Met de monsterspreektijden hoopten de partijen het afschaffen van de wet deze week te kunnen tegenhouden. Deze vertragingsstrategie wordt 'filibusteren' genoemd.
Martin van Rooijen (50Plus) hield het vierenhalf uur vol, maar moest uiteindelijk om 1.15 uur woensdagochtend zijn verzet staken. Hij had voor vijftien uur ingetekend.
Hoewel Van Rooijen door Kamervoorzitter Khadija Arib een enkele keer werd gewezen op de regel dat hij niet te veel van het onderwerp mocht afdwalen, kon hij op veel lof vanuit de Kamer rekenen voor zijn urenlange, inhoudelijke bijdrage.
Na drie uur spreken vroeg Arib nog enigszins bezorgd of Van Rooijen zijn plan echt wilde doorzetten. "U krijgt van mij alle ruimte, maar het is niet makkelijk om drie uur achter elkaar te staan", zei Arib.
Van Rooijen voelde zich toen nog fit. Hij werd bijgestaan door zijn fractiegenoten die een tas vol eten en energiedrankjes hadden meegenomen. Om zijn ogen wat rust te gunnen, zette hij zelfs een speciale bril op, maar dat experiment duurde niet lang.
Theater
Hoe anders waren de reacties bij zijn PVV-collega Edgar Mulder. Mulder had er zelfs twintig uur voor uitgetrokken, maar werd al vrij snel gedwongen grote passages uit zijn betoog te schrappen omdat het niets te maken had met de Wet Hillen of zelfs maar met belastingen.
"Dit is theater", zei ChristenUnie-Kamerlid Eppo Bruins dan ook na krap een uur. Ook andere Kamerleden van links tot rechts hekelden het optreden van Mulder. Uiteindelijk stelde VVD’er Aukje de Vries voor het debat maximaal tot 5.00 uur te laten duren.
Stemmen
Het was al duidelijk dat een meerderheid van de Kamer dit plan steunde, maar Mulder vroeg om een hoofdelijke stemming. Zodoende moesten alle 79 aanwezige Kamerleden zich woensdagochtend om 3.50 uur melden in de plenaire zaal. Uiteindelijk stemde de PVV’er als enige tegen.
Het debat kon daarna in snel tempo worden afgerond. Na de PVV stonden alleen nog D66, SGP, VVD, ChristenUnie en CDA op de sprekerslijst. Onderbrekingen werden niet meer toegestaan. SP, PvdA, GroenLinks en Denk waren toen al geweest.
Woensdag is het de beurt aan staatssecretaris Menno Snel (Financiën) om de gestelde vragen te beantwoorden. Donderdag wordt er over het afschaffen van de wet gestemd.
Filibuster
50Plus en PVV willen er alles aan doen om het wetgevingstraject te vertragen. In de Verenigde Staten is filibusteren een beproefd politiek middel om processen te frustreren.
Congresleden lezen in sommige gevallen telefoonboeken of centimeters dikke onderzoeken voor om wetgeving te vertragen.
In Nederland wordt deze methode zelden gebruikt. Het is zoals Mulder heeft gemerkt ook niet toegestaan om willekeurige teksten voor te lezen. De spreektijd moet over het onderwerp gaan.
Oorlog
50Plus en PVV vinden dat het schrappen van de wet veel te snel door het parlement wordt gejast zonder dat de precieze financiële impact duidelijk is. Op dat punt krijgen zij bijval van SP, PvdA, GroenLinks en Denk.
"De ellende van snelle wetsbehandeling komt echt wel", zei Henk Nijboer (PvdA). GroenLinks-Kamerlid Bart Snels noemde de gang van zaken "onbeschoft".
Regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zijn echter onverbiddelijk en zullen niet tornen aan de maatregel of meer tijd inruimen voor de behandeling, zoals de oppositie wenst. "Als men oorlog wil, dan kan men die krijgen", zei Van Rooijen daarop.
Het zijn met name ouderen die hun hypotheek bijna of geheel hebben afgelost en als eerst te maken krijgen met het schrappen van de belastingkorting. Huiseigenaren met een afbetaalde hypotheek en alleen een AOW en een klein aanvullend pensioen zijn de klos, vindt 50Plus.
Het doel van Mulder en Van Rooijen was om het schrappen van de Wet Hillen, waarvoor dertig jaar is uitgetrokken, met een jaar te vertragen. Het kabinet wil hier in 2019 mee beginnen, maar dan moet de Belastingdienst deze week al beginnen met de implementatie.
Prikkel
De Wet Hillen werd in 2005 ingevoerd als een belastingkorting voor huiseigenaren die hun hypotheek (bijna) hebben afgelost. De politiek wilde huizenbezitters zo prikkelen hun woningschuld af te lossen.
Het draait daarbij om het eigenwoningforfait, een fiscale bijtelling voor huiseigenaren. De Belastingdienst gaat ervan uit dat er inkomsten uit de eigen woning worden behaald en die moeten worden belast.
Zodra het eigenwoningforfait hoger is dan de hypotheekrenteaftrek, worden huiseigenaren daar met de Wet Hillen voor gecompenseerd.
Omdat sinds een aantal jaar hypotheken worden afgelost om in aanmerking te komen voor hypotheekrenteaftrek, noemt de regering deze maatregel op termijn onhoudbaar. Met het schrappen van de Wet Hillen bespaart de schatkist in 2048 ieder jaar ruim 1 miljard euro.