De ouders van premier Michel: "Als ik zie hoe Charles moet leven, vraag ik me soms af of het wel de moeite waard is"

Louis Michel heeft ons uitgenodigd op de koffie, in zijn gezellige appartement in Knokke. Hier waait hij graag uit in de nadagen van zijn bestaan als Europarlementslid. In Knokke leest en golft hij, en wandelt hij met de kleinkinderen in het Zwin. En hij geniet van de keuken van zijn vrouw – ‘het beste restaurant van Knokke.’ Die rust betekent niet dat zijn innerlijke inductieplaat defect is. Al na enkele minuten windt hij zich op over de troep die op sociale media verschijnt en over de pers die te veel gefixeerd is op relletjes.

"De democratie is in gevaar, en we gaan het niet oplossen met het loterijsysteem van David Van Reybroeck. Alstublieft zeg! Dat is toch een terugkeer naar het verleden? Wie gaat zich daarmee bezighouden? De rijken en hogeropgeleiden, hè."

Waarom is de democratie in gevaar?

Michel: "Mocht ik vandaag terug 30 jaar zijn, ik zou sterk twijfelen of ik nog in de politiek zou stappen. De sociale media hebben het debat verhard en versneld. De kritiek is genadeloos, en mikt systematisch op de man. Alles gaat zo snel dat je voortdurend verplicht wordt om te improviseren. Tijd om na te denken over ingewikkelde problemen is er niet meer. Zo wordt het moeilijk om een land te leiden. De strafste uitspraken en de meest populistische ideeën worden beloond, zo is Donald Trump aan de macht geraakt."

"Politici moeten ophouden met te kappen op de media, want zij zijn onze enige partners om de democratie niet kapot te laten maken. In een wereld van fake news, sociale bubbels en echokamers kunnen alleen zij de waarheid achterhalen en daar evenwichtig over berichten. Helaas raken de klassieke media steeds meer onder druk door het internet, en hebben ze steeds minder middelen voor diepgravende journalistiek. We moeten nadenken over een nieuwe financiering van de pers, desnoods vanuit de overheid, om hun onafhankelijkheid volledig te beschermen."

Hebt u zelf slechte ervaringen met sociale media?

"Natuurlijk! Wat er allemaal is verschenen toen Charles’ vrouw een miskraam kreeg... Dat was om van te kotsen. Ik ben ook al een paar keer het slachtoffer geweest van fake news. Zíék word je daarvan. En je kunt je daar amper tegen verdedigen, alleen de media kunnen zo’n fout bericht rechtzetten."

U reageert niet zelf op sociale media?

"Zelden. Als ik écht kwaad ben, durf ik om drie uur ’s nachts beginnen te antwoorden op de onzin die wordt uitgekraamd. En dan krijg ik ruzie met mijn vrouw, die zegt dat ik daar niet op mag reageren (lacht)."

Na de schandalen bij de intercommunales zei u dat ‘je met een loonplafond van 4.800 euro per maand een wereldvreemd parlement van leraars en ambtenaren krijgt'. Daar kwamen ook hevige reacties op.

"Ik heb al die mensen persoonlijk opgebeld om uit te leggen wat ik had bedoeld. Tientallen telefoontjes. Misschien had ik mij niet goed uitgedrukt, maar ik wil die zaak niet opnieuw oprakelen. Dat ligt allemaal nog gevoelig en ik wil geen nieuwe heisa veroorzaken."

U hebt zich ook al uitgesproken tegen een verbod voor politici om verschillende mandaten te cumuleren.

"Ik ben tegen de decumul voor kleine gemeenten. Ik ben tegelijk burgemeester, partijvoorzitter en parlementslid geweest. Dan kun je veel doen voor je gemeente. Als burgemeester deed ik aan dienstbetoon, dat heeft van mij een verdraagzaam mens zonder vooroordelen gemaakt. Ik ontving wanhopige moeders die geen melk konden kopen voor hun baby. Ik vond altijd wel een oplossing. Ik legde mensen ook uit wat hun rechten waren. Een man kwam bij mij en zei: ‘Mijn buurman heeft nooit gewerkt en krijgt meer geld dan ik.’ Dan antwoordde ik: ‘Met uw buurman heb ik geen zaken, maar ik wil wel eens kijken of u krijgt waar u recht op hebt.’ Sommige politici zijn helaas over de schreef gegaan. Maar ik vond dat dienstbetoon aangenaam."

