Recensie 'The Outrun' | Worstelen met alcohol, persoonlijke demonen en Orkney

'The edge is my home, the edge is where I come from.' Je hebt niet veel informatie over het leven van Amy Liptrot nodig om te begrijpen wat ze bedoelt met dat zinnetje in 'The Outrun', de memoires die ze in 2016 publiceerde.

De Schotse journaliste bracht haar jeugd door op Orkney, de eilandengroep ten noorden van Schotland. Haar ouders gingen uit elkaar toen ze nog klein was. Haar vader leed aan een ernstige vorm van bipolariteit, haar moeder zocht haar toevlucht tot het streng evangelische christendom. Zodra Liptrot oud genoeg was, maakte ze zich dan ook uit de voeten. Ze trok ze naar Londen om biologie te studeren. Maar daar kregen haar jeugdtrauma’s haar te pakken in de vorm van alcoholverslaving. De plek waar ze uiteindelijk een poging waagde om uit het dal te klauteren, was de plek waar het allemaal begon: Orkney.

‘Dat ene zinnetje werd onze mantra’, zegt de Duitse cineaste Nora Fingscheidt, die ‘The Outrun’ in een emotionele en plastische film heeft gegoten. ‘Het gaat over leven op de rand. Van de afgrond, van de maatschappij, maar ook letterlijk van Europa, van het noordelijk halfrond, van de klippen. Daar ligt de boerderij waar Amy is opgegroeid. Daar heeft ze als kind gespeeld.’

Ellende en fun

Toen Fingscheidt Liptrots boek - in het Nederlands uitgebracht onder de titel ‘De uitweer’ - in handen kreeg, was ze meteen overtuigd. Het speelde mee dat ze op dat moment al maanden in de drukte van Los Angeles vertoefde om een film met Sandra Bullock te maken - ‘The Unforgivable’ - en heimwee had naar de rust van het Europese platteland.

Maar het verhaal past vooral perfect in de thematiek die haar boeit: mensen uit de marge van de maatschappij die met zichzelf in het reine proberen te komen. Haar eerste langspeelfilm, de documentaire ‘Ohne diese Welt’ (2017), gaat over een fundamentalistisch christelijke sekte van Duits-Nederlandse origine die in het noorden van Argentinië leeft alsof de tijd is blijven stilstaan in de 19de eeuw. Haar eerste fictiefilm, ‘System Crasher’ (2019), draait rond een 9-jarig meisje dat in de pleegzorg belandt en constant woedeaanvallen heeft. En ‘The Unforgivable’ (2021) richt de schijnwerper op een vrouw die vrijkomt na een lange gevangenisstraf.

Rona, het hoofdpersonage uit ‘The Outrun’, past in dat rijtje. Fingscheidt: ‘Als we haar in het begin ontmoeten, is ze compleet verloren. Haar grote uitdaging is te aanvaarden wie ze is en waar ze vandaan komt. Ze moet leren in te zien dat haar verslaving haar eigen vorm van extreem gedrag is, een voortzetting van het extreme gedrag van haar ouders.’

‘The Outrun’ laat zich niet reduceren tot een film over alcoholisme, al voelde Fingscheidt zeker een verantwoordelijkheid om dat deel van het verhaal correct weer te geven. Zo toont de film niet alleen de ellende van drinken, maar ook de fun. Daar begint het probleem tenslotte.

‘Alcohol is een drug waarmee we allemaal wel ervaring hebben’, zegt Fingscheidt. ‘Drank ontspant en geeft een goed gevoel. Maar sommigen kunnen er niet mee overweg. Voor hen is het een soort zelfmoord in stapjes, glas per glas. En je kan lang blijven functioneren met een drankverslaving. In de filmwereld kom je vaak met zulke mensen in contact. Maar het eindigt onvermijdelijk met complete fysieke en sociale zelfvernietiging.’

In de puinhoop

Fingscheidt laat haar hoofdpersonage een beklijvende weg afleggen en hoopt empathie los te weken voor mensen die met alcoholisme worstelen. Vooral voor vrouwen, bij wie het probleem doorgaans minder ernstig wordt genomen. Maar ‘The Outrun’ onderscheidt zich vooral met zijn stijl van gelijkaardige verslavingsverhalen. Fingscheidt dompelt je onder in de geest van het hoofdpersonage en blijft twee uur lang haar mentale gesteldheid weerspiegelen.

Het eerste uur is behoorlijk chaotisch, net zoals Rona haar gedachten en emoties niet op een rijtje krijgt. De film schakelt aanvankelijk voortdurend tussen bespiegelingen, herinneringen, ervaringen, dromen, hallucinaties, wetenschappelijke verslaggeving, folklore en mythologie, in het heden en het verleden, op Orkney en in Londen.

Mede dankzij de fantastische en genuanceerde vertolking van Saoirse Ronan raak je als kijker het noorden niet kwijt. Maar Fingscheidt geeft toe dat haar aanpak risico’s inhoudt. ‘Je moet erin willen meegaan', zegt ze. 'Het is niet erg als je even niet kan volgen. Ik wil dat je samen met Rona in de puinhoop stapt die ze van haar leven heeft gemaakt. Daarna kan je ervaren hoe ze tot rust komt en hoe ze daarna de moed vindt om haar demonen te omarmen.’

‘The Outrun’ speelt vanaf deze week in de bioscoop.