Duizendtal homomannen gebruikt dure aidsremmers als ‘tijdelijk vaccin in pilvorm’:“Condoom niet veilig genoeg”

Het aantal hiv-besmettingen in ons land is vorig jaar opnieuw gedaald, blijkt uit het jaarrapport 2016 van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid. Het aantal nieuwe hiv-diagnoses, 915 in totaal, daalde met 9,8% in vergelijking met 2015, en met 25% in vergelijking met 2012, het piekjaar. Twee bevolkingsgroepen die nog altijd het meest getroffen worden, zijn homomannen en, in iets mindere mate, heteromannen en -vrouwen uit Sub-Saharaans Afrika.

Naar schatting leven er in ons land 18.758 mensen met hiv, van wie er 2.873 het niet weten. “Er worden wel meer hiv-tests uitgevoerd”, zegt Boris Cruyssaerts, woordvoerder van Sensoa, het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid. “Maar bij de oudere patiënten is het aantal laattijdige diagnoses nog hoog. Daar moeten we nog op werken. Voor wie besmet is met hiv, is het best om zo snel mogelijk met aidsremmers te beginnen. Dan is na een aantal maanden de ‘virale lading’ zo laag, dat een test geen hiv meer kan opsporen. Die persoon is dan ook niet meer besmettelijk. Voor monogame koppels van wie één partner seropositief is, betekent het dat ze geen condoom hoeven te gebruiken.”

12 euro in plaats van 500 euro

Verwacht wordt dat de daling in de hiv-besmettingen dit jaar nog flink doorzet, ook omdat sinds de zomer PrEp wordt terugbetaald, hiv-medicatie voor preventief gebruik. Dat houdt in dat een gezond iemand die risicovolle seksuele contacten heeft, ter bescherming geen condoom draagt, of niet consequent, maar wel een aidsremmer slikt. Hij wordt daarbij medisch begeleid in een van de aids-referentiecentra.

“De doelgroep is nu vooral homomannen die, in hun huidige levensfase, toegeven dat ze niet veilig vrijen en dus risico lopen om besmet te raken met hiv”, zegt dokter Marie Laga van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen, die hiv/aids heeft zien evolueren van een dodelijke epidemie tot een chronische ziekte. “PrEp kost normaal meer dan 500 euro per maand – het gaat om één pil per dag, maar sinds juni wordt het middel bijna volledig terugbetaald. Gebruikers betalen een twaalftal euro per maand uit eigen zak.”

“De terugbetaling is er onder meer gekomen omdat de eerste resultaten van ons onderzoek naar het gebruik van PrEp, bij tweehonderd homomannen, positief zijn”, zegt Laga. “Naast onze onderzoekspersonen zijn er in België, in enkele maanden een achthonderdtal personen, vooral homomannen, die PrEp slikken.”

Dat is dus een niet-geringe maatschappelijke kostprijs voor individueel risicogedrag. “We blijven natuurlijk inzetten op condoomgebruik”, zegt Laga, “maar we zien dat er mensen zijn die moeite hebben om dat consequent vol te houden, meestal in een specifieke levensfase. Ze zouden allicht ook risicovol vrijen zonder PrEp, en dan mag je op tweehonderd personen toch rekenen op tien à vijftien hiv-besmettingen per jaar. En dat zijn ook maatschappelijke kosten, een leven lang dan wel. Uiteindelijk kun je PrEp beschouwen als een tijdelijk vaccin in pilvorm – een eenmalig vaccin bestaat niet – om hiv in te dijken bij een groep die in ons land de epidemie bepaalt. Dat zal altijd een kleine groep zijn.” Het zou ook een heteroman of -vrouw kunnen zijn die risicovolle contacten heeft met mensen van Afrikaanse komaf, waar hiv veel meer voorkomt. Wie PrEp krijgt, wordt individueel bepaald, zegt Laga.

Tijdelijke oplossing

Een van de PrEp-gebruikers sinds afgelopen zomer is Alonso Reyes Retana (32) uit Antwerpen, homo en single. “Ik heb af en toe seksdates”, vertelt Alonso. “Het is me al een paar keer overkomen dat ik condoomgebruik eiste en mijn bedpartner mij dat garandeerde, maar dat na de seks bleek dat hij het toch niet had gebruikt. Zo iemand zet wel je veiligheid op het spel. Daarom ben ik blij dat ik PrEp heb – zonder bijwerkingen trouwens – en ik merk ook bij mijn internationale vrienden dat het middel aanslaat.”

“Mocht er geen terugbetaling zijn, dan zou ik geen PrEp slikken”, geeft Alonso toe. “Meer dan 500 euro per maand, dat is gewoon veel te veel. Ik zie het als een tijdelijke oplossing. Tot ik een vaste partner heb.”