Sommigen beschouwen de politiek als een opstapje naar het bedrijfsleven. Ex-leden van de Europese Commissie José Manuel Barroso, Karel De Gucht en Neelie Kroes kozen voor het grote geld. U niet?

"Toen ik de Commissie verliet, kreeg ik een pak aanbiedingen voor bestuurszitjes bij grote bedrijven. Die wilden me voor hun kar spannen, vanwege mijn internationale contacten. Ik heb geweigerd.

"Mensen denken ten onrechte dat toppolitici zwemmen in het geld. Ik klaag niet, maar als ik mijn expertise had gebruikt in de privésector, had ik veel meer kunnen verdienen. Ik verkoos dat niet te doen, voor mijn geweten. Maar ik verwijt anderen niets, ieder doet wat hij best vindt. We gaan politici toch niet verbieden om na de politiek nog een job uit te oefenen?"

Een paar jaar geleden werd uw zoon premier van een coalitie met de N-VA, met de MR als enige Franstalige partij. Was dat de juiste zet?

"Ja. Charles is heel moedig geweest en heeft blijk gegeven van staatsmanschap. Zonder zijn lef zou dit land opnieuw máánden zonder regering hebben gezeten."

De Franstalige oppositie noemde uw zoon een verrader. Vooraf had hij gezworen om nooit een coalitie met de N-VA aan te gaan.

"Een verkiezingsuitslag kan een context veranderen. Een staatsman moet altijd rekening houden met de politieke realiteit in het andere landsdeel. De verkiezingsuitslag liet weinig keuze, er moest een coalitie met de N-VA komen. Door zijn separatistische agenda in de ijskast te stoppen, heeft Bart De Wever zijn partij voor ons aanvaardbaar gemaakt."

In 2004 had u een deal met Elio Di Rupo, maar op de verkiezingsavond nam hij zijn telefoon niet op. Hij verscheurde het voorakkoord en maakte een regionale coalitie met CDH. Was dit de zoete wraak van de familie-Michel?

"Als u dat denkt, kent u Charles niet goed. Hij is te verstandig voor wraakgevoelens. Nee, er was geen alternatief. Of toch: een klassieke tripartite, maar die deur had Di Rupo dichtgeslagen door een coalitie te vormen met cdH in Brussel en Wallonië, en ons aan de kant te laten. Charles wist dat Di Rupo daarna een akkoord zou maken met de N-VA. Hij ging voor een regering van PS, cdH, N-VA en CD&V."

Dat zou toch nooit gelukt zijn?

"Vergis u niet: de PS wil al langer meer bevoegdheden voor de deelstaten en ze is bereid om ver te gaan voor die macht. Het zou wel eens kunnen dat de PS en de N-VA allebei de federale staat verder willen uitkleden. Di Rupo had in 2010 al 500 dagen geprobeerd om een regering te maken met de N-VA. Hij wilde dat opnieuw proberen door aan hun communautaire eisen tegemoet te komen. Di Rupo dacht dat hij gewonnen spel had, en dat de MR het niet zou aandurven om als enige Franstalige partij in de regering te stappen. Maar hij vergat één ding: voor ons was het dát of sterven in de oppositie. We stonden met de rug tegen de muur. Charles wist dat hij de N-VA en CD&V één troef kon bieden die de PS niet had: overeenstemming op sociaal-economisch vlak. Onze partij is de perfecte brug tussen het sociale van CD&V en het economisch rechtse van de N-VA."

Vreest u dat Bart De Wever zijn separatistische agenda in 2019 opnieuw uit het vriesvak haalt?

