Op 20 januari 2017 legde Donald Trump de eed af en werd hij de 45ste president van de Verenigde Staten. Zaterdag kunnen we dus de balans opmaken van het eerste jaar van de nieuwe Amerikaanse president in het Witte Huis. Dat is geen eenvoudige opgave, aangezien Trump een zeer atypische president is. Hij doet dingen die eerdere presidenten niet deden en waarvan velen dachten dat de ‘machtigste man ter wereld’ ze ook nooit zou doen.

Beloftes: weg met Obamacare, muur op Mexicaanse grens en “grootste belastingverlaging ooit”

Tegelijkertijd is Trump president en kan hij worden beoordeeld op traditionele factoren zoals zijn beleid, de economische situatie in de VS en hoe geliefd hij is bij het volk. Tijdens de verkiezingsrace deed hij veel beloftes, vaak zonder concrete informatie of plan van aanpak. De Republikein beloofde onder meer de bouw van een muur aan de Mexicaanse grens (die de Mexicanen zouden betalen), een strenger immigratiebeleid, “de grootste belastingverlaging uit de geschiedenis” en vanaf dag één een nieuwe ziektewet.

Veel van die beloftes werden in dit eerste jaar nog niet gerealiseerd. Inmiddels zijn slechts de eerste stappen voor het afzwakken van Obamacare -volgens velen één van de grootste verwezenlijkingen van Trumps voorganger- gezet. Ook van de muur langs de grens met Mexico is nog geen sprake. Er werden wel zes bedrijven geselecteerd om prototypes te maken, vier van beton en vier van andere materialen.

Met een strenger immigratiebeleid is Trump ook nog altijd bezig. In de eerste week van zijn ambt ondertekende de kersverse president een decreet waardoor mensen uit een aantal islamitische landen de Verenigde Staten niet meer mochten inreizen. Dat werd afgeschoten, maar in december werd een meermaals herziene versie (waarin Iran, Libië, Syrië, Jemen, Somalië, Tsjaad en ook Noord-Korea werden opgenomen) goedgekeurd door het Amerikaans Hooggerechtshof. Daarnaast zette Trump de beschermingsstatus van 200.000 Salvadorianen in de VS stop.

Het is echter de vraag of het redelijk is om al na een jaar te kijken of Trump zijn beloftes waar kon maken, zegt Bart Kerremans, de Amerikadeskundige van de KU Leuven. “Obama realiseerde zijn Obamacare ook pas in het tweede jaar als president.” Bovendien laat Trump zijn beloftes niet zomaar varen. “Het debat over immigratie loopt volop, hetzelfde geldt voor de muur op de grens met Mexico.” En ook de deregulering van de energie- en milieuwetgeving loopt nog, benadrukt Kerremans. Het terugdraaien van deze Obamawetten waren eveneens beloftes die Trump deed.

Succes

Een groot succes boekte Trump toen de Senaat in december instemde met een drastische verlaging van de belastingen -de grootste in ruim 30 jaar. De nieuwe wet omvat vooral forse belastingverlagingen voor (grote) bedrijven en rijke gezinnen. Volgens het Witte Huis zullen bedrijven door de hervorming veel meer kunnen investeren, wat heel wat banen op zou moeten leveren. “Zo kunnen we die geweldige Amerikaanse droom terugbrengen”, klonk het.

Veel Amerikanen zien de hervorming dan ook als een wet voor de rijken. Daar valt iets voor te zeggen, maar het ligt genuanceerder, aldus Kerremans. “Het is waar dat de hoogste inkomensgroep het grootste voordeel van de hervorming heeft, maar ook de laagste inkomens zullen er in de toekomst voordeel uit halen. Het is de middenklasse die er het minste baat bij heeft.”

Economie in de lift

Op de economische situatie in de Verenigde Staten onder Trump valt weinig aan te merken. Het aantal werklozen nam het hele jaar af en de werkloosheid eindige op een zeer respectabele 4.1 procent van de beroepsbevolking, het laagste percentage sinds 2000, volgens het Amerikaanse Bureau of Labor Statistics. Verder zit de economie in de groei en brak de Amerikaanse beurs record na record.

