Wie het debat over economische groei van de hand wijst, negeert het belangrijkste economisch probleem van onze tijd

Het lag voor de hand: als je de noodzaak van economische groei in vraag stelt, reageren de meeste economen ronduit defensief. Dat is ook het geval met het panel van vier economen dinsdag in de krant, die op één uitzondering na tonen dat ze de voeling met de fysische realiteit verloren hebben. 

De 238 academici die maandag in deze krant pleitten voor een postgroei-economie weten wél wat er op het spel staat: de instorting van voedselketens, een watercrisis die miljarden bedreigd en een ongekende klimatologische verstoring. Ze kaarten aan dat onze groei-gedreven economie op structurele wijze de veilige grenzen van onze planeet overschrijdt en onze toekomst als mensheid op het spel zet. Op die stelling kwam er helaas geen antwoord.

Wie het debat over economische groei en milieuvernieling van de hand wijst, negeert het belangrijkste economisch probleem van onze tijd. Want zoals het OESO-rapport Environmental Outlook to 2050 aangeeft, zal bij ongewijzigd beleid de ecologische crisis onze welvaart en het economisch systeem ernstige schade toebrengen. De kern van de zaak is deze: erkennen we de ecologische crisis als een structurele systeemfout, wat betekent dat we een andere economie moeten ontwerpen? 

Duurzame groei

Panellid Stijn Baert antwoordt met de dooddoener dat Europa streeft naar duurzame groei. Maar Europa blijft net zijn voetafdruk vergroten en dat ondanks alle duurzamegroeimaatregelen die het al neemt. De kwestie is juist of dat wel mogelijk is, of de huidige burn-out van de planeet niet juist het omgekeerde toont. 

Alleen panellid Hans Bevers erkent dat klimaatverandering niet lineair verloopt, dat er tippingpoints bestaan waardoor de boel kan ontsporen. Bevers erkent verder dat, hoe belangrijk ook, we niet alle hoop op technologie mogen zetten. Alleen geeft hij geen oplossing voor wat hij zelf omschrijft als "het ontbreken van een correctiesysteem in ons kapitalistisch systeem" voor milieuschade. Laat dat nu net het punt zijn van de 238 academici.

Het meest hilarisch reageert panellid Peter De Keyzer, die een diploma van ecologische ongeletterdheid verdient door de groei van 1800 te gebruiken om de groei nu te verantwoorden. Mag ik hem een cursus thermodynamica aanraden – volgde ik al als eerstejaarsstudent bio-ingenieur? Steeds meer grondstoffen en energie verslinden en steeds meer afval produceren, het kan niet op een eindige planeet. 

Hoewel ik weet dat er professoren zijn die de kwestie ernstig nemen, vernam ik ook niets over de ecologische kwestie in mijn master-na-master bedrijfseconomie. Zal iets zijn voor een keuzevak zeker? Het geloof van De Keyzer in technologie is naïef. Zelfs onderzoekers van de vermaarde universiteit MIT schreven vorig jaar dat ze geen bewijzen vinden dat technologische vooruitgang zal leiden tot een daling van de milieudruk. Ja, we hebben technologische innovatie nodig – Ik houd ervan als ingenieur – maar daarmee hebben we nog geen ander economisch systeem.

Eerlijk fiscaal systeem

Panellid Geert Gielens stelde wel een pertinente vraag, die ook minister Van Overtveldt (N-VA) herhaalde op Twitter: “Onderwijs, welzijn, gezondheidszorg, pensioenen… Wie gaat dat betalen zonder groei?” De minister voegde eraan toe: “En waarom zou groei een milieubewust beleid in de weg moeten staan?”

Het antwoord is tweemaal eenvoudig. Ten eerste: al die zaken zijn te betalen met een eerlijk en slim fiscaal systeem. Dus arbeid veel minder belasten en milieuvervuiling en vermogens veel meer. Als we stoppen milieuverloedering te financieren (4 miljard subsidies voor salariswagens) en de gaten in ons fiscaal systeem sluiten (multinationals die dan weer belasting betalen) zal dat zorgen voor miljarden extra inkomsten.

Het is tijd om het debat met open vizier te voeren. Het debat over groei is hierbij enkel de aanjager, het gaat over de structurele transformatie van onze economie. Hoe kunnen we iedereen een betere toekomst geven binnen de grenzen van onze planeet? Welke diepgravende antwoorden hebben de leden van het economisch panel op deze vraag?