Kinderen en bekende Vlamingen doen volop aan transcendente meditatie: hoe werkt het?

Zullen we het eerst even aan bekend Vlaanderen vragen?

Tom Barman: “Ik doe het om in een soort van tijdloosheid terecht te komen. Het is een automatisme. Een beetje zoals een power nap. Dat doen we op tournee. Twee uur voor de show.”

Wannes Cappelle: “Ik ben er rustiger van geworden, en kan de dingen nu makkelijker loslaten. Het streefdoel is dat tweemaal twintig minuten per dag te doen, maar dat lukt mij zelden. Ook daar probeer ik me niet in op te jagen.”

Eva De Roovere: “Ik ben er zowat een jaar geleden mee begonnen. Vanaf het eerste moment wist ik dat deel 2 van mijn leven ­begonnen was. Het heeft me veel ­sterker gemaakt, als persoon.”

Selah Sue: “Sinds het begin van mijn zwangerschap doe ik het elke dag: 20 minuten ‘s morgens en 20 minuten voor het avondeten, en daarbij in je hoofd voort­durend je mantra ­herhalen. Ik voel me nu evenwichtiger.”

Kobe Desramaults: “Ik ben dat beginnen te doen naar het einde van In De Wulf toe, omdat ik het gevoel had dat ik nog moeilijk tot creëren kwam, terwijl ik net een erg creatieve kok ben. Die ­meditatie voelt alsof je even heel diep slaapt: je komt er veel helderder uit. Het maakt dat ik situaties of problemen vaak plots een pak klaarder zie en met oplossingen kan komen.”

Jef Vermassen: “Ik doe het al jaren, helaas veel te weinig. Ik zou het alle dagen moeten doen, een sessie kost tenslotte maar 20 minuten van je tijd. De voordelen zijn dat je er rustig van wordt – de techniek levert een grotere diepgang dan slapen op en tegelijk geeft ze je energie. Ze verfrist je.”

En nu naar de lagere school

De Toverwijzer in Tienen is sinds september de eerste zelfverklaarde stressvrije school van het land. Een school waar ze de ontwikkeling van de creatieve hersenhelft net zo belangrijk vinden als het opdoen van kennis. Waar kinderen ’s voormiddags verhalen en kennis delen, en in de namiddag creatieve opdrachten of sport krijgen. Waar een herhalingsmoment aan het einde van de dag het huiswerk vervangt, en een zelf in te kleuren groeiwijzer het equivalent is van een rapport met punten. En niet te vergeten: waar toverwoordjes twee keer per dag een stiltemoment inluiden, één keer bij het begin en één keer aan het einde van de dag.

Het is 8.30 uur en het stiltemoment komt in variaties. De kleuters een massagemoment met juf Kathleen, de kinderen tussen vijf en tien dromend of tekenend in een kring, de oudsten doodstil met de ogen dicht naast juf Babs. Terwijl elders in het land de klaslokalen gevuld worden met geblèr en gedoe met boekentassen, hangt hier een minutenlange rust. Stilleven met 24 kinderen. Géén magie, maar meditatie.

Maar hoe zit het met dat ‘toverwoord’?

“We hebben allemaal een toverwoordje geleerd en dat is supergeheim”, zegt Zoë, een meisje van 8.

“Het toverwoordje waarover de kinderen spreken is inderdaad een kinderwoord voor een mantra”, glimlacht An Soontjens, samen met muziekpedagoge Nina Van Herwegen oprichtster van De Toverwijzer. “Omdat we vanuit onze achtergrond in het onderwijs zagen dat op maat van het kind werken nóg beter kon, hebben we de schouders onder dit methodeschooltje gezet. Onze methode is een verzameling van technieken uit verschillende soorten onderwijs. Wat ons uniek maakt, is de klemtoon op het stressvrije. Je ziet vandaag zo veel kinderen die lijden onder stress, dat we het belangrijk vinden om hen eraan te helpen ontsnappen. Dat is nodig in onze steeds complexer wordende maatschappij. Daarbij is de techniek van de transcendente meditatie heel belangrijk. Via het herhalen van een mantra komen de kinderen in een situatie waarbij ze hun gedachten even laten varen, om zo te ontladen van stress. Moeilijk was het niet om de techniek te introduceren. De kinderen vochten als het ware om hun toverwoordje aangeleerd te krijgen. De effecten volgden snel. Na een week zagen we al kinderen openbloeien. Een kindje met ADHD zei dat de enige twee momenten op een dag waarop het stil was in zijn hoofd, de meditatiemomenten waren.”

En ook bij leerkrachten en ouders lijkt de stresswerende boodschap aan te slaan. Nu al ziet het ernaar uit dat De Toverwijzer volgend schooljaar kan uitbreiden.

