Wetenschappers boeken vooruitgang bij ontwikkeling universeel griepvaccin
Wetenschappers aan de Amerikaanse Duke University zeggen dat ze vooruitgang hebben geboekt bij de ontwikkeling van een universeel griepvaccin. Huidige vaccins moeten elk jaar worden aangepast omdat het griepvirus snel muteert. Viroloog Steven Van Gucht zegt dat die methode echter niet altijd even goed werkt, omdat wetenschappers moeten voorspellen welke griepvariant later in het jaar dominant wordt.
In een griepvaccin zitten bepaalde eiwitten die in het lichaam de aanmaak van antistoffen uitlokken. Die antistoffen binden vervolgens op het virus, waardoor het geen invloed meer kan uitoefenen op het menselijk lichaam.
Griepvirussen muteren echter zeer snel, waardoor ook de vorm van de eiwitten continu verandert. “De plaatsen waar die antistoffen binden, zijn heel variabel. Een paar mutaties zorgen ervoor dat die antistoffen ze niet meer herkennen, waardoor het virus eraan ontsnapt”, aldus de viroloog. Om die reden moeten elk jaar nieuwe vaccins ontwikkeld worden.
Zes maanden op voorhand
“Je moet zo’n vaccin minstens 6 maanden op voorhand beginnen te ontwikkelen. Men is nu al bezig met het vaccin voor het najaar. Om een vaccin te ontwikkelen, moet je voorspellen hoe dat virus er binnen zes maanden gaat uitzien. Soms lukt dat, maar soms ook niet”, zegt Van Gucht.
Er zijn bovendien een groot aantal verschillende griepvirussen die elk jaar circuleren. Het is zeer moeilijk om een vaccin te ontwikkelen dat alle varianten tegelijkertijd kan bestrijden. Om die reden worden enkel een aantal griepstammen per jaar bestreden met vaccins.
Nieuwe techniek werkt op andere delen van de eiwitten
De wetenschappers bij Duke University menen nu in een studie een techniek te hebben ontwikkeld die daar verandering in kan brengen. Zij ontwikkelden aangepaste eiwitten voor een vaccin dat zich ook kan richten op delen van eiwitten in virussen die niet snel veranderen.
“Die delen zijn bij wijze van spreken elk jaar hetzelfde. Maar ons immuunsysteem heeft de neiging om die delen van het virus te negeren, ook in een vaccin. Voor deze paper heeft men die eiwitten aangepast waardoor het immuunsysteem ze wel gaat herkennen en dus antistoffen gaat maken.”
Het voordeel van deze techniek, zegt Van Gucht, is dat er vaccins ontwikkeld kunnen worden die niet elk jaar moeten worden aangepast. “Zo’n vaccin zou werken tegen veel verschillende varianten van het influenza-virus. Dan zit je minder met het probleem dat je soms moet gokken welke variant binnen zes maanden dominant gaat zijn. Dan heb je wat je noemt een universeel griepvaccin.”
Toch nog kanttekeningen
De nieuwe techniek werd tot nu toe enkel uitgetest op proefdieren, in dit geval muizen en fretten. De gevaccineerde dieren produceerden antilichamen tegen zowel het variabele als vaste deel van het virus. In sommige gevallen was de immuunrespons zelfs krachtiger voor het variabele deel, zeggen de wetenschappers in hun studie.
100 procent van de muizen die het vaccin toegediend kregen, overleefden en werden niet ziek nadat ze werden blootgesteld aan een dodelijke dosis griepvirussen. Dat zegt Duke University in een persbericht.
“Dit zijn mooie resultaten, maar het is nog niet zo dat dit vaccin voor morgen is. Het is niet zeker dat het ook zo goed gaat werken bij mensen. Daarvoor moeten nog klinische studies worden uitgevoerd. Dat kan enkele jaren duren”, besluit Van Gucht.