De overheid als vijand van striperfgoed?

Denis Gifford heette hij. Journalist, radiopresentator en ’s werelds grootste verzamelaar van Britse comics. “Van de kelder tot de nok: Gifford had zijn hele huis gestockeerd met strips, tot in zijn oven toe”, glimlacht Roger Sabin van de Londense Central Saint-Martins-universiteit, tevens de derde spreker op de internationale striperfgoedconferentie in de Antwerpse Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. De Britse striphistoricus krijgt er de lachers even mee op de hand, maar het vervolg laat zich raden. “Toen Gifford in 2000 op 73-jarige leeftijd stierf, bleek de Britse overheid noch onze universiteiten of musea bereid die collectie over te nemen. De familie brak de collectie op en verkocht ze aan Japan en de VS.” Sabin zucht. “Ja, zoiets mag je best tragisch noemen.”

Het verhaal doet denken aan dat van Hans Matla (70), de Nederlandse antiquaar die al jaren zijn collectie van 70.000 stripalbums en 100.000 striptijdschriften uit de periode 1858-2012 tracht te slijten aan Nederlandse of Belgische geïnteresseerden. Uniek, stellen experts. De collectie – geschat op 1,8 miljoen euro – is volgens Matla immers “’s werelds enige collectie die van één taalgebied volledig is”. En toch... In juni vorig jaar vervloog zijn laatste sprankeltje hoop: de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag zette definitief een punt achter het aankoopproces.

François Schuiten

Collectioneurs zijn echter niet de enigen met een probleem, meent organisator Roel Daenen, hoofdredacteur van Stripgids en communicatieverantwoordelijke bij FARO, het steunpunt voor cultureel erfgoed. Hij verwijst naar de Belgische auteur François Schuiten die in 2013 een flink deel van zijn oeuvre naliet aan de Bibliothèque Nationale de France en de Belgische Koning Boudewijnstichting. “Wij vroegen ons af waarom een auteur zoiets beslist, en waarom het zo moeilijk blijkt ons patrimonium in eigen land te houden.”

De overheid als de vijand van het erfgoed, zoals Schuiten het stelde? “Klinkt sloganesk, maar is begrijpelijk. Een van de redenen is dat auteurs hun kinderen niet willen achterlaten met de hoge successierechten op hun werk. Gevolg: het komt op de kunst- en antiekmarkt terecht – vaak onder de toonbank – en we zien het nooit meer terug.”

Maar wie kan en wil dat erfgoed opnemen? Het Brusselse Stripmuseum? Daenen: “Te weinig middelen, klinkt het daar. Bovendien willen ze de markt niet verstoren door werk aan te kopen. Liever werken ze in bruikleen, maar de keerzijde daarvan is dat eigenaars het ieder moment kunnen terugvragen.” Andere spelers op deze conferentie, zoals de Antwerpse Erfgoedbibliotheek en het Letterenhuis, toonden voorzichtig interesse. Nele Hendrickx, directeur van die laatste instelling, zei in een vertoond filmpje: “Wij kunnen het borgen, toegankelijk maken en het verhaal eromheen brengen.” Tegelijk riep ze ook op tot samenwerking.

Nieuw drama

Roger Sabin eindigde zaterdag zijn betoog dat er zich in Groot-Brittannië een nieuw ‘giffordesk’ drama dreigt te voltrekken. “Het gaat om een man met een collectie van miljoenen ponden, voorlopig ondergebracht in een schuur. Al jaren spreek ik er over met overheidsinstellingen, universiteiten en musea, maar er is amper interesse. Het Britse systeem zit zo ineen dat men liever Turner-schilderijen aankoopt dan werken die tot de populaire cultuur behoren.”

Zijn latere opmerking dat het in België beter is gesteld, werd op gefrons onthaald. Het rapport van het onderzoek, inclusief beleidsaanbevelingen, wordt nu overgemaakt aan de overheid. Gedacht wordt aan het versterken van het netwerk van bestaande erfgoedactoren of het oprichten van een nieuw centrum.