Het is echter de vraag of deze hoogtepunten te danken zijn aan Trumps beleid of omdat hij president werd op een economisch gunstige tijd. Dat is een dubbel verhaal, stelt Kerremans. “Trump heeft een economie in groei geërfd van zijn voorganger. De beurs was al aan het stijgen en de werkloosheid was al lager aan het worden. Tegelijkertijd zorgde de verkiezing van Trump wel voor meer optimisme op de beurs. Dat zakte in de loop van het jaar weer in, maar nam door de belastinghervorming weer toe.”

Buitenlandbeleid: “America first”

Een andere belofte die Trump groots aankondigde tijdens zijn inauguratiespeech was dat hij ervoor ging zorgen dat de Verenigde Staten weer “op de eerste plaats” zouden komen te staan. Dat hij daarvoor een resem aan internationale partners voor het hoofd moest stoten, deerde Trump niet, bleek het afgelopen jaar.

Zo trok de VS zich in juni terug uit het Parijse klimaatakkoord. “Ik werd verkozen om de burgers van (de Amerikaanse stad) Pittsburgh te vertegenwoordigen, niet die van Parijs”, aldus Trump. Dat leverde hem ook kritiek op van Frank Deboosere.

Begin december haalde Trump zich de woede van Palestina en een groot deel van de wereldleiders op de hals door Jeruzalem te erkennen als de hoofdstad van Israël. Hij bracht zo de vredesonderhandelingen in het Midden-Oosten in gevaar. Verder liet Trump in april een luchtaanval uitvoeren in Syrië zonder de Verenigde Naties te raadplegen, stapte de VS uit het Trans-Pacifisch Partnerschap (een internationaal handelsakkoord), eiste Trump een heronderhandeling van het handelsakkoord tussen de VS, Canada en Mexico (NAFTA) en noemde hij de NAVO achterhaald.

Normen verlegd: Trumps stijl

Op het vlak van beleid heeft de president dus wel wat verwezenlijkt of in gang zet, maar wat vooral herinnerd zal worden uit Trumps eerste jaar is “onvermijdelijk zijn stijl”, aldus Kerremans. “Hij heeft het politiek debat een andere stijl gegeven, die tot nu toe nog niet gezien was bij een president. Zijn directe, offensieve en impulsieve communicatiestijl valt volledig uit de toon met zijn voorgangers. Hij heeft de normen verlegd.”

Kerremans denkt dat Trump met deze aanpak de verkiezingscampagnes waarschijnlijk voor altijd heeft veranderd. “Er zijn natuurlijk al veel vuile campagnes geweest in de Verenigde Staten, maar dit is anders.” Het niveau werd wel verlaagd door al de vetes die Trump het afgelopen jaar aanging.

Die ongeziene toon bezigde Trump niet alleen tijdens speeches, maar ook (en vooral) op zijn favoriete medium: Twitter. Ook hier brak Trump met traditie. Hij moest niets weten van het officiële Twitteraccount van de president, maar bleef gewoon zijn persoonlijk account gebruiken.

De beledigingen: “die kleine, dikke raketman” uit Noord-Korea

Zowel vriend als vijand werden het voorbije jaar (vaak op Twitter) niet gespaard door Trump. Zo beledigde hij de Australische premier Malcolm Turnbull aan de telefoon. De Amerikaan liet zijn gesprekspartner weten dat “dit het meest onprettige gesprek is dat ik vandaag al gehad heb. Dit is belachelijk.” Zou Trump Afrikaanse landen en Haïti in een meeting hebben afgedaan als “shithole countries”. Weigerde hij de Duitse bondskanselier Angela Merkel een hand te geven. En haalde hij uit naar een kritische Britse premier Theresa May. “Focus niet op mij, focus eerder op het destructieve radicale islamterreur in je land. Met ons gaat het goed”, schreef de Amerikaanse president op Twitter, verwijzend naar de terreuraanslagen in Londen.

