je bekijkt dat allemaal en uiteindelijk vertrouw je niets'
Andrej Baldajev

Jana weet niet wat waar is. Op VKontakte zag ze dat leeftijdsgenoten de straat opgingen om Navalny te verdedigen. “Als blijkt dat hij onterecht opgesloten is, dan zou ik waarschijnlijk voor hem zijn. Maar stel dat hij inderdaad iets ergs gedaan heeft.”

De anderen aan tafel zitten niet te wachten op een president die het roer omgooit. “Scherpe ­veranderingen hadden we in 1917 en het was een tragedie”, zegt Dasja, verwijzend naar de Russische revolutie die een vijfjarige burgeroorlog teweegbracht met miljoenen doden.

“Mensen zullen in paniek raken”, zegt Lena. “Ze zijn een bepaald leven gewend.”

Ook Sasja, die eerder schande sprak van Poetins premier Medvedev, zegt: “Als ik zou ­stemmen, dan zou ik gaan voor de meest stabiele kandidaat. Vladimir Vladimirovitsj.”

“De standpunten van Ksenia Sobtsjak zijn scherp en correct”, zegt Andrej. Sobtsjak is de enige kandidaat die Poetin bestookt met kritiek en Europese democratiseringen wil. “Ze is een open persoon.”

Maar Andrej stemt niet op haar. Poetin, zegt hij, heeft een arm en chaotisch land veranderd in een redelijk welvarend en stabiel land. “Misschien kan hij het land in de toekomst nog een keer ­veranderen.”