Met subsidies van Europa

“An en Nina hebben ons gecontacteerd omdat ze erg geloven in de stressontladende werking van de TM-techniek”, zegt Stijn Vandenbosch, Belgisch directeur van de Transcendente Meditatie-organisatie. “Ik heb hen dan ondersteund door de leraren ter beschikking te stellen om de techniek aan te leren. Naast De Toverwijzer zijn er nog ­andere scholen die de techniek willen implementeren. We hebben daarvoor subsidies van de Europese Unie gekregen. We staan in contact met die scholen, maar moeten ­natuurlijk alle leerkrachten in het team meekrijgen.”

Dat lukte niet in 2013, toen de TM-beweging al eens probeerde om ingang te vinden in Belgische scholen. Vandaag, vijftig jaar nadat The Beatles in de leer gingen bij bedenker Maharishi Yogi, lijkt de tijd wel rijp. “Misschien omdat de Hoge Gezondheidsraad nu ook stresspreventie vanaf de basisschool adviseert”, zegt Vandenbosch. En omdat de TM-techniek steeds meer bijval geniet. Jaar na jaar stijgt het aantal ­inschrijvingen voor een cursus. Van 651 naar 1.259: een verdubbeling in twee jaar tijd voor Vlaanderen alleen. Een gevolg van een campagne die sinds 2011 via Google en Facebook loopt, schat Vandenbosch. Ondanks de hoge prijs voor een cursus en de nog altijd weerkerende vraag of de TM-beweging geen sekte is.

De inschrijvingsprijs van 864 euro voor een cursus wordt grotendeels toe­geschreven aan de TM-leerkrachten die moeten kunnen leven van hun job. De vraag naar het verschil met een sekte wordt beantwoord met de resultaten van een bevraging. “Uit een enquête bij mensen die de cursus gevolgd hebben, bleek vorig jaar dat 97 procent zeer tevreden is. Wie argwaan heeft, raad ik aan om eens te luisteren naar mensen die al een cursus volgden. Zelf heb ik ook ­ondervonden hoe mijn innerlijke kalmte in de loop der jaren almaar sterker geworden is, hoe ik beter om kan met crisismomenten.”

Voldoende bewijs voor de positieve invloed van meditatie

In een voor de organisatie ideale wereld wordt transcendente meditatie in de toekomst terugbetaald door de ziekteverzekering, zoals in Zwitserland. Dat zou goed zijn, meent Steven Laureys. De topneuroloog aan de Luikse universiteit ULG voert als hersenexpert onderzoek naar de impact van meditatie.

“Nu al kunnen we stellen dat er voldoende bewijs is voor de positieve invloed van elke vorm van meditatie op ons brein”, zegt Laureys. “Vooral de verbindingen worden er sterker door. Dat mag je gerust plastisch zien. Zo hebben we bijvoorbeeld Matthieu Ricard onder de scanner gestopt, zeventiger en als assistent van de dalai lama een specialist in meditatie. Die man heeft letterlijk een dik brein, ongewoon voor een leeftijd waarop verschrompeling van de hersenen doorgaans al in­gezet is.”

“Zo’n volumeverandering door meditatie stelt je in staat om bijvoorbeeld beter je emoties te beheersen, en beter samen te leven met anderen door meer empathie te tonen”, zegt Laureys. “Ook de gunstige invloed op ziektebeelden als angststoornissen en slapeloosheid is aangetoond. Dus ja, het is goed om na te denken over terugbetaling én over meditatie op school. Zoals we uit bezorgdheid om onze ­lichamelijke gezondheid naar de fitness gaan, zo mogen we bezorgd zijn om onze mentale gezondheid. Lichamelijke opvoeding maakt toch ook deel uit van het lessenpakket? Ik zeg niet dat meditatie een wondermiddel is. Maar in een tijd waarin neuropsychiatrische aandoeningen zoals burn-out de hoogste invaliditeitskosten meebrengen, mogen we gerust proberen om wat meer preventief te werken.”

Zo werkt het

‘Transcenderen’ betekent overstijgen, in dit geval de gedachtestroom van alledag. Transcendente meditatie wil je van rush tot rust brengen via een mantra: een eenvoudig woord dat je krijgt van een meditatiecoach en dat je voor jezelf herhaalt tot andere gedachten vervagen en verstilling optreedt. De rust die lichaam en geest door de meditatie bereiken, zou ‘tweemaal zo diep zijn als het diepste moment van de slaap’. Het is die rust die stress helpt oplossen. Beoefenaars zeggen het beste effect te bereiken door tweemaal per dag 20 minuten te mediteren met gesloten ogen.

Eén belangrijk verschil met een andere relaxatietechniek als mindfulness is volgens de leer de gunstige invloed op lange termijn op het verouderingsproces, resulterend in een langere levensverwachting. De beweging wijst ook op studies waarbij collectieve beoefening van transcendente meditatie een gunstige invloed zou hebben op criminaliteits- of werkloosheidscijfers, maar die studies vinden wetenschappelijk weinig weerklank. (kbz)