Na een jaar zwoegen mag Raphaël Liégeois zich nu volleerd astronaut noemen: “Ik weet niet of je ooit écht klaar bent voor een ruimtemissie”

Aan het plafond hangt een indrukwekkend model van het Internationaal Ruimtestation ISS. Portretten van Europese astronauten en logo’s van voorbije missies geven kleur aan de muur. Maar de aandacht van iedere bezoeker van de Europese astronautenschool in Keulen wordt getrokken door iets veel kleiners. Pal voor de receptie staat een toonkast, met daarin een bleek stukje rots. Een zeldzame maansteen. Ooit van het maanoppervlak geschraapt door een Amerikaanse astronaut en onlangs geschonken aan de Europese ruimtevaart. Alsof de Amerikanen willen zeggen: binnenkort is het aan jullie.

Maar we zijn niet naar Keulen gereden voor een steen. Keurig op tijd komt de ware reden binnengewandeld. Hij neemt plaats en steekt meteen van wal.

“Wij zijn The Hoppers.” Als een sportman trots op zijn club toont Raphaël Liégeois de gloednieuwe badge op zijn rechterschouder. Hij kust ze net niet. Samen met zijn klasgenoten ontving hij het embleem afgelopen maandag voor het afronden van de basistraining. Daarmee heeft ons land opnieuw een beroepsastronaut. De naam, gekozen door zijn voorgangers, verwijst naar het Engelse to hop. Deze nieuwe lichting zal verder ‘springen’, naar de maan bijvoorbeeld. Het verraadt ambitie – net zoals die steen.

Mondje Russisch

Maar first things first. Een dag na de diploma-uitreiking gidst de 36-jarige Waal ons rond in het Europees astronautencentrum. Een lichtjes nerveuze woordvoerder loopt mee en dreigt ons enkele keren teleur te stellen. Geen toegang. Geen foto’s. Gelukkig heeft onze landgenoot er zin in. Hij wil álles tonen. Eén telefoontje van de kersverse astronaut en de deuren zwaaien alsnog open.

LEES OOK. DE INSIDER. België heeft er een nieuwe astronaut bij: “Het profiel is van Tom Cruise naar Tom Hanks gegaan”

(Lees verder onder de illustratie)

In de enorme loods staat geen maanlander noch een wagentje waarmee het hobbelige maanoppervlak verkend kan worden. Wel werden complete modules van het ruimtestation nagebouwd. “Onze eerste ruimtemissie zal naar het ISS zijn. Daar ligt onze focus. Pas als dat goed gaat, kunnen we verder denken.”

De modules zijn zoals je denkt: wit, buisvormig en krap. Iemand stoot zijn hoofd. “Zonder zwaartekracht is het hopelijk makkelijker bewegen”, zegt Liégeois.

“Het hoge tempo was het moeilijkste aan de opleiding. Je blokt het hele jaar door voor examens, waarna je kennis van dat vak weer verwatert”

Raphaël Liégeois

Eind 2022 veranderde het leven van de Belg helemaal. ESA stelde in Parijs zijn nieuwe lichting astronauten voor, de eerste sinds de klas van 2009. Liégeois werd samen met vier anderen uitgekozen. Hij verhuisde met zijn vrouw en twee jonge kinderen naar Keulen. In april 2023 begon zijn training: een basisopleiding van één jaar waarin hij de kneepjes van het vak kreeg aangeleerd, zoals het bemannen van ruimtetuigen, het oefenen voor een ruimtewandeling en zich een mondje Russisch eigen maken.

Een ‘zwembad’

In de eerste weken overheerste een gevoel van opluchting. De astronauten in opleiding hadden net een slopende selectieprocedure met zo’n 22.500 kandidaten uit 25 landen overleefd. Maar dan begonnen de lessen: biologie, een ABC in de geneeskunde, ­materiaalkunde, vloeistof­mechanica, astrofysica, ruimtewetgeving, geschiedenis van de ruimtevaart, … Alles kwam voorbij.

“Het hoge tempo was het moeilijkste aan de opleiding. Je blokt het hele jaar door voor examens, waarna je kennis van dat vak weer verwatert. Het examen Russisch was in december: toen kon ik het, nu iets minder. (lacht) Studenten zullen dat gevoel wel herkennen.”