"De N-VA zal opnieuw communautaire eisen stellen, net zoals wij zullen ijveren voor minder belastingen en meer steun voor de middenstand. Ieder heeft zijn DNA. Maar de N-VA moet toch voorzichtig zijn. Ik geef veel lezingen in Vlaanderen en ik zie daar geen separatisten of Walen-haters. De mensen waren boos omwille van het jarenlange ideologische beleid van de PS, en al haar problemen. Dáárom begonnen ze aan België te twijfelen. Maar het tij is aan het keren, want Vlamingen voelen dat het beleid van deze regering aansluit bij wat zij – en ook Walen en Brusselaars – willen: ondernemerschap, jobcreatie, veiligheid... De Wever beseft dat ook, daarom heeft hij het accent van zijn partij naar die thema’s verschoven. Het is onze missie om de N-VA duidelijk te maken dat een federaal België nodig is, dat ze met ons wél het beleid kunnen voeren dat ze verkiezen."

Gelooft u daar echt in?

"Het is met deze regering toch al gelukt? En ik hoor De Wever niet veel meer zeggen over Vlaamse onafhankelijkheid of confederalisme. Ook de N-VA-ministers doen hun job: Jan Jambon, Steven Vandeput, zij gedragen zich waardig, zonder veel show."

De tweede regering-Michel, eventueel met cdH erbij om CD&V te paaien, staat dus al in de steigers?

"Laat ons eerst afwachten wat de kiezer zegt. Ik heb alle scenario’s in mijn hoofd al eens overlopen: het zal waarschijnlijk moeilijk zijn om ons buitenspel te zetten. De enige reden om de PS erbij te halen, zou een nieuwe staatshervorming zijn. Maar wij zijn daar geen voorstander van. Wij gaan liever door op de weg die we nu zijn ingeslagen."

Heeft uw zoon de spanningen tussen de Vlaamse coalitiepartners onderschat?

"Het probleem in Vlaanderen is dat N-VA, CD&V en Open VLD op sociaal-economisch vlak dicht bij elkaar liggen. Door zijn communautaire agenda te bevriezen, is De Wever op het terrein van de andere twee komen spelen. Elk miniem verschil wordt daarom uitvergroot. Charles doet veel inspanningen om te bemiddelen en geniet daardoor het vertrouwen van zijn partners. Hij kent zijn dossiers en is zéér vastberaden."

Zijn partners hebben hem wel al een paar keer in zijn hemd gezet. Toen Theo Francken in opspraak kwam in verband met de mogelijke foltering van Soedanezen, zei De Wever dat het onderzoek naar die praktijken voor hem onbelangrijk was: ‘Francken blijft aan, anders valt de regering.’ Francken verweet de premier ook ‘absurde verklaringen.’

"Niks ‘absurd’! Achteraf moest Francken toegeven dat er tóch nog repatriëringen van Soedanezen waren geweest. En De Wever is een partijvoorzitter: het is normaal dat die voor zijn partij opkomt.

"Charles kan dat wel plaatsen. Men heeft veel lawaai gemaakt over die zaak. Vooral aan Franstalige zijde heeft men er alles aan gedaan om te doen alsof wij regeren met racisten. Maar volgens het onderzoek is er weinig van aan."

Binnen uw partij werden ze de voorbije weken toch knap nerveus? Oud-minister Hervé Jamar verklaarde zelfs dat hij ook transmigranten bij hem thuis opvangt.

"Sommige mensen hebben zich vragen gesteld over Francken, maar ik vind zo’n debat gezond voor een liberale partij."

Wat vindt u van het beleid van Francken?

"Hij kent zijn dossiers en heeft een heel moeilijke taak. Zijn beleid komt overeen met dat van Maggie De Block, maar zijn communicatie is niet altijd handig. Hij wekt de indruk dat hij scoort door streng te zijn en mensen uit te wijzen. Dat is onnodig en ligt heel gevoelig aan Franstalige kant, ook bij de MR. Wij genieten niet van menselijk leed. Maar bon, tot nu toe heeft Francken de grens niet overschreden."

