Gezonde voeding houdt ons bezig en we lezen er graag over, maar helaas wordt er ook veel onzin geschreven. “Neem nu die hele hetze tegen bood: er is echt niets mis met brood”, zegt Loethe Olthuis. “In volkoren bood zitten net hele goede vezels, het is bijna onmogelijk om zoveel vezels alleen via groenten en fruit binnen te krijgen. Huisartsen zien nu weer jodiumtekorten omdat mensen minder brood eten, want brood is onze grootste bron van jodium omdat bakkers het toevoegen. Brood is gewoon een waardevol voedingsmiddel. Behalve dan misschien voor die één procent van de bevolking die echt coeliakie heeft en geen gluten kan verdragen.”

In haar omgeving zag ze het ook vaak gebeuren: “Veel mensen geloven in de reclamepraat, in de bloggers, vloggers en power girls die voedingsadviezen geven. Maar veel van die adviezen kloppen niet en zijn zelfs slecht voor je gezondheid. Bloggers schrijven ze van elkaar over, maar ze worden door geen enkel onderzoek gestaafd. Terwijl bijvoorbeeld het Voedingscentrum wel goed advies geeft, maar een beetje oubollig wordt gevonden omdat het niet met elke wind meewaait.” Olthuis pleit voor etiketten lezen, gezond verstand gebruiken en wetenschappelijk onderzoek. Ze liet haar boek nalezen door onderzoekster en voedingsdeskundige Sytske de Waart, om er zeker van te zijn dat alles klopt.

Het gaat niet alleen om gezondheid: ze heeft zeker zo veel aandacht voor de duurzaamheid van voedsel. Het is even slikken als je het hoofdstuk leest hoe dieren worden mishandeld in naam van ‘meer en goedkoper vlees’. Maar tegelijk adviseert wil Olthuis mensen niet onder druk zetten om te stoppen met vlees eten: “Ik wil niemand vertellen wat ze moeten eten, maar ik wil wel vertellen wat er precies op hun bord ligt. Grote kans dat ze dan vanzelf andere keuzes maken.”

Zuivel: zuiver of niet?

Nog zo’n populaire mythe: sinds het boek ‘De Voedselzandloper’ ligt zuivel onder vuur bij de voedingsgoeroes. “Onzin: volgens een grootschalig en zeer betrouwbaar onderzoek van de Gezondheidsraad is zuivel een belangrijk onderdeel van gezonde voeding: er zitten eiwitten en calcium in”, zegt Olthuis. “Vroeger werd wel eens gezegd dat je van calcium sterke botten kreeg, maar dat blijkt nu iets minder zeker. Calcium is wel belangrijk voor de werking van zenuwen en spieren. Bovendien vermindert 400 g (of mililiter) zuivel per dag het risico op darmkanker met 15 % en als een deel daarvan yoghurt is, verminder je ook het risico op diabetes met zo’n 15 procent. Je kan ervoor kiezen geen zuivel te eten als keuze tegen de industrie en hoe die dieren behandelt, maar dat is een andere kwestie”.

De hype quinoa

Wel heel populair onder de voedingstrends: quinoa. Het bevat geen gluten en is dus erg trendy, maar volgens Olthuis een beetje overschat: “Quinoa is een prima product, maar geen wondermiddel. Het is niet veel gezonder dan andere volkorengranen, het bevat minder vezels dan volkorenbrood of havermout en ook niet bijzonder veel eiwit: maar vier procent.” Wat je zelden leest bij populaire bloggers, is de moeilijke situatie die quinoa veroorzaakt heeft bij de boeren in Peru en Bolivia. “Quinoa is eigenlijk zaad van het Zuid-Amerikaanse zusje van melganzevoet en het wordt geteeld op hoogvlakten waar niets anders wil groeien. Het idee was dat quinoa het wereldwijde voedseltekort kon verminderen, maar door de Westerse quinoahype wordt het volop naar hier geëxporteerd. Peruviaanse en Boliviaanse boeren gaan allemaal quinoa telen en hogere prijzen vragen, waardoor de het voor de lokale consument onbetaalbaar wordt en er opnieuw een voedseltekort dreigt. Je kan quinoa perfect hier telen, in België en Nederland gebeurt het al, maar als de export afneemt, neem je het inkomen van de Zuid-Amerikaanse boeren weg. Een tussenoplossing zou ideaal zijn, maar die is niet zo gemakkelijk.”

De blauwe bes

De verkoop van de blauwe bessen is ons land met 500 procent gestegen, met dank aan de perfecte plaatjes van gezonde ontbijten op Instagram. “ Er wordt vaak gezegd dat groenten en fruit met veel kleur veel anti-oxidanten bevatten en heel goed zijn voor het lichaam, maar staar je daar niet blind op”, zegt Olthuis . “Blauwe bessen zijn gezond, maar bijvoorbeeld aardbeien, perziken, kiwi’s, frambozen en bramen… ook: elk fruit heeft zijn eigen pakketje stoffen en het is de combinatie die het goed gezond maakt. Toegevoegde anti-oxidanten doen overigens meer kwaad dan goed: als je bijvoorbeeld supplementen gaat slikken, wordt het juist ongezond, een soort van overkill voor het lichaam.”

E-nummers

Tot slot komen we bij de E-nummers, waar op zich niets mis mee is: het feit dat een stof een E-nummer heeft, toont aan dat de stof bekend en getest is . “Maar vaak zitten ze wel in producten die niet gezond zijn, zoals kant-en klaarmaaltijden”, zegt Olthuis. “Als je een potje filet américain twee weken kan bewaren of als er veertig ingrediënten in je eiersalade zitten, weet je dat er iets niet juist is. Je kan natuurlijk onmogelijk alle E-nummers kennen: kijk op een etiket vooral naar vet, suiker en zout: als dat allemaal hoog is, weet je dat je geen gezond product hebt.”

“Zin en onzin in de supermarkt, over kopen en eten’ is uitgegeven bij Nieuw Amsterdam en verkrijgbaar in de boekhandel en online voor € 24,99.