Protontherapie, een innovatieve maar dure vorm van radiotherapie, wordt door veel wetenschappers beschouwd als de toekomst van kankerbehandelingen. Protontherapie zou de ‘scherpschutter’ onder de radiotherapieën zijn, omdat ze kwaadaardige tumoren zeer gericht bestraalt. Het gezonde weefsel rond de tumor wordt gevrijwaard en zou het risico op nieuwe tumoren en op bijwerkingen verminderen.

Het UZ Leuven bouwt op dit moment in samenwerking met andere ziekenhuizen en universiteiten een heus Centrum voor Protontherapie, dat in totaal 45 miljoen euro kost. De Vlaamse overheid sponsort vijf miljoen euro. De eerste patiënt wordt normaliter binnen enkele maanden behandeld.

Met het oog op het nieuwe centrum in Leuven vroeg het Riziv aan het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) advies. Is het zinvol protontherapie terug te betalen bij veelvoorkomende kankers zoals pancreaskanker of borstkanker bij vrouwen? Nu kost zo’n behandeling minstens 25.000 euro per patiënt.

‘De resultaten zijn teleurstellend’, schrijft het KCE in een rapport dat vandaag wordt voorgesteld. ‘Er bestaan geen wetenschappelijke studies van goede kwaliteit die aantonen dat protontherapie voor de onderzochte kankers doeltreffend is.’ Er is volgens het KCE ook geen bewijs dat de therapie minder bijwerkingen of minder nieuwe tumoren oplevert.

Dus beveelt het kenniscentrum aan om protontherapie voor enkele veelvoorkomende kankers voorlopig niet terug te betalen. ‘Met protontherapie kan je kanker behandelen’, licht co-auteur Joan Vlayen toe. ‘Daar twijfelt niemand aan. Alleen zeggen de believers dat protontherapie veiliger is.’ Daarvoor vond het KCE geen bewijs. Er lopen nu wel onderzoeken met controlegroepen, maar volgens het KCE zijn de resultaten pas in 2027 bekend.

‘Onderzoek vraagt tijd’

In een reactie wijst het UZ Leuven erop dat er studies zijn die aantonen dat er bij protontherapie minder bijwerkingen kunnen zijn. Het UZ erkent wel dat er ‘nog nood is aan zorgvuldig klinisch onderzoek om de superioriteit van protontherapie voor dit soort kankers aan te tonen’, zegt woordvoerster Sara Van Daele.

‘Dat onderzoek vraagt tijd. Precies daarom investeert het ziekenhuis in de uitbouw van een pro­tontherapiecentrum. Ook in onze buurlanden werden daarom pro­tontherapiecentra geoperationaliseerd.’

Het ziekenhuis wijst erop dat het Riziv nu al de protontherapie van een zeer kleine groep patiënten terugbetaalt. Die groep – het KCE spreekt van 50 patiënten, het UZ van 200 – kan in de toekomst dus wel in Leuven terecht. Het gaat dan vooral om kleine kinderen met uitzonderlijke tumoren.

Het advies van het KCE, dat het Riziv nu moet bekijken, is volgens de universiteit geen streep door haar rekening. ‘We waren bij de financiële berekening uitgegaan van de huidige situatie’, aldus Van Daele.

Het kabinet van minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) wacht het rapport van het KCE af alvorens te reageren.