Val van BMX'er Van Gorkom is uitzonderlijk: 'Zwaarste ongeluk dat we hier hebben meegemaakt'

De BMX-baan op de olympische sportcampus Papendal ligt er donderdag verlaten bij. De buitentraining van de nationale fietscrossselectie is opgeschort na de zware valpartij van Jelle van Gorkom (27) twee dagen eerder. Vrijwel de voltallige selectie, zestien elitecoureurs en talenten, was aanwezig toen Van Gorkom in botsing kwam met een ketting die gespannen was onder aan de startheuvel. Een veiligheidsketting nota bene, bedoