Hanswijkprocessie in Mechelse binnenstad gaat al uit sinds de dertiende eeuw

De geschiedenis van de Mariaverering in het gehucht Hanswijk gaat uitzonderlijk ver terug in de tijd, tot in 988. “In het gehucht Hanswijk, aan de oever van de Dijle, strandde in dat jaar een volgeladen schip. Omdat het niet vlot te trekken was, kwam iemand op het idee om het Onze-Lieve-Vrouwebeeld dat op de mast stond aan land te brengen. Daarna voer de boot weer verder. De inwoners kwamen tot de conclusie dat Maria ter plaatse wenste vereerd te worden. Er werd een kapel gebouwd die snel uitgroeide tot een drukbezocht bedevaartsoord.”

De traditie van de jaarlijkse processie begon in 1272. “Dat jaar voltrok zich namelijk het ‘mirakel van de Brusselse Poort’. Toen werden Mechelen en omgeving geteisterd door pest en oorlogen. De bewoners van Hanswijk, dat toen nog volledig buiten de stadsmuren lag, waren ten einde raad. Ze droegen het Mariabeeld naar de stad, maar de stedelingen sloten bang de stadspoorten. Onder het zingen van de woorden ‘Monstra te esse Matrem’ (‘Toon dat Gij onze Moeder zijt’, red.) ging de Brusselse poort op miraculeuze wijze open en konden de Hanswijkenaars toch in processie doorheen Mechelen trekken.”

Kort hierna stopten de kwalen. “Uit dankbaarheid werd beloofd het Mariabeeld elk jaar door de stad te dragen. Sinds 1738, toen de Mariaverering in Hanswijk 750 jaar bestond, is er om de 25 jaar een jubeljaar met de Hanswijkcavalcade. De twaalfde en meest recente cavalcade vond plaats in 2013.”

Het oorspronkelijke beeld is verdwenen in het begin van de zestiende eeuw. “Het huidige Mariabeeld is 1,45 meter hoog. Het werd door Kardinaal Victor-Augustus Dechamps in juli 1876 gekroond in opdracht van Paus Pius IX en wordt jaarlijks meegedragen tijdens de processie”, zegt Frieda Van Vaeck.

Basiliek

De huidige barokkerk werd tijdens de zeventiende eeuw gebouwd door de bekende beeldhouwer-architect Lucas Faydherbe. “Het gaat hier overigens niet om een parochiekerk. Ze staat namelijk onder de rechtstreekse verantwoordelijkheid van het bisdom Mechelen-Brussel. Het is ook een basiliek. Deze titel krijgt een gebouw niet zomaar: het moet gaan om een bedevaartsoord met een lange geschiedenis en met een grote betekenis en aantrekkingskracht voor de gelovigen.”

“Kardinaal Danneels deed de aanvraag om basiliek te worden bij het Vaticaan in 1988, precies duizend jaar na het ontstaan van de Mariaverering in 988. Het is niet zomaar een eretitel die de kerk nauw verbindt met de basilieken van Rome. Het houdt ook een opdracht in, namelijk haar taak vervullen als bedevaartsoord. Dat is geen vanzelfsprekendheid in deze tijd”, zegt Frieda Van Vaeck.

Omvangrijke organisatie

Frieda kan bogen op een lange staat van dienst. “Ik ben al betrokken bij de processie sinds 1973. Toen ben ik voor het eerst mee opgestapt. In 1977 ben ik samen met mijn zus beginnen mee te werken aan de verzorging van de kostuums. Enkele jaren later nam ik ook de boekhouding over en sinds 1991 ben ik coördinator van de hele organisatie.”

“De voorbereiding van de volgende processie begint al in september, dus vele maanden op voorhand. Eerst en vooral controleren we de meer dan tweeduizend kostuums. Ze worden gewassen en gestreken en indien nodig voeren onze naaisters reparaties uit. In de weken daarna krijgen alle geïnteresseerden een uitnodiging om mee te doen. Ook zorgen we voor de nodige propaganda in de pers en elders. Repeteren op voorhand doen we niet, omdat nogal wat deelnemers van ver moeten komen. Pas een uur voor de start van de processie wordt er geoefend.”

De hele organisatie draait op vrijwilligers. “In twee scholen in de stad zijn de dag van de processie meer dan vijftig klaslokalen gereserveerd om te dienen als kleedkamer. Voor een zitje op de tribunes op de Grote Markt, Veemarkt en IJzerenleen vragen we een klein bedrag. Langs de rest van het parcours moeten toeschouwers niet betalen. Iedereen die wil, moet kunnen genieten van het gebeuren.”

Vast patroon

De ‘gewone’ jaarlijkse processie verloopt steeds volgens hetzelfde patroon. “Elk jaar volgen we dezelfde route. De groepen brengen op een dynamische manier de verschillende taferelen tot leven. Vertrekkend vanuit de Bijbel worden dan ook historische taferelen getoond uit de verschillende belangrijke periodes van de Mechelse geschiedenis.”

De rode draad doorheen de hele ommegang is het ‘ja’ zeggen aan het leven en tegelijk een oproep om ‘ja’ te zeggen aan God. “We tonen ook gebeurtenissen die iedereen meemaakt, de archetypen van onze mensheid: van vreugde bij de geboorte van een kindje tot de pijn bij lijden en dood. Dat maakt het verhaal heel herkenbaar voor iedereen. Onze diepere boodschap is een boodschap van hoop: de dood heeft niet het laatste woord, maar is slechts de toegangspoort tot het échte leven bij God. Helemaal op het einde volgt dan het beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Hanswijk en het Heilige Sacrament. In totaal nemen zo’n 1.700 à 1.800 personen deel aan de processie”, zegt Frieda Van Vaeck.