Het maakt Liégeois nostalgisch naar zijn vorige job als neurowetenschapper. “Ik heb geen tijd meer om een onderwerp volledig te doorgronden. Als astronaut leer je veel bij over verschillende dingen, maar die echte diepgang is er niet meer. Een eeuwigheid spenderen aan het uitvogelen van één vraagstuk is een luxe die weinigen gegeven is, besef ik nu. Nu, ik ga niet klagen. Het is een opoffering die ik graag maak.”

Naarmate het jaar vorderde, kwam de praktijk meer aan bod. Er is de iconische centrifuge waarin astronauten worden blootgesteld aan hoge G-krachten, de paraboolvlucht om gewichtloosheid te ervaren, én – het hoogtepunt, volgens Liégeois – het simuleren van een ruimtewandeling. Hij leidt ons naar de Neutral Buoyancy Facility, door deze journalist ietwat oneerbiedig ‘zwembad’ genoemd. In het tien meter diepe bad kan een replica van een ISS-module worden neergelaten. De condities zijn er zo dat het – buiten in de ruimte zélf – de beste manier is om een ruimtewandeling te oefenen.

“Onder water kom je enigszins in de buurt van de gewichtloosheid en alle moeilijkheden die komen kijken bij zo’n ruimtewandeling. Daarvoor mocht ik een ruimtevaarderspak aantrekken. Dat is waar je als kind van droomt. Voor het eerst had ik het gevoel een echte astronaut te zijn.”

Houston

De diploma-uitreiking werd gevierd zoals dat hoort: met een ceremonie, gebak en een drankje. Een echte afsluiter is het natuurlijk niet, vertelt Liégeois. “Het is het einde van een geweldig jaar, maar ook de eerste stap in onze loopbaan. We willen allemaal naar de ruimte.”

Behoudens pech zal dat ook gebeuren. En het kan snel gaan. Tijdens zijn basistraining zag Liégeois in januari al een andere astronaut, een reservist, uit zijn lichting vertrekken. De Zweed Marcus Wandt vloog mee met een private missie van het Amerikaanse bedrijf Axiom Space. Hij verbleef drie weken in de ruimte. Onze landgenoot is blij voor Wandt, maar hij kijkt ook uit naar zíjn eerste ruimtemissie.

“Tijdens de simulatie van een ruimtewandeling mocht ik een ruimtevaarderspak aantrekken. Dat is waar je als kind van droomt. Voor het eerst had ik het gevoel een echte astronaut te zijn”

Raphaël Liégeois

“Ik ben fysiek in orde, maar ik weet niet of je ooit écht klaar bent voor een ruimtemissie. De eerste vlucht met Europese astronauten staat gepland voor 2026. Twee van ons zullen eind mei worden aangeduid en naar Houston vertrekken voor een missie-specifieke training in het opleidingscentrum van de NASA.”

Beroepsastronauten als Liégeois worden opgeleid voor langdurige missies van ongeveer zes maanden, waarbij ze verschillende verantwoordelijkheden hebben en diverse taken moeten uitvoeren. Wie volgende maand niet geselecteerd wordt, blijft in Keulen voor de pre-assignment training. Astronauten kunnen zich dan verdiepen in enkele zelfgekozen onderwerpen tot ze een missie toegewezen krijgen. Liégeois zal in dat geval werk maken van zijn pilootbrevet, een radiocommunicatiecursus volgen om met het ISS te praten en bijdragen aan het Lunar Gateway-programma. Dat is een project geleid door NASA dat een ruimtestation wil bouwen in een baan rond de maan.

Geen durfal van de lucht

Liégeois is een fijne mens om mee samen te leven. Dat zeggen wij niet. Dat zegt hij niet. Dat vinden de recruiters van ESA. Ooit was het astronautenvak exclusief voorbehouden aan de durfals van de lucht. Frank De Winne, die nu aan het hoofd staat van het astronautencentrum, blonk uit in F-16’s voor hij commandant werd van het ISS. Zijn Belgische opvolger heeft ervaring met zweefvliegtuigen en luchtballons. Daar houdt het op.

“De job is geëvolueerd. In onze klas zat maar één piloot. Men zegt dat het typische profiel is opgeschoven van Tom Cruise naar Tom Hanks. De recruiters gingen op zoek naar een divers profiel: iemand die nieuwsgierig is, technische competenties heeft, in team kan werken én goed kan communiceren. Je moet een halfjaar kunnen samenleven op een kleine ruimte zonder dat er ruzie van komt.”

