Saoedi’s zetten Nederland onder druk om Jemen-resolutie
Saoedi-Arabië oefent zware druk uit op Nederland om een VN-resolutie over Jemen af te zwakken of in te trekken. De Saoedi’s willen dat de groep internationale experts die oorlogsmisdrijven in Jemen onderzoekt, haar werk staakt. Nederland pleit er in de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties juist voor het mandaat van de groep met een jaar te verlengen.
In Genève wordt deze week druk onderhandeld over de kwestie. Net als vorig jaar, toen de commissie van experts werd ingesteld, is Nederland aanvoerder van een groep westerse landen die de oorlogsmisdrijven in Jemen serieus onderzocht wil hebben. Uiterlijk vrijdag moet de Mensenrechtenraad een besluit nemen.
Het diplomatieke vuur wordt Den Haag daarom aan de schenen gelegd. Saoedi-Arabië dreigt Nederland met economische strafmaatregelen als het niet inbindt, zo zeggen non-gouvernementele organisaties (ngo’s) die de onderhandelingen in Genève van nabij volgen. ‘Dat hebben we van betrouwbare diplomatieke bronnen gehoord’, zegt Jeremie Smith van het Cairo Institute for Human Rights Studies (CIHRS).
Vierde jaar van confrontatie op rij
Het is het vierde achtereenvolgende jaar dat Nederland in de Mensenrechtenraad de confrontatie met de Saoedi’s aangaat over Jemen. De eerste twee keer nam Nederland genoegen met een afgezwakte tekst. Vorig jaar werd aangekoerst op een scherpere resolutie, over het instellen van een onafhankelijk, internationaal onderzoek in Jemen.
Ook toen waren er Saoedische dreigementen, zelfs openlijk. De Saoedische regering waarschuwde in een onder de delegaties in Genève verspreide brief dat aanvaarding van de Nederlandse resolutie de handel en diplomatieke banden met landen die voor stemden ‘negatief zou kunnen beïnvloeden’. Duidelijk was dat de waarschuwing op de eerste plaats Nederland en Canada betrof, hoofdindieners van de tekst.
De ‘Groep van Onafhankelijke en Eminente Experts’ kwam er toch. Het was een eclatant succes voor de groep westerse landen onder leiding van Nederland. De Saoedische dreigementen werden nooit uitgevoerd.
Uitermate kritisch rapport
Eind augustus brachten de drie experts hun rapport uit. Het is uitermate kritisch over de door Saoedi-Arabië geleide internationale coalitie die zich in de Jemenitische burgeroorlog mengt en de door haar gesteunde regering van Jemen. De coalitie is verantwoordelijk voor het grootste deel van de oorlogsmisdrijven, volgens de experts.
De luchtaanvallen op gebieden in handen van de opstandige Houthi’s veroorzaken de meeste burgerdoden. Woonwijken, markten, begrafenissen, huwelijksfeesten, gevangenissen, schepen en zelfs ziekenhuizen worden getroffen door de bombardementen, zo blijkt uit het rapport. De experts hebben ‘goede gronden te geloven dat individuen in de coalitie en de regering van Jemen’ aanvallen hebben laten uitvoeren in strijd met het humanitair oorlogsrecht.
De coalitie – voornamelijk Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten – wordt ook kwalijk genomen het scheep- en luchtvaartverkeer naar Jemen te hebben beperkt. Soms liep dit uit op een totale blokkade van het land. Voor de bevolking had dit ingrijpende gevolgen. Er was geen militair voordeel dat dit zou kunnen rechtvaardigen.
Door de Houthi’s gepleegde misdrijven vormen slechts een klein onderdeel van de tekst. De rebellen komen (naast de regering en de coalitie) voor in de paragrafen over misstanden in detentiecentra en het rekruteren van kindsoldaten. Ook zouden ze sluipschutters hebben ingezet in de stad Ta’izz. De experts hebben echter geen goed beeld kunnen krijgen van de toestand in de stad. Verder onderzoek is nodig, schrijven ze.
De groep westerse staten (de Beneluxlanden, Canada en Ierland) wil daarom dat het mandaat van de drie onderzoekers met een jaar wordt verlengd. De resolutie daartoe kan rekenen op steun van een ruime meerderheid in de Mensenrechtenraad.
Eenzijdig, bevooroordeeld en haastig in elkaar geflanst
Dit stuit op fel verzet van de regering van Jemen en de door Saoedi-Arabië geleide coalitie. In schriftelijke reacties noemen zij het rapport van de experts eenzijdig, bevooroordeeld en haastig in elkaar geflanst. Door de Houthi’s gepleegde oorlogsmisdrijven worden bijna volledig genegeerd, vinden ze.
In een resolutie van de Arabische staten in de Mensenrechtenraad wordt het rapport van de experts ter kennisgeving aangenomen. Verder wordt de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten slechts verzocht de nationale onderzoekscommissie van Jemen (onder de hoede van de regering) te versterken.
In Genève wordt nu geprobeerd de twee resoluties ineen te schuiven, waarbij de inzet van de Saoedi’s is de westerse tekst zoveel mogelijk af te zwakken. Een optie is bijvoorbeeld de experts te vervangen door een nieuw team, of hen te laten rapporteren aan de (partijdige) nationale onderzoekscommissie.
Ernstige aantasting van het mandaat
Volgens Mona Sabella van CIHRS zou dat een ernstige aantasting van het mandaat betekenen. ‘Nederland en de andere vier westerse landen zijn echter heel duidelijk dat ze de groep experts niet willen verzwakken. Tegen ons zeiden ze dat als ‘rode lijn’ te beschouwen’, aldus Sabella. ‘Niet verlengen van het mandaat zou Saoedi-Arabië het groene licht geven de schendingen in Jemen voort te zetten.’
Vorig jaar bereikte de Mensenrechtenraad uiteindelijk consensus over een tekst. Dit jaar is de kans daarop kleiner, volgens de non-gouvernementele organisaties in Genève. Zonder consensus wordt over zowel de Nederlandse als de Arabische resolutie gestemd. Het probleem is dat de experts, indien de Saoedi-coalitie niet akkoord gaat, waarschijnlijk geen onderzoek meer mogen doen in Jemen.
