Direct naar artikelinhoud
Opinie

Bart De Wever zou als historicus toch beter moeten weten dan VB-kiezer te willen paaien

Fouad Gandoul.Beeld Tim Dirven

Fouad Gandoul is politicoloog en verantwoordelijke van ACV Midden-Limburg.

Volgens N-VA voorzitter Bart De Wever ligt de essentie van de integratieproblematiek vooral bij de moslims zelf die de confrontatie opzoeken door zichtbaarheid op te eisen in de publieke ruimte. Orthodoxe joden daarentegen leven vreedzaam in isolement in hun zwaar beveiligde getto’s. Daar ziet de Antwerpse burgemeester geen graten in, wel integendeel, want het is een zelfopgelegde vorm van verbanning omwille van religieuze overtuigingen. Ze eisen geen jobs als loketbediende met behoud van kippa, shtreimel en pijpenkrullen. De Verlichting wordt aldus gereduceerd tot een vestimentaire gedragscode die je naleeft op straffe van excommunicatie. Toch eigenaardig hoe een publieke intellectueel, die zich beroept op burkeaans conservatisme, zo behendig de Verlichting kaapt om een weinig verlicht concept van identiteit te promoten voor electoraal gewin.

Toegegeven, samenleven in diversiteit is geen walk in the park. En ja, er zijn wel degelijk problemen met minderheden die een manier zoeken om hun identiteit, die al te vaak in religieuze symbolen wordt uitgedrukt, een plek te geven in de samenleving. Er is manifest een kink in de kabel daar waar oude islamitische tradities hier overgeplant worden in een grond die nog maar pas ontdaan is van de christelijke praxis en die nog steeds ontwenningsverschijnselen toont. De vraag is: hoe ga je daarmee om als politicus.

Speelveld van de demagoog

Je kunt bijvoorbeeld radicaal tegen de aanwezigheid van islam (en dus de moslims) zijn in de maatschappij. Een extreemrechts standpunt dat teert op de meest platvloerse, vunzige sentimenten die je in elk electoraat zal terug vinden. Je zet dan welbewust in op het uitvergroten van samenlevingsproblemen door ze telkens vanuit een zeer specifiek (essentialistisch) invalshoek te benaderen. In dit geval de veronderstelde onverenigbaarheid van identiteiten op basis van het postulaat van rigide religieuze voorschriften. Dit is het speelveld van de demagoog wiens betoog een existentiële bedreiging vormt voor het overleven van een gezonde democratie.

Je kan evenwel ook identiteitsgebonden samenlevingsproblemen negeren, minimaliseren en systematisch wegzetten als het terrein van de politieke onfatsoen. Identiteit kan je beschouwen als iets vies en onwaardig door enkel te focussen op socio-economische vraagstukken en problemen. Een onverstandige strategie, me dunkt, die uitgaat van een utopische kijk op de aard van de mens en de samenleving waar identiteit ondergeschikt is aan welvaart en welzijn. Door systematisch neer te kijken op identiteit als een niet-essentieel onderdeel van de op te lossen vraagstuk brengt ook dit soort politicus de democratie in gevaar.

In plaats van oerinstincten te verloochenen streeft de ideale politicus naar de beheersing ervan, ten gunste van een morele uitkomst die de stabiliteit en de sociale vrede garandeert

Wat we ook denken of beweren, het menselijk gedrag wordt steevast gestuurd door oerinstincten (angst, eer en eigenbelang) die het menselijk tekort verklaren. In plaats van dit soort oerinstincten te verloochenen streeft de ideale politicus naar de beheersing ervan, ten gunste van een morele uitkomst die de stabiliteit en de sociale vrede garandeert.

De stabiliteit van de samenleving hangt af van het vermogen van de maatschappij en haar leiders om nieuwe inclusieve grenzen te definiëren van onze identiteit. Dat vergt een inspanning van alle betrokken (sub)gemeenschappen. Vanuit de moslimgemeenschap moeten stappen gezet worden in de richting van een ernstig denkproces over de plaats van islam in de samenleving. De vraag is niet of er plaats voor is maar hoe die tot uiting moet komen. Een gigantische uitdaging gelet op de weinig benijdenswaardige situatie van de gemeenschap vandaag. Hoe feller Bart De Wever hamert op de incompatibiliteit van Islam in Vlaanderen hoe feller de Vlaamse moslim zich gaat verzetten door traditionele geloofsuitingen te sacraliseren en de hoofddoek, übersymbool voor beide partijen, tot ultieme politiek verzetsdaad wordt verheven. Bij een clash tussen identiteiten verliest altijd en overal de ganse samenleving.

Voordelen benutten

Bart De Wever zou als historicus toch beter moeten weten dan de VB-kiezer trachten te paaien. Alle grootmachten vielen in het verleden uiteen omdat ze een overkoepelende politieke identiteit misten die hun etnische en religieus uiteenlopende onderdanen bij elkaar kon houden. De desintegratie was altijd het gevolg van toenemende intolerantie van de kerngroep die steeds vaker de ‘ware identiteit’ ging benadrukken. Onder de mom van eigen-volk-eerstbeleid werden finaal pogingen ondernomen om ‘vreemdelingen’ en ‘niet te assimileren’ groepen te verdrijven of uit te sluiten. Wat denkt Bart De Wever te moeten of te kunnen doen als blijkt dat door zijn retoriek de Vlaamse moslim gewoon niet (meer) past in het plaatje? Wat dan?

Een belangrijk psychologisch aspect van democratie is de veronderstelling dat er een groep van burgers bestaat die reflexief én verantwoordelijk is – en dit niet exclusief over hun eigen belangen. Het is omdat niets, ongeacht welke grootte van de consensus, vrij is van herziening, dat men van een democratische rede spreekt.

Een samenleving zal gemakkelijker de voordelen van migratie weten te benutten en de uitdagingen gemakkelijker weten op te lossen als migratiebeleid focust op de reconstructie van etnische identiteit door een meer permeabele vorm van identiteit te creëren die voorheen gescheiden etnische groepen kan hergroeperen rond een gezamenlijke, gedeelde identiteit.