Gaza-protesten aan Amerikaanse universiteiten doen denken aan die tegen Vietnam-oorlog

“Als bewegingen onderdrukt worden, gaan ze juist harder koken”, zei Rachel, een negentienjarige studente tegen de nieuwszender NBC News. Rachel studeert aan de Columbia University in New York en wilde zich niet met haar volledige naam bekendmaken uit schrik voor represailles.

Studenten richtten er vorige week een tentenkamp op om te protesteren tegen de oorlog in Gaza. Ze eisten dat hun inschrijvingsgeld niet gebruikt zou worden om Israëlische bedrijven te steunen. Maar de rector van de universiteit, Nemat ‘Minouche’ Shafik, vroeg de politie vorige week om het kamp te ontruimen.

Dat scherpte de woede van de studenten nog verder aan. De laatste keer dat de rector van Columbia University de hulp van de politie inriep, zei Rachel tegen NBC, was in 1968. Toen betoogden studenten er tegen de Vietnam-oorlog.

Het optreden vorige week zette een golf van solidariteit in gang. Studenten van New York, in het noordoosten, tot Californië, in het zuidwesten, toonden hun ongenoegen. De beelden van agenten met een volledige wapenrusting die studenten verdrijven doen dan ook erg denken aan wat er zich een dikke vijftig jaar geleden afspeelde op Amerikaanse campussen.

Over een maand is het trouwens 54 jaar geleden dat het ‘Kent State Massacre’ zich afspeelde. Studenten gooiden toen met stenen naar troepen van de Nationale Garde, toen die de Kent University in Ohio kwam ontruimen. De Garde opende het vuur, waardoor vier studenten om het leven kwamen. Het drama bracht een grote schok teweeg in de Verenigde Staten. Ook nu dreigde de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Mike Johnson er al mee om de Nationale Garde naar de universiteiten te sturen.

Dienstplicht

De taferelen van de antioorlogsbetogingen zijn bij ons misschien beter bekend door de film Forrest Gump (1994), waarin Gump gaat vechten in Vietnam en zijn vriendin Jenny zich als studente aansluit bij de hippiebeweging. De film benadert op een komische manier de - soms erg bittere - tegenstellingen van toen.

Uiteraard zijn de verschillen met vandaag erg groot. De VS steunen Israël - met wapens en munitie - maar sturen geen troepen naar Gaza. De studenten die tegen de oorlog in Vietnam protesteerden, maakten kans om ook zelf voor het leger te worden opgeroepen. De oorlog in Vietnam was voor de Amerikanen dus niet zo ver van huis als die in Gaza.

“Maar er was wel veel verontwaardiging over wat er in Vietnam gebeurde”, zegt Kristiaan Versluys, emeritus-professor UGent en Amerika-kenner. “Vooral over het gebruik van gifstof agent orange. Het was een oorlog die zeer veel slachtoffers maakte. Vietnam was de eerste ‘geteleviseerde’ oorlog met embedded reporters. Ook in Gaza is de miserie visueel zien de trigger.”

En er zijn nog parallellen tussen de Gaza-protesten nu en die tegen Vietnam toen. In beide gevallen gaat het om een machtig leger dat vanuit de lucht verwoesting aanricht op een klein, onderontwikkeld niet-blank land. Bovendien willen studenten ook dat hun universiteit, net als toen, kleur bekent.

“Dit protest gaat ook over verwevenheid van Amerikaanse universiteiten met het Israëlische militair-industriële complex”, stelt Frank Albers, schrijver, filosoof en docent Amerikaanse geschiedenis en literatuur aan de Universiteit Antwerpen. “De universiteiten zijn hier niet transparant over. De studenten willen dan ook meer openheid. Het kost veel geld om je aan een Amerikaanse universiteit in te schrijven. Als student wil je weten of je geld voor moreel verdedigbaar onderzoek wordt gebruikt. Als universiteiten landen als klant hebben die vreselijk geweld ontketenen, dan wil je daar liever niets mee te maken hebben.”

Huisje-tuintje-boompje

Toch ziet Albers wel heel wat verschillen met een halve eeuw geleden. “Het is nu niet zo dat heel de maatschappij ervan wakker ligt”, meent hij. “De protesten in 1968 waren symptoom van een veel grotere protestbeweging, die niet enkel de Vietnam-oorlog maar ook de Amerikaanse levenswijze in vraag stelde. Jongeren protesteerden tegen een conformistische levensstijl, tegen het kapitalisme. Ze stelden het Amerikaanse culturele ideaal in vraag: het witte gezin, huisje-tuintje-boompje. Studenten kwamen toen ook op voor de burgerrechtenbeweging en steunden Martin Luther King. De protesten nu zijn geen onderdeel van een grotere culturele massabeweging.”

Vraag is wel wat de gevolgen kunnen zijn voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen. De protesten braken in 1968 de toenmalige Democratische presidentskandidaat Hubert Humphrey, die het regeringsbeleid steunde, zuur op. Hij verloor tegen Richard Nixon.Dreigt er een gelijkaardig scenario voor Joe Biden? “Biden kan voor niemand goed doen”, vindt Versluys. “Volgens de ene doet hij te weinig voor Israël, volgens de andere te veel. Voor hem is dit een lose-lose-situatie.”

Die protesten op de campussen spelen vooral rechtstreeks in de kaart van Donald Trump, meent Versluys. Trump zei eerder deze week al dat hij de bezem wil halen door alle opstandige universiteiten als hij verkozen wordt. Versluys: “Dit is gefundenes Fressen voor hem: ‘radicaal-links verstoort het openbare leven’. Dat is de vreselijke ironie van de zaak: de protesten gaan wellicht weinig invloed hebben op de situatie in Gaza, maar wie er wel bij wint is Trump.”