De vete die echter het langst herinnerd zal worden uit dit eerste jaar president Trump is ongetwijfeld die met Noord-Korea. Halverwege 2017 opende Trump de aanval op het regime in Pyongyang vanwege de voortdurende rakettests. Dat leidde tot de nodige stevige uitspraken waardoor de wereld even de adem inhield, maar tegelijkertijd ook tot beledigingen die aan de kleuterspeelplaats doen denken.

Trump waarschuwde de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un dat het land op “hel en furie” kon rekenen vanwege de tests. Later dreigde hij Noord-Korea volledig te vernietigen. Maar ondertussen noemde Trump Kim ook een “raketman”, “een psychopaat die er geen probleem mee heeft zijn volk te laten uithongeren”, een “zieke puppy” en “klein en dik”. Kim noemde op zijn beurt Trump een “geesteszieke, demente man”, een “oude dwaas” en een “afschuwelijke crimineel”. En dan was er nog het gekibbel over de grootte van ieders nucleaire knop.

Fake news van de media en leugens van Trump

Maar Trump voerde ook het hele jaar een strijd met de “oneerlijke” media. De termen “alternatieve feiten” en “fake news” zijn inmiddels onlosmakelijk verbonden met het eerste jaar van Trump in het Witte Huis. Woensdag deelde de president zelfs zijn “langverwachte 2017 Fake News Awards” uit. De grote ‘winnaar’ was CNN met vier prijzen.

Volgens Kerremans een gevaarlijke ontwikkeling. “Het is gezond dat je kritisch bent op de media, maar die regelrechte oorlog is op termijn wel een probleem voor een gezonde democratie, waar media een belangrijke rol spelen. Het is een zaak waar iedereen, zowel voorstanders als tegenstanders, zich fundamentele vragen over zou moeten stellen.”

Een ander groot probleem noemt Kerremans de enorme hoeveelheid aan onwaarheden die Trump tijdens zijn eerste jaar als president verkondigde. The Washington Post onderwierp de uitspraken van de Amerikaanse leider aan een fact check en concludeerde dat hij in bijna een volledig jaar (355 dagen) 2.001 keer een misleidende uitspraak deed of gewoonweg loog. Dat zijn gemiddeld 5,6 foutieve uitspraken per dag. Het gaat om triviale zaken als de hoeveelheid mensen die aanwezig waren op zijn inauguratie tot belangrijke zaken over wetgeving en andere politici. “Dat is een heel kwalijke zaak”, aldus Kerremans. Het is moeilijk te zeggen of dat Trump ooit zal opbreken. “Maar als hij ooit onder ede iets moet verklaren en dan gewoonweg liegt, dan kan hij nog wel eens in grote problemen komen.”

Minst geliefde president ooit

Uit een peiling uit januari blijkt dat slechts 39 procent van de Amerikanen tevreden is over het eerste jaar van president Trump, meldt Politico. Dat is een historisch dieptepunt. Trumps beleid en ongeziene stijl lijken dus niet aan te slaan bij het grote publiek. “Maar bij zijn trouwe achterban is hij nog altijd zeer populair”, benadrukt Kerremans. “Het verschil tussen Trumps populariteit bij zijn Republikeinse achterban en Obama’s populariteit bij de Democraten na één jaar, is maar een paar procentpunten.”

“De Republikeinen hebben eigenlijk alleen maar reden tot feesten als je het hele plaatje bekijkt”, zegt de expert nog. “Trumps stijl is heel atypisch, maar in feite voert hij een Republikeins beleid. Tijdens de verkiezingen streek hij ook zijn partij tegen de haren in, maar hoewel hij gromt en blaft loopt hij wel op het Republikeinse pad. De impulsiviteit en de tweets nemen ze er dan maar bij.”