Francken speelt in op een angstgevoel dat leeft bij een aanzienlijk deel van de bevolking. Ook Herman De Croo waarschuwt dat half Afrika de komende decennia in beweging zal komen en vergelijkt dat met de ondergang van Rome. ‘Wat op ons afkomt, zult ge met geen wetten of bajonetten tegenhouden.’

"Dat geloof ik niet. Wij kunnen dat probleem oplossen op Europees niveau. Maar dan moeten we het Dublin-verdrag veranderen. Dat bepaalt dat vluchtelingen worden teruggestuurd naar het land waar ze de EU zijn binnengekomen. Daardoor verzuipt Italië nu. We moeten ervoor zorgen dat alle landen hun deel opnemen."

Consulteert uw zoon u eigenlijk veel?

"Nooit van z’n leven. Ik zweer het: nóóit!"

Vreemd. Uw ervaring zou hem toch kunnen helpen?

"Hij heeft lang geworsteld met het predikaat ‘zoon van’. Eigenlijk vecht hij al zijn hele leven voor een voornaam. Dat is nu gedaan: premier worden was de beste therapie. Maar hij wil nog altijd geen beroep doen op mijn hulp. Uiteraard praten we over politiek, maar als ik een zin begin met ‘Volgens mij...’ of ‘Ik zou...’, hoort hij me wel, maar ik ben niet zeker of hij luistert."

Vindt u dat niet jammer?

"Jawel, maar ik begrijp wat erachter zit. Charles analyseert het politieke schaakbord ook veel koeler dan ik. Ik was impulsiever en kon soms uitbarsten. Hij is altijd zen, zoals zijn moeder, maar vanbinnen kan het flink broeien."

Mevrouw Michel (genietend vanuit de zetel): "Hij is perfect."

Paul Magnette zei ooit dat uw zoon is opgevoed met een zilveren pollepel.

"Een schande. Dat heeft Charles veel pijn gedaan. Wij komen niet uit een rijke familie. Mijn moeder was huisvrouw, mijn vader was metselaar. Hij is gestorven toen ik achttien was. Wij hebben het zeer moeilijk gehad en ik ben dat nooit vergeten. Magnette is de kleinzoon van een ondernemer, zijn familie had meer middelen dan de mijne. Je moet nogal durven om dan over zilveren lepels te beginnen. Mede door die uitspraken is Charles zo gevoelig voor de term ‘fils à papa’."

Hoe was hij als kind?

"Een strever, een bijna klinische perfectionist. Ik was niet vaak thuis, zijn moeder heeft hem veel geleerd. Op zijn twaalfde was hij al zeer georganiseerd. We moesten hem nooit zeggen dat hij zijn kamer moest opruimen. Als hij een taak moest schrijven voor school werkte hij daar elke dag aan. Ik begon daar pas twee uur voor school mee. Charles lijkt op zijn moeder, onze tweede zoon Mathieu lijkt op mij. Charles is de goede, wij zijn wat instinctiever."

Klopt het dat hij ook talent had voor sport?

"Tennis, voetbal, lopen: hij wilde overal de beste in zijn. Met zijn vastberadenheid had hij een topsporter kunnen worden. Alles wat hij deed, was à fond. Voluit. En hij kon niet tegen zijn verlies. Dat heeft hij nog altijd."

U zei ooit dat er niet veel nodig is om hem te kwetsen.

"Als premier heeft hij een dikkere huid gekweekt, maar hij is zéér gevoelig. Sommige mensen uit de oppositie, met wie hij het vroeger goed kon vinden, hebben hem pijn gedaan door hem zo persoonlijk aan te vallen. Dat vergeet hij niet.

"De politiek is bikkelhard geworden. Een tirade zoals die van de PS, waarin ze de aanpak van Syrië-strijders vergeleek met nazipraktijken, of de Wehrmacht-tekening die Ecolo-jongeren maakten van Theo Francken, dat zag je vroeger niet. Je kunt het oneens zijn met mensen, maar zolang die de democratische regels naleven, moet je enig respect tonen. Ik debatteerde vroeger ook fel met Louis Tobback, maar we speelden nooit op de man. Dat wederzijds respect is er niet meer."

