Column Reina Wiskerke: Dochters van Europa
‘Wij zijn niet veilig, omdat jullie ons niet beschermen’, zeggen de vrouwen in het filmpje. ‘Omdat jullie weigeren onze grenzen te beschermen.’ Ze noemen zich ‘de dochters van Europa’, en spreken namens jonge vrouwen als Mia, Maria en Ebba. De een is doodgestoken in Kandel, de ander verkracht in Malmö, de volgende misbruikt in Rotterdam. Dan komt de waarschuwing voor de kijker: ‘Ik ben elke vrouw. Jij zou mij kunnen zijn. Ik zou jou kunnen zijn.’ Want bedenk: ‘De daders lopen overal.’
Het filmpje is geretweet door Thierry Baudet, met als commentaar: ‘Oef. Kippenvel. En zo waar.’ Dat het uit rechts-extremistische hoek komt, hoeft het filmpje nog niet fout te maken – dat ben ik wel met Baudet eens. Het gaat om de inhoud. En die inhoud vertoont een beproefd patroon.
Ik denk meteen aan een roemruchte film: The Birth of a Nation, van D.W. Griffith, uit 1915, over de Amerikaanse burgeroorlog en de rassenstrijd. The Birth of a Nation sloot begin vorige eeuw aan bij de angsten van de onzekere Amerikaanse samenleving. Het verhaal speelt in op een verlangen naar een eensgezinde natie waarin de blanke cultuur onaantastbaar en veilig was.
De film is verbluffend knap gemaakt voor die tijd, en mede daardoor tientallen jaren populair gebleven (onder witte mensen). Het filmverhaal is een historisch dieptepunt geworden, racistisch en manipulatief, met als boodschap: witte mensen kunnen hun onderlinge vijandigheden overwinnen en beschaafd samenleven; zwarte mensen zijn (nog) niet tot een dergelijk samenleven met witten in staat en daarom is het voor iedereen beter als zij hun ondergeschikte positie behouden.
Een sleutelscène gaat over het sympathieke, dartele en lelieblanke meisje Flora. Zij rent door het bos om water te halen. De ‘neger’ Gus achtervolgt haar. Hij maakt onbetamelijke avances. Flora springt van paniek van een klif en sterft.
Dat zwarte mannen jacht maken op jonge witte vrouwen, heiligt in de film het veiligstellen van de blanke overheersing. Het is een verleidelijk motief. Verkrachting van jonge vrouwen staat garant voor volkswoede. Daar hoef je niet minderwaardig over te doen. Verkrachting is een misdaad om woedend van te worden. Maar als de dader een ‘vreemdeling’ is, wordt dat gegeven graag gebruikt om ‘vreemdelingen’ in het algemeen te demoniseren en alle vrouwen tot hun prooi uit te roepen. Je ziet dit sentiment geregeld terugkomen. The Birth of a Nation helpt mij te bedenken dat ik daarin niet wil meegaan.
Kunnen misdaden van ‘vreemdelingen’ dus maar beter verdoezeld worden, om foute sentimenten tegen te gaan? Nee. Misdaden, door wie ook gepleegd, zijn erg. En het kan zo zijn dat ‘vreemdelingen’ in een bepaalde situatie meer dan gemiddeld fout gedrag vertonen – het kan ook niet zo zijn. Een samenleving moet elke realiteit onder ogen zien en die open bespreken, juist om vertrouwen te wekken, goede afwegingen te maken en zo nodig voorzorgsmaatregelen te treffen. De kans is groot dat burgers dan ook minder snel zwichten voor sentimenten die het filmpje van ‘de dochters van Europa’ oproept. <