“De job is geëvolueerd. In onze klas zat maar één piloot. Men zegt dat het typische profiel is opgeschoven van Tom Cruise naar Tom Hanks”

Raphaël Liégeois

Het roept de vraag op waarom een neurowetenschapper dan beslist om mee te dingen naar een plaatsje op de astronautenschool. Liégeois voerde onderzoek en doceerde jarenlang in Zwitserland, eerst in Lausanne, later Genève. “Het is een vraag die ik mezelf al vaak heb gesteld en ik moet je teleurstellen, er is geen eenduidig antwoord.”

Ja, het was een jongensdroom en, ja, Liégeois werd geïnspireerd door de Belgische pioniers Dirk Frimout en Frank De Winne. Tom Hanks in Apollo 13 deed ook zijn duit in het zakje. De film doet de meeste kijkers huiveren bij ruimtereizen, maar de tiener Liègeois was vooral onder de indruk van de vindingrijkheid van de astronauten. “En ze hebben het toch overleefd.”

In het ISS zal Liégeois dagelijks wetenschappelijk onderzoek verrichten. Dat kan hij als geen ander. Wat voor hem ook speelt, en nu wordt het filosofisch, zijn de gelijkenissen tussen hersenonderzoek en ruimtevaart. Die zijn er wel degelijk. “Beide disciplines zitten vol mysterie. De complexiteit van het brein wordt vaak vergeleken met het heelal. In een les toonden ze een beeld van vroege sterrenstelsels die op elkaar inwerkten. Het leek enorm op een netwerk van zenuwcellen.”

Artemis

Met zijn dochters praat Liégeois nog niet over de opvallende gelijkenissen tussen de kosmos en het brein. “Daarvoor zijn ze echt nog te jong. Maar de belangstelling groeit. Ze beseffen wat een raket is en dat hun papa daarmee naar de ruimte zal gaan. Ze waren er ook bij op de diploma-uitreiking.” De verhuizing naar Keulen verliep al bij al ook vlot. Het was zoeken naar een nieuw evenwicht na jaren in Zwitserland. “We proberen er een gezinsproject van te maken. Ik wil hen betrekken. Het mag niet zijn dat ik mijn carrière najaag en zij maar moeten volgen.”

Half maart keerde de Deense astronaut Andreas Mogensen terug na een halfjaar in het ISS te hebben doorgebracht. Er zijn astronauten die daarboven vooral moeite hebben met de krapte en het gevoel van heel kwetsbaar te zijn. “Maar Mogensen wees vooral op heimwee. Je gaat je gezin heel hard missen. Daar vrees ik een beetje voor. Je hebt een videoverbinding, maar slechts één keer per week. En beeld en geluid zijn niet alles. Je wilt je kinderen kunnen vasthouden.”

“Mijn dochters zijn nog jong, maar ze beseffen wel wat een raket is, en dat hun papa daarmee naar de ruimte zal gaan”

Raphaël Liégeois

Als alles meezit, is Liégeois vertrokken voor een carrière van 15 à 20 jaar. Het is toekomstmuziek, maar na het ISS volgt allicht nog een missie.

En zo komen we weer bij de maan uit. Het ISS gaat in principe tegen 2030 met pensioen. De NASA, maar ook de ESA, verlegt zijn blik steeds meer naar de maan. Met het Artemis-programma wil de NASA zelfs weer astronauten naar de maan sturen. De eerstkomende maanlanding zou al moeten plaatsvinden in september 2026. De ESA werkt mee aan het Amerikaanse maanprogramma. Ook de Europeanen mogen dus astronauten meesturen naar de maan, al is dat wel voor ­latere Artemis-missies, wellicht tegen het einde van dit decennium.

Begin dit jaar ondertekende ons land alvast de Artemis-akkoorden. Daarmee steunt het de Amerikaanse kijk op exploratie van de maan en de ruimte én houdt het de kansen van Liégeois gaaf voor een vlucht naar de maan. Of hij ooit een maansteen zal kunnen schenken aan het opleidingscentrum? Iedere astronaut droomt daarvan, lacht Liégeois. Hij zou maar wat graag de eerste Belg op de maan zijn sinds Kuifje in 1953. Maar ze gaan geen groentjes selecteren, weet hij. “Voor maanmissies willen ze ervaren astronauten. Wij moeten dus eerst naar het ISS, daar alles goed doen en dan zien we wel weer. Je hebt het als astronaut nooit volledig in eigen hand.”