In een afscheidsinterview sprak Laurette Onkelinx met veel liefde over de debatten binnen de paarse regering. ‘Wij konden úren discussiëren, soms stonden we haast op tafel. Michel, Vande Lanotte, Verhofstadt, dat waren allemaal heftige karakters. Michel was op dieet, maar in het heetst van de strijd liet hij frieten aanrukken en at hij de grootste troep.’

(lacht) "Dat is juist. Dat was misschien wel mijn plezantste periode als politicus. Wij konden hard roepen, maar we luisterden ook naar elkaar. En dankzij het lef van Verhofstadt durfden we alles. Wij hebben grenzen verlegd op ethisch vlak: het homohuwelijk, euthanasie, de wetgeving over softdrugs... Toen ik opkwam tegen de oorlog in Irak had ik de volle steun van de regering én de oppositie. We gingen in tegen de belangen van de Amerikanen. Zéér gewaagd. Ik herinner me hoe wij als klein land het vetorecht activeerden tegen die oorlog."

Hebben de Amerikanen u toen niet onder druk gezet?

"Die druk was immens, maar het is te vroeg om daarover te vertellen. Zelfs in mijn partij werden mensen bang. ‘Je gaat de Amerikanen toch niet voor het hoofd stoten? Wees toch voorzichtig, dit gaat onze economische belangen schaden!’ Dat maakte me boos. (Fel) Iedereen zág toch dat die oorlog geen zin had, en dat de gevolgen catastrofaal zouden zijn? Dat is ook gebleken: uit de puinhopen van die oorlog is IS gegroeid. Ik voelde dat het een breekpunt zou worden in de geschiedenis.

"Ik vroeg de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell om Europa de Amerikaanse eisen te laten voorleggen in Irak: de terugkeer van internationale waarnemers en een grondwetswijziging die meerdere partijen toeliet. Zo konden we een oorlog misschien nog vermijden, maar Powell zei nee. De Amerikanen wilden die oorlog, zonder geldige reden. En in de Europese Raad liepen veel landen braaf achter hen aan."

U hebt jarenlang roofbouw gepleegd op uw lichaam door het vele reizen. Iedereen herinnert zich nog uw appelflauwte op het NAVO-beraad in IJsland. Hoe kijkt u daar op terug?

"Mijn jaren als minister en Europees commissaris waren fysiek en psychisch vreselijk zwaar, ook voor mijn familie. Mijn echtgenote heeft veel geduld gehad."

Hebt u geen gemengde gevoelens nu uw zoon hetzelfde moet doen?

"Als je ziet hoe hij moet leven, vraag ik me soms af of het de moeite waard is. Hij is voortdurend omringd door lijfwachten en wordt voortdurend gestoord. Als hij bij ons is, duurt het geen halve minuut of hij krijgt telefoon. Het stopt nóóit."

Mevrouw Michel: "Charles slaagt er wel beter in om afstand te nemen dan jij." 

"Dat is waar. Hij heeft gezien hoe het bij mij was en daar lessen uit getrokken. Hij kan zijn knop makkelijker uitzetten om bij de kinderen te zijn. Elke ochtend praat hij via FaceTime met zijn zoon, als die naar school wordt gebracht. Ze zijn ook al samen naar Parijs geweest. Ook voor zijn dochtertje maakt hij heel bewust tijd."

Is eten bij hem ook een zwakte?

"Hij is zeer gulzig. Hij jaagt het voedsel in een ongelofelijk tempo naar binnen, om tijd te winnen. En net als ik houdt hij van hamburgers en frieten. Het is eraan te zien: hij begint een buikje te krijgen. Fijn vindt hij dat niet, maar zijn plichtbewustzijn is te groot. Hij wil zijn job zo goed mogelijk doen.»

Wat heeft uw passage als Europees commissaris van Ontwikkelingssamenwerking u geleerd?

