Verkiezingsvoorstellen doorgelicht: zo (on)haalbaar zijn de plannen van de partijen volgens het Planbureau

Sinds 2014 moeten verkiezingsvoorstellen van de partijen verplicht worden doorgerekend. Dat gebeurt door het Federaal Planbureau, de overheidsinstelling die economische studies en vooruitzichten maakt.

Het Federaal Planbureau rekent niet het volledige verkiezingsprogramma van de partijen door. Elk van hen kan maximaal 30 van zijn belangrijkste voorstellen indienen die ze wil laten doorrekenen. Daarvan beoordeelt het Planbureau of de maatregel effectief kan worden doorgerekend. Er zitten in de partijprogramma’s voorstellen die dus niet in de doorrekening zijn opgenomen. 

Hoe moet de volgende regering de begroting opnieuw op orde krijgen? Het is één van de belangrijkste vragen van de kiescampagne. Het planbureau berekende de impact van de maatregelen van elke partij op het begrotingstekort de komende jaren. 

Bij Vlaams Belang en CD&V wordt het gat in de begroting nog groter. Bij ongewijzigd beleid zal het begrotingstekort van ons land in 2029 5,6 procent van het bruto binnenlands product (bbp) bedragen. Bij Vlaams Belang zou dat nog toenemen tot 7,55 procent, bij CD&V tot 6,39 procent.

Alle andere Vlaamse partijen doen wel een inspanning, de vooruitzichten zien er beter uit dan het huidige scenario. Al blijft dat bij de meeste partijen het tekort wel toenemen de komende jaren.

Alleen de N-VA doet het tekort afnemen. Op basis van hun maatregelen zou het gat in de begroting in 2029 worden teruggedrongen tot 3,63 procent van het bbp. Geen enkele partij geraakt onder de 3 procent die de Europese Unie van ons land vraagt.  

Bij de Franstalige partijen doet vooral de PS het goed. Het overheidstekort in hun scenario bedraagt in 2029 4,5 procent. Ze doen de grootste begrotingsinspanning van alle partijen na N-VA. Bij MR neemt het tekort het meest toe van alle Belgische partijen, tot 7,6 procent van het bbp.

Partijen zoals CD&V, MR en Vlaams Belang vergroten het begrotingstekort vooral omdat ze pleiten voor ingrijpende belastingsverlagingen. Daardoor zal de overheid de komende jaren minder inkomsten hebben.

Verschillende partijen lieten hun voorstel van een belasting op grote vermogens narekenen. "Een miljonairstaks" kan wel degelijk miljarden opbrengen.

Hoeveel precies hangt af van hoe hoog de belasting precies zal zijn, dat verschilt per partij. Opvallend: die van de PS brengt bijna het dubbele op in vergelijking met die van de PVDA. 

Vooruit en Groen lieten nog een andere belasting narekenen die gericht is op de grote vermogens. Bij de socialisten willen ze dat inkomsten uit financieel vermogen worden opgenomen in de grondslag van de personenbelasting. Dat zou 9,7 miljard euro opleveren.

Volgens het Planbureau zouden verschillende extra belastingen op vermogenswinst waar Groen aan denkt maar liefst 11,3 miljard euro opleveren. 

Elke Vlaamse partij trekt naar de kiezer met de slogan ‘werken moet meer lonen’. Dat vraagt een verlaging van de belasting op arbeid, waardoor het netto loon van iemand die werkt, zal stijgen. 

Dat kost de overheid veel geld. Bij elke Vlaamse partij zit het in de top 3 van de duurste maatregelen. Bij N-VA is de lastenverlaging met 1,2 miljard euro het kleinst. De grote belastingverlaging van het Vlaams Belang kost opgeteld meer dan 14 miljard. Ook bij Vooruit en Groen gaat het om een lastenverlaging van meer ongeveer 13 miljard. 

Open VLD spendeert er 4 miljard euro aan. Bij CD&V gaat het om 7 miljard euro.

De linkse partijen financieren de lastenverlaging op arbeid door de belastingen voor mensen met een groot vermogen op te trekken. Open VLD, CD&V, Vlaams Belang en N-VA beperken de werkloosheid in de tijd. Wie geen job heeft zal na enkele jaren zijn werkloosheidsvergoeding verliezen. 

Hoeveel dat de overheid opbrengt, hangt af van de precieze regels: het gaat van 750 miljoen bij de liberalen tot bijna 2,5 miljard bij N-VA. Die twee partijen vinden daarnaast de nodige extra miljarden door de uitgaven in de gezondheidszorg minder snel te laten stijgen. 

CD&V en Vlaams Belang stellen niet voldoende extra inkomsten voor, hun belastingsverlaging zorgt dus voor een groter gat in de begroting.

Uit de berekeningen komen ook de klassieke tegenstellingen tussen links en rechts naar voren. De mensen met de laagste inkomens – meestal uit een leefloon of uitkering - gaan erop vooruit bij de groenen en socialisten.

Door de maatregelen van Open VLD en N-VA zien ze hun inkomen dalen. Bij die twee partijen neemt het armoederisico daardoor ook licht toe.

Vooral het hoge cijfer bij Groen springt in het oog. Zij willen alle uitkeringen en lonen optrekken tot de armoedegrens. Het armoederisico daalt daardoor naar 0 volgens het Planbureau, maar de maatregel kost wel meer dan 9 miljard euro. 

Voor de PVDA heeft het Planbureau de impact op de verschillende inkomensgroepen niet doorgerekend.

Het Federaal Planbureau berekent ook welke impact de maatregelen van de partijen hebben op de groei van de Belgische economie. Bij alle partijen zou de economie tegen 2029 sneller groeien dan in het huidige scenario, behalve bij PVDA. 

In 2029 zou de economie 0,33 procent minder groeien dan normaal indien de doorgerekende maatregelen van de PVDA worden doorgevoerd. Uitschieter langs de andere is het Vlaams Belang. In 2029 zou het bruto binnenlands product (BBP) door hun maatregelen 1,42 procent hoger liggen. 

Bij de Vlaamse partijen doet ook CD&V het opvallend goed, MR is de Belgische partij met de meeste extra groei: 1,72 procent.

Partijen die veel uitgeven zorgen voor meer economische groei, hogere koopkracht en een hogere werkgelegenheidsgraad blijkt uit de berekeningen. Maar diezelfde partijen vergroten daarmee wel het gat in de begroting.

Bij de grootste partijen van het land – N-VA en PS - blijft de economische groei nagenoeg gelijk met de huidige voorspellingen.