Doet brexit Noord-Ierland weer ontploffen?

Het was een ongelooflijk geluk dat de aanslag van zaterdagavond geen slachtoffers eiste. Want enkele tellen vóór de ontploffing liep er een groepje jongeren voorbij het voertuig, dat voor een gerechtsgebouw stond geparkeerd. Dat gebeurde in de stad waar de 'Troubles' in de jaren 60 begonnen - en die alleen al met haar naam symbool staat voor het conflict. De Britsgezinde Unionisten zweren immers bij het officiële 'Londonderry', terwijl de Iersgezinde Republikeinen het oudere 'Derry' verkiezen - een verbastering van 'doire', Iers voor 'eikenbos'.

De politie gaat ervan uit dat de aanslag het werk was van het 'New IRA'. Dat is een radicale groep die zich heeft afgesplitst van het Iers Republikeins Leger (IRA), toen dat koos voor een vreedzame koers. Dat er maandag weer drie carjackings werden gemeld, waarbij gemaskerde mannen bestelwagens kaapten en die snel weer achterlieten, doet vrezen dat er nog meer terreur wordt gepland. De ontplofte bomauto was immers een gecarjackte camionette van een pizzakoerier.

Grootste struikelsteen

Volgens de Britse regering is er absoluut geen verband met de brexit - en het moet gezegd dat zulke aanslagen nooit helemaal weggeweest zijn. Sedert het Goede Vrijdag-akkoord dat in 1998 een einde maakte aan het ergste geweld, zijn er in Noord-Ierland toch nog jaarlijks doden gevallen. Meer dan honderd in totaal - zelfs als de beruchte aanslag in Omagh, die vier maanden na het akkoord nog 29 levens eiste, niet wordt meegeteld.

Maar de brexit draagt wel degelijk bij tot de spanning, geven de meeste kenners toe. "De radicale Republikeinen hebben het moeilijk gehad om te mobiliseren doordat er nog weinig onvrede was", aldus professor Richard English, een autoriteit inzake het conflict, in de 'Financial Times'. "Maar de brexit kan die onvrede aanwakkeren en ook jongeren meeslepen die nooit aan den lijve ondervonden hebben waartoe politiek geweld kan leiden."

Het is niet voor niets dat een regeling voor de grens met Ierland uitgegroeid is tot de grootste struikelsteen voor het Brits-Europese scheidingsakkoord. Om te beletten dat er daar opnieuw controleposten verschijnen, wat de gevoelige grens weer tastbaar zou maken, zou het Verenigd Koninkrijk ook na de brexit nog eventjes in de douane-unie kunnen blijven. Maar die zogenaamde 'backstop' bleek onverteerbaar voor het Britse parlement.

Schandaal

Feit is sowieso dat de brexit een nieuw twistpunt heeft geschapen tussen de Republikeinen en de Unionisten. Want uit een onderzoek van de universiteit van Belfast blijkt dat die eersten massaal voor 'blijven' hebben gestemd, terwijl er bij de laatsten een duidelijke meerderheid voor 'vertrekken' was. Sinds het Goede Vrijdag-akkoord mag iedereen die in Noord-Ierland geboren is, kiezen welke nationaliteit hij heeft: Brits, Iers of allebei. Maar de brexit schept grote onduidelijkheid over de rechten die een Ier in Noord-Ierland nog zal hebben.

Daar komt nog bij dat het toch al niet zo goed gaat met het gedeelde bestuur dat centraal stond in het Goede Vrijdag-akkoord. Dat haalde Noord-Ierland onder het rechtstreekse bewind van Londen uit, op voorwaarde dat er een deelregering met Republikeinen én Unionisten zou komen. Die regering viel twee jaar geleden over een schandaal rond subsidies voor hernieuwbare energie. Onderhandelingen om een nieuwe regering te vormen, zitten nu nog altijd in het slop. Waardoor Noord-Ierland het record van België en dus het wereldrecord 'dagen-zonder-regering' verbroken heeft.