Direct naar artikelinhoud
Opinie

Om migratie in te dammen, zoekt het Westen nieuwe grenzen op

Johan Wets.Beeld Tim Dirven

Johan Wets is migratie-expert van de KULeuven / HIVA

Er wordt wel eens beweerd dat Vlamingen wel wonen in een geglobaliseerde wereld, maar ook een beetje onder de kerktoren zijn gebleven. Zij die in Antwerpen onder de kerktoren van de Onze-Lieve-Vrouwenkathedraal verblijven, kunnen op een plaatje bij het ingangsportaal lezen dat het de plek is waar de Engelse humanist Thomas More de "reiziger" ontmoette. De exploten van deze reiziger, Raphaël Hythlodaeus, worden beschreven in Utopia, een sociale satire waarin More een ideale wereld beschrijft. Het is een wereld waar iedereen krijgt waar hij of zij behoefte aan heeft. 

Toch zijn er ook beperkingen in Utopia. Er kan wel gereisd worden, maar omdat iedereen behoorlijk opgevangen moet kunnen worden in de regio van bestemming, is reizen gereglementeerd; reizen is enkel mogelijk mits de juiste toestemmingen.

Urgentie

Het is naar een of ander Utopia, of tenminste een land waar het beter is, dat migranten op zoek zijn: landen die de mensen een economisch perspectief geven, waar mensenrechten gerespecteerd worden, die een stabiele omgeving vormen. En ze zijn met velen, de migranten. Dat de huidige crisis er zat aan te komen, was al lang geweten, maar aangepast beleid bleef uit. Nu is de urgentie duidelijk en wordt gezocht naar werkbare oplossingen, waarbij vaak over de grenzen gekeken wordt.

In de VS verwees Donald Trump begin deze week naar de EU: zo erg mag het in de VS niet worden. De retoriek van de president is gekend, zijn eigenlijke beleid en de gevolgen minder. De Amerikaanse socioloog Douglas Massey beschreef hoe de maatregelen die door de vorige presidenten genomen werden om tijdelijke illegale migratie in het grensgebied met Mexico 'in te dammen', geleid hebben tot meer langdurig verblijf, gespreid over heel het land. De logica is eenvoudig: als de kans om gevat te worden tijdens de illegale oversteek groter wordt, vragen mensensmokkelaars meer geld, en moet je dus langer in de VS blijven om dat terug te verdienen. En als je langer blijft, hoef je je niet dicht bij de grens op te houden en vormt de rest van de VS een alternatief. 

Volgens een andere socioloog, Alejandro Portes, speelt dit nu minder, vanwege het aantal 'non-migrant visas' die tegenwoordig worden uitgereikt voor arbeidsintensieve sectoren. Deze zogenaamde 'H-2A-' en 'B-visa' leiden tot minder illegale migratie, en tot een grotere legale instroom.

'(Illegale) migratie zal blijven bestaan, ook bij een sterk verstrengd Europees beleid'

Het Australische model wordt deze dagen vaak als voorbeeld aangehaald om ongewenste migratie in de hand te houden. In 1901 werd de Immigration Restriction Act gestemd, die tot doel had niet-Britse migranten te weren. Na WOII werd dit beleid versoepeld en werden ook andere blanken toegelaten onder de White Australia Policy, een beleid dat in 1975 werd afgevoerd. 

Australië komt van ver en is geografisch ook niet te vergelijken met de VS of de EU. Door zijn geostrategische ligging kan Australië volop de kaart van 'contingent-vluchtelingen' trekken. De aantallen vluchtelingen die het land binnengelaten worden, worden op voorhand onderhandeld. Wie op eigen initiatief aankomt wordt geweerd en bijvoorbeeld op Nauru achtergelaten - zonder veel kans om ooit hun gedroomde eindbestemming te bereiken.

Anti-migratiestandpunt in opmars

En Europa? Al tien jaar geleden heeft de Commissie uitgetekend hoe een Europees migratiebeleid er zou kunnen uitzien. Communicatie 611 (08/10/2008) gaat over een versterking van de totaalaanpak. Ondertussen zijn in verschillende EU-landen partijen met een uitgesproken anti-migratiestandpunt in opmars. Le Pen, Wilders en Petry mogen dan niet de electorale successen geboekt hebben waarop ze gehoopt hadden, in Italië is met de Lega wel een partij mee aan de macht gekomen met een expliciete anti-migratieagenda. Echt nieuw is dat niet, want Salvini's voorganger als voorzitter van de Lega, Umberto Bossi, heeft in 2003 Italië –en een stukje van de wereld – gechoqueerd met de voorstellen om op de boten met illegale migranten te schieten. 

Communicatie 611 kan een goed uitgangspunt vormen van een Europees migratiebeleid van de toekomst. Ideeën uit de VS (meer legale migratie) of uit Australië (contingent-migratie) kunnen er deel van uitmaken, net als voorstellen om veilige transitsteden te bouwen om de mensensmokkelaars als tussenpersonen te weren. Als er tenminste over gewaakt wordt dat daarmee het VN-vluchtelingenverdrag niet wordt uitgehold, zoals nu dreigt te gebeuren.

'Het is noodzakelijk om een toekomstgericht migratiebeleid te ontwikkelen dat zowel oog heeft voor de ontvangende samenlevingen als voor de regio's van herkomst en de migranten zelf'

Het is noodzakelijk om een toekomstgericht migratiebeleid te ontwikkelen dat zowel oog heeft voor de ontvangende samenlevingen als voor de regio's van herkomst en de migranten zelf. Maar vooruitdenken is niet voldoende. Ook met onder meer een nieuw beleid, inclusief opvang in eigen regio en meer wettige migratie zullen de problemen niet van de baan zijn. Crisissen blijven mogelijk. 

Enige alternatief

Stel nu even – en nu gaan we tegen analyses van experts in – dat Egypte ontploft en een nieuw Syrië dreigt: dan zal er meer nodig zijn dan transitcentra, contingent-migratie en meer wettige migratie. Illegale migratie bestrijden zal een uitdaging blijven. 

In Utopia was het voor iedereen mogelijk om met wettelijke vergunningen te reizen, maar vandaag kan dit voor een belangrijk deel van de wereldbevolking niet. Illegale migratie is dan het enige alternatief.