"Ik deed die job graag, maar de beperkte macht die ik had, was een teleurstelling. Als ik iets vroeg aan een directeur-generaal, was het antwoord meestal: ‘Dat kan niet.’ Ik moest er hen vaak aan herinneren dat ík de politieke beslissingen nam. Sommige technocraten denken dat zij de echte bazen van Europa zijn. Bekwame mensen, maar heel star. Voor iemand met mijn temperament is dat moeilijk. Dat keurslijf van regels en die verlammende bureaucratie moeten aangepakt worden.

"Europa verliest jaarlijks meer dan 1.600 miljard euro door dubbel werk, een gebrek aan coördinatie, systemen die elkaar tegenwerken en een slechte uitwisseling van informatie. Meer Europese integratie zou veel geld opbrengen, maar de nationale politiek blokkeert dat. Sommige lidstaten werken systematisch tegen. Dat de nationale verkiezingen in alle landen op verschillende momenten plaatsvinden, is niet goed. In de Commissie werd vaak gezegd: ‘Dat dossier mag je nu niet aankaarten, wacht tot na de verkiezingen in dat land.’ Zo kun je toch niet werken?"

Wat moet er gebeuren?

"Eén land mag niet langer alles kunnen blokkeren. Het unanimiteitsprincipe moet overboord. We moeten met een harde kern van lidstaten vooruit. We hebben dat al gedaan met de eurozone. Die heeft nu een economische regering nodig, met overal dezelfde regels over fiscaliteit, een eengemaakte defensie en één groot energienetwerk. De andere landen moeten later maar volgen. Zo zullen ook de relaties met de Amerikanen verbeteren, want die weten nu niet altijd wat ze aan ons hebben. Henry Kissinger zei al: ‘Europa: welk telefoonnummer?’ Vandaag is dat nog altijd niet duidelijk. Wie moeten ze bellen? Jean-Claude Juncker? Donald Tusk? Antonio Tajani? Angela Merkel? Emmanuel Macron?"

Heeft Europa ook niet een paar politieke supersterren nodig?

"We hebben leiders nodig die dúrven. Dat is het verschil tussen een politicus en een functionaris: het lef. Margrethe Vestager is zo iemand. Zij verplicht Apple en andere multinationals om miljarden euro’s onterechte staatssteun terug te betalen. Zij weerspiegelt wat leeft bij de bevolking: laat grote bedrijven hun faire deel betalen. Als Europees commissaris moet ze de belangen van het Europese volk verdedigen en lidstaten erop aanspreken als ze de Europese verdragen niet naleven. Guy Verhofstadt durft dat ook. Met hem als commissievoorzitter zou Europa een boeiender schouwspel geweest zijn voor de media. Hij zou het Europese volk hebben laten zien hoe laf sommige lidstaten zijn."

Zijn er laffe lidstaten?

"Het is toch niet normaal dat Hongarije met de democratie kan spelen? De waarden van de regering-Orbán stroken niet met de Europese waarden, maar toch blijven ze geld krijgen van Europa. Ook Polen, Tsjechië en Slowakije blijven ons ongestraft uitlachen. Zij weigeren hun deel van de vluchtelingen op te vangen. Die landen willen de voordelen van de club, maar niet de nadelen. Dat is een gebrek aan solidariteit.

"Als we de nieuwkomers over alle lidstaten kunnen spreiden, zou Europa geen vluchtelingenprobleem hebben. We zijn een unie van vijfhonderd miljoen burgers: we kunnen toch gemakkelijk twee miljoen mensen verwelkomen?"

Ook andere lidstaten proberen immigratie te ontmoedigen. Denemarken voerde een wet in die bepaalt dat vluchtelingen maximaal 1.300 euro aan bezittingen mogen houden, de rest moeten ze afgeven. U maakte zich daar zeer boos over in het Europees Parlement.

