Gaat de kraai onze peuken oprapen?
Op straat gegooide sigarettenpeuken vormen een hardnekkig milieuprobleem. Twee industrieel ontwerpers werken aan een oplossing. Hun idee: train kraaien in de stad om sigarettenfilters op te rapen en weg te gooien. Zielig? Ja, maar dat hoort bij het plan.
Stel, iemand dumpt zomaar een plastic bekertje op straat. Schaamteloos, klinkt het dan, schande. Het gaat rondzwerven en verontreinigt het milieu, dat weet iedereen. Het gekke is, zegt ontwerper Bob Spikman (31), dat het publieke oordeel milder is als iemand een kauwgumpje op straat werpt. "We ervaren minder directe overlast. Kennelijk is het dan oké..." Als een roker een sigarettenpeuk op straat knikkert, zal haast niemand dat veroordelen. "Het is sociaal geaccepteerd."
Raar, vindt Spikman. Zorgwekkend bovendien. Sigarettenfilters op straat staan niet alleen rommelig, ze vervuilen uiteindelijk de natuur. Er zit plastic in en chemicaliën, die lossen heel langzaam op. Ze komen in de bodem, in het water. Precieze cijfers ontbreken, maar jaarlijks belanden talloze sigarettenresten op straat, zeker nu mensen steeds minder vaak binnen (mogen) roken. Peuken oprapen is haast ondoenlijk, voor een vuilnisman of veegwagen. Ze zitten tussen straatstenen, onder de fietsenmassa in de stad. Het duurt vijf tot twaalf jaar voordat een peuk weg is en de vieze resten verteren.
We hebben kenners geraadpleegd, maar helaas, duiven zijn te dom
“Ik werk aan een oplossing”, zegt Spikman. Dat doet hij samen met Ruben van der Vleuten (30), die net als hij afstudeerde aan de TU Delft in Nederland als industrieel ontwerper. Ze hebben allebei een vaste baan, maar zeker een dag per week werkt het duo aan Crowbar. Dat is een hangend ‘inleverstation’ voor peuken. Vogels die daar een ‘sigarettenstomp’ ingooien, krijgen als beloning een korrel eten. Spikman laat het prototype zien, dat hij met Van der Vleuten bouwde. "Het is een slimme machine", zegt Spikman. Er zit een webcam met software in. Die herkent, via een wiskundig algoritme, een sigarettenpeuk. Gooi er een lollystokje in, en de machine heeft dat door. Dan valt er geen vogelvoer in het bakje.
Ingewikkelde puzzels
Kraaien in de stad moeten sigarettenpeuken gaan oprapen en inleveren bij de Crowbar, is het idee. De ontwerpers wilden eerst een speciale straatstofzuiger bouwen, die peuken kan opzuigen. Maar dat bleek moeilijk, technisch. "Het afval zit tussen kiertjes, zoals nauwe keitjes in de stad. Het bouwen van een machine, of een speciale drone, om filters te rapen kost veel grondstoffen en energie", zegt hij. "Dan ga je het ene milieuprobleem aanpakken door het andere te creëren", aldus Spikman.
'Ik denk niet dat het ethisch verantwoord is om dieren als slaaf in te zetten'
Vandaar dat opmerkelijke idee: vogels moeten de klus gaan klaren. De industrieel ontwerpers dachten eerst aan duiven. Die zitten overal in de stad. Duiven zouden sigarettenfilters kunnen oppakken en inleveren, tegen een beloning. Spikman: "We hebben kenners geraadpleegd, maar helaas, duiven zijn te dom."
Kraaien, die hebben meer verstand. Die kun je ook trainen. De mond van Spikman viel open, toen hij op internet filmpjes zag van kraaien die ingewikkelde puzzels oplossen, om een beloning te scoren. "Wow, dit kan echt gaan werken." Bij advieskantoor Accenture kwamen ze afgelopen maand in een shortlist terecht van de meest slimme nieuwe ideeën.
Pienter en leergierig
De Amerikaan John Marzluff, de bekendste kraaienexpert ter wereld, beaamt dat de vogels opgeleid kunnen worden tot afvalraper. Kraaien zijn enorm pienter en leergierig, zegt Marzluff, natuurprofessor aan de universiteit van Washington. Ze kunnen afvalstukjes oprapen, meenemen en inleveren. "Ja, dat is mogelijk", zegt Marzluff. "Maar ik denk niet dat het ethisch verantwoord is om dieren als slaaf in te zetten, om zo het vuile werk van mensen op te knappen." Voor Spikman ligt de grens bij eventuele gezondheidsschade bij de vogels.
Experts buigen zich op verzoek van Crowbar nu over de vraag: kunnen kraaien ziek worden als ze vieze peuken in hun bek nemen? "Als dat zo is", zegt Spikman, "gaan we direct op zoek naar een andere oplossing. Kraaien ziek maken willen we niet."
Maar het ethische aspect, het feit dat die ‘arme kraaien’ het probleem van mensen moeten gaan oplossen, dat is geen reden om te stoppen met Crowbar. Sterker nog, volgens de ontwerpers kan het helpen om het peukenprobleem te stoppen. "Als dit project slaagt en mensen zien kraaien in de stad bezig als schoonmaker, zal het morele besef doordringen dat mensen zelf hun troep moeten opruimen." Schuldgevoel gaat aan mensen knagen, hoopt Spikman. Het dumpen van een peuk wordt zo een vorm van dierenslavernij.