Babyhaai geboren in aquarium waar vrouwtjes al 3 jaar geen contact hadden met mannetjes: hoe kan dat?

In het Shreveport Aquarium in de Amerikaanse staat Louisiana is begin deze maand een kleine zwelhaai geboren, baby Yoko. Opmerkelijk, want in het aquarium zitten 2 vrouwtjeshaaien maar geen mannetjes. Mogelijk is het vrouwtje zwanger geraakt door zelfbevruchting of heeft het de zaadcellen van het mannetje heel die tijd "opgeslagen". Hoe dat kan in 4 vragen en antwoorden.

1. Wat is parthenogenese of zelfbevruchting?

"Parthenogenese is een vorm van voortplanting waarbij een vrouwtje een nakomeling voortbrengt zonder dat er een mannetje aan te pas komt", legt Ann Vanreusel, professor in de mariene biologie aan de Universiteit Gent uit in De Wereld Vandaag op Radio 1. "Het vrouwtje laat zelf een eicel tot ontwikkeling komen. De nakomeling heeft dan enkel het DNA van de moeder. Het komt voor in gevangenschap maar soms ook in de vrije natuur."

2. Welke dieren doen aan parthenogenese?

Bij sommige insecten gebeurt bevruchting op die manier en ook bij bepaalde soorten hagedissen, slangen en zelfs vogels. "Voor bepaalde reptielen is het zelfs de enige manier waarop ze zich kunnen voortplanten", zegt Vanreusel. Bij zoogdieren en dus ook bij mensen is zelfbevruchting niet mogelijk.

"Bij haaien is parthenogenese geen noodzaak, het gebeurt enkel als er geen mannetjes in de buurt zijn of als het paringsproces te veel energie vraagt", gaat ze voort. "Het is dus goed mogelijk dat de vrouwtjeshaai in de VS op die manier is zwanger geraakt."

3. Zijn er dan geen mannetjes meer nodig?

Toch wel. Parthenogenese is handig als er geen mannetjes voorhanden zijn, maar als je enkel het vrouwelijk DNA doorgeeft, krijg je volgens Vanreusel een verarming van het genetisch materiaal. "Als er bijvoorbeeld bij het vrouwtje een nadelige mutatie is van het genetisch materiaal, en dat wordt niet vermengd met het genetisch materiaal van een mannetje, dan wordt de nadelige mutatie overgeërfd en niet onderdrukt", klinkt het. "Je krijgt dan een soort inteelt waardoor ziektes meer kans krijgen om een soort te doen uitsterven. Soorten die altijd aan parthenogenese doen, kennen geen lang voortbestaan."

4. Kan het hier ook gaan om vertraagde bevruchting?

Bij een vertraagde bevruchting vindt de bevruchting niet meteen na de paring plaats, maar wordt het sperma opgeslagen in het voortplantingskanaal van het vrouwtje. "De bevruchting vindt dan pas plaats in een gunstiger periode voor de geboorte en de overleving van het jong", zegt Vanreusel. "Dat zou in principe kunnen bij haaien, maar men heeft het tot hier toe nog niet kunnen vaststellen. "

Wat ook mogelijk is, is dat het embryo al was bevrucht vóór de gevangenschap en zich vertraagd heeft ontwikkeld. "Het embryo gaat dan in diapauze. Diapauze, of uitgestelde inplanting, is een biologische strategie om te wachten tot ongunstige omstandigheden voor het onderhouden van pasgeborenen voorbij zijn, omstandigheden zoals een gebrek aan voedsel, onvoldoende vetreserves bij de moeder of oudere broers of zussen die nog niet gespeend zijn."

Hoe gaat het nu verder met haaitje Yoko?

Het Shreveport Aquarium in Louisiana laat weten dat het goed gaat met Yoko. Hij wordt van nabij opgevolgd en als hij wat groter is, zal zijn DNA worden onderzocht en zal er meer zekerheid zijn over hoe de bevruchting is verlopen. Ze zijn zich ervan bewust dat jonge haaien die geboren worden door dergelijke zeldzame reproductieve methodes vaak aanzienlijke uitdagingen tegenkomen. Maar ook als Yoko maar kort zou leven, zal hij hen inzichten leveren van onschatbare waarde voor het onderzoek naar de voortplanting van haaien.

Babyhaai geboren in aquarium waar vrouwtjes al drie jaar geen contact hadden met mannetjes

PODCAST

Luister naar Het kwartier

De podcast van VRT NWS die elke dag een verrassende kijk geeft op 3 nieuwsverhalen.

Meest gelezen