"Ik was zeer boos, ja. Er zitten liberalen in die regering: ik begrijp niet hoe ze zo’n schandalige wet konden stemmen. De voorzitster van de bevoegde commissie van het Europees Parlement, de Hongaarse Kinga Gál, weigerde me het woord te geven. Ze deed alsof ik niet bestond. Vandaar mijn uitbarsting. Onze democratische waarden zijn in gevaar. Ik voelde dat al in 2000, toen ik zei dat we beter niet meer naar Oostenrijk op vakantie gingen, omdat de extreemrechtse FPÖ daar aan de macht was gekomen. Vandaag zit extreemrechts daar opnieuw in de regering en niemand lijkt nog gechoqueerd. Juncker zei: ‘Ik heb geen a priori’s tegen die nieuwe regering.’ Alleen maar om ruzie te vermijden! Dat is toch vreselijk? De onmacht van de Europese politiek is soms zó groot dat ze alleen nog zaken in beweging kan krijgen door vriendelijk te zijn. 

Europees commissaris Timmermans is van goede wil, maar hij slaagt er niet in om artikel 7 van de Europese grondwet doeltreffend te gebruiken. Daarin staat dat we landen kunnen straffen als hun beleid niet strookt met de Europese waarden. Maar er zijn zoveel voorwaarden aan verbonden, dat het onbruikbaar is. Hongarije, Polen, Tsjechië en Slowakije weten dat. Maar we mogen ons niet laten afremmen, we moeten voor een versterkte samenwerking met een kleinere club gaan. Wat Macron in Frankrijk heeft gedaan, stemt me hoopvol: hij heeft campagne gevoerd tégen het economische nationalisme van de eurosceptici. Ook dat was durven. Ik hoop dat hij de handen in elkaar slaat met Merkel, nu zij eindelijk een Duitse regering op de been heeft gekregen. Het is wel jammer dat de socialisten van de SPD Martin Schulz opzij hebben geschoven als kandidaat-minister van Buitenlandse Zaken. Schulz had het verschil kunnen maken. Hij is een geestdriftige Europeeër, zoals Verhofstadt. Zulke mannen hebben we nodig."

Ondertussen hebben de Britten in de gaten dat ze flink hun broek zullen scheuren aan de brexit. Er gaan stemmen op om die terug te draaien.

"Dat gaat niet meer. De Britten hebben veel gekregen van de EU en weinig teruggegeven. Er valt niets meer te onderhandelen. Het zal voor hen toch nooit genoeg zijn. Zonder hen hebben we eindelijk de kans om vooruit te gaan."

Wat gaat u doen als uw termijn als Europarlementslid volgend jaar afloopt?

"Me kandidaat stellen bij de verkiezingen."

Mevrouw Michel bliksemt met de ogen

"Neenee. Ik ga meer tijd doorbrengen met mijn echtgenote en mijn kleinkinderen. Maar de politiek volledig loslaten is onmogelijk voor mij. Charles slaagt daar op vakantie beter in. Hij wordt wel op de hoogte gehouden vanuit België, maar neemt meer afstand van het nieuws. Als ik dan begin over iets dat in de krant staat, zegt hij: ‘Ik wil het niet horen.’ Ik ben geobsedeerd door het nieuws. Elke dag lees ik acht kranten, drie Vlaamse en vijf Franstalige. Le Soir kan ik al lezen om kwart over vier ’s morgens. Ik slaap nog altijd even weinig als toen ik minister was, vier à vijf uur per nacht. Hier aan de kust is het wat meer. Vanaf 2019 wil ik hier meer tijd doorbrengen. En meer golfen. Misschien kan ik dan eindelijk mijn vrouw verslaan. Zij is erg goed."

Mevrouw Michel: "Hij probeert altijd vals te spelen bij de puntentelling."

Hebt u nog een advies voor jonge politici?

"Doorbreek de ketenen van de politieke correctheid en kom uit voor je mening. Zelf durf ik dat niet meer. Als voormalig Eurocommissaris en vader van de premier moet ik mijn woorden wikken, anders veroorzaak ik elke keer een rel. Je kunt tegenwoordig haast niks meer zeggen zonder een storm van kritiek te krijgen. Eén ongelukkige zin is genoeg. Dat wordt dan de titel. Grapjes worden ook afgestraft. Politici moeten 100 procent clean en afgeborsteld zijn. Het is verstikkend. Wel, ik hoop dat de jonge generatie zich niet laat verstikken."