Van gestolen goals tot putten in de weg: VRT NWS spreekt met Congolezen over corruptie en wanbestuur
Hoe komt het dat het Congolese leger ondanks zijn militaire overwicht van 120.000 militairen de 10.000 rebellen van M23 niet de baas kan? Ligt het aan de discipline van de rebellen? Aan de steun van Rwanda? Of spelen wanbestuur en corruptie in Congo ook een rol, zoals de oppositie beweert? Onze ploeg in Kinshasa zocht het uit en maakte deze reeks portretten.
Waarom arbeiders van het sportstadion met de goals gingen lopen
Het Stade des martyrs is het grootste sportstadion van Congo. 65.000 stoeltjes in de nationale kleuren blauw, geel en rood. Op de grasmat warmen de nationale U17-vrouwenploegen van Congo en Benin zich op voor een eliminatiewedstrijd. In de broeierige hitte, en met nauwelijks publiek, ook al zijn de tickets gratis.
"Het vrouwenvoetbal heeft hier nog wat tijd nodig en meer bewustmaking", zegt de manager Dadou Ethambe. Hij neemt ons mee naar de grasmat, waar de goals staan te blinken in de zon.
Een week of twee geleden was het anders. Toen circuleerde een filmpje op sociale media dat onze aandacht trok. Werknemers van het stadion liepen weg met de goals. Ze sneden ook het water en de elektriciteit af en dat alles uit protest, omdat hun loon 9 maanden niet was uitbetaald.
Bekijk: wat is er echt gebeurd in het stadion?
Waarom er zoveel putten zijn in de straten van Kinshasa
Kinshasa barst uit zijn voegen en de mobiliteit is een grote puinhoop. Urenlang staan mensen voor enkele kilometers in de file. Veel straten zijn in slechte staat. "Nochtans is er voor infrastructuur in heel Congo geld genoeg in de staatskas", zegt Valéry Madianga. Hij leidt het onderzoeksbureau CREFDL, (Centre de Recherche en Finances Publiques et Développement), dat de publieke financiën tegen het licht houdt.
Volgens Madianga is er alleen al voor infrastructuur in heel Congo 1 miljard dollar ter beschikking. Maar de aanbestedingen verlopen duister. Er zijn geen uitgewerkte projecten en de controle is onbestaande. Instellingen en ministeries hebben een groot middelenbudget, maar het loopt fout bij de uitvoering ervan.
"Dat komt omdat de politieke elite met het geld gaat lopen", zegt Madianga. "President Tshisekedi heeft al twee ambtstermijnen de strijd tegen corruptie als prioriteit, maar hij zit verstrengeld in een systeem dat dat onmogelijk maakt."
Bekijk: wij trokken met Valéry Madianga naar een van de stadskankers van Kinshasa
Waarom integere parlementsleden hard moeten roepen
Na drie maanden vakantie komen de parlementsleden opnieuw naar de hoofdstad. Eerst de senatoren en daarna de kamerleden. Een voor een komen de blinkende zwarte SUV's aanrijden op het imposante plein voor het Palais du Peuple. De toespraken gaan vooral over de nood aan steun voor de oorlog in het oosten. Het leger moet meer geld krijgen, wordt gezegd.
Maar het parlement zelf is een geldverslindende instelling. Volgens CREFDL heeft het tussen 2021 en 2023 ruim 1 miljard dollar uitgegeven. Veel uitgaven gaan ver boven het budget, voor het wagenpark werd 90 miljoen dollar uitgegeven, dat is 999,85 procent boven het maximum. CREFDL en ook de organisatie 'Congo n'est pas à vendre' (NCPAV) spreken van grootschalige fraude en corruptie.
Hoe hou je je als jong parlementslid uit die slangenpoel? Hoe blijf je integer? We vroegen het aan Remy Mukweso uit Butembo in het oosten. Hij kwam als burgerrechtenactivist in het parlement terecht, en wil ook daar zijn plicht doen.
Bekijk: een kijkje in de wandelgangen van het Congolese parlement
Sociale ongelijkheid is een groot probleem in Congo. Ondanks een bruto binnenlands product van 64 miljard euro, ondanks zijn enorme rijkdom aan grondstoffen, staat Congo bij de 5 armste landen ter wereld. 73,5 procent van de bevolking leeft onder de armoedegrens. De inflatie bedraagt 11,7 procent. De koopkracht is ondanks een economische groei van 6,8 procent met 30 procent gedaald. En op de corruptie-index van Transparancy International staat Congo op de 162e van 180 plaatsen.
Bekijk de volledige reportage over corruptie in Congo in Terzake: