Een gebouw waarin het vreselijk is om te werken en dan wint het nog een prijs ook

In januari schreef ik, geïnspireerd door een bezoekje aan een nieuw ministeriegebouw, over hoe flexwerken sommige kantoren verandert in geestdodende en onpraktische werkomgevingen. Wat ik niet wist, is dat er op dat moment al een onderzoek liep naar gebruik en beleving van het betreffende gebouw (Rijnstraat 8 of ‘R8’) omdat de bewoners er knettergek van werden. Vorige week werd het onderzoeksrapport gepresenteerd en het is een slagveld.

Er is structureel te weinig plaats, waardoor mensen werkplekken gaan claimen voor zichzelf en anderen; directe collega’s kunnen niet bij elkaar zitten, wat ad hoc overleg bemoeilijkt; mensen raken de weg kwijt in het gebouw; er is te weinig daglicht; en het meubilair is niet geschikt om aan te werken. Grote hoeveelheden mensen zitten in enorme ruimtes zonder geluidsdemping, wat concentreren lastig maakt en waardoor privacygevoelige telefoongesprekken dan maar op het toilet worden gevoerd. Verder zijn er klachten over de donkere kleurstelling en de steriele omgeving.

Dat architectenbureau OMA voor dit gebouw dan ook nog een architectuurprijs heeft gewonnen, leidt volgens het rapport alleen maar tot meer hoon en frustratie. Overigens is het opvallend dat de jury deze ARC-prijs toekende aan het gebouw terwijl er al een onderzoek was ingesteld naar aanleiding van de grote hoeveelheid klachten van de bewoners. De jury stelde: ‘Met enkele trefzekere ingrepen heeft partner Ellen van Loon het gebouw programmatisch en organisatorisch maximaal weten te verbeteren.’ Wat de vraag opwerpt hoe erg het gebouw dan wel niet was voor de verbouwing.

In alle eerlijkheid is echt niet alles op het conto van het architectenbureau te schrijven. Het is de overheid zelf die heeft gekozen voor ‘intensievere benutting van rijkskantoren’ en die bezettingsgraad lijkt bij R8 maximaal te zijn opgerekt. Daarnaast zitten in het gebouw werknemers van drie verschillende ministeries, wat het gevoel van massaliteit en anonimiteit versterkt, en waren er ook problemen met de facilitaire diensten. Dus de overheid mag zich behoorlijk achter de oren krabben.

Maar de ontwerpkeuzes aangaande het gebouw zelf zijn voor rekening van OMA. Naast merkwaardige esthetische keuzes en het niet voldoen aan normen en richtlijnen voor kantooromgevingen, lijkt het architectenbureau weinig kaas te hebben gegeten van flexwerken en wat ervoor nodig is om dat goed te faciliteren.

Uiteindelijk concluderen de onderzoekers ‘dat er signalen zijn dat de grens van het acceptabele bereikt is.’ Het werkplezier neemt af, mensen voelen zich niet serieus genomen door hun organisatie en voelen zich vervreemd van de werkgever en collega’s.

Al lezende vraag je je steeds meer af: hoe heeft dit kunnen gebeuren? Daarover zegt het rapport: ‘Onderzoek naar de verklaring waarom ‘R8’ zo is zoals waargenomen, is niet uitgevoerd.’ Misschien wordt het daar een keer tijd voor.

Jasper van Kuijk op Twitter: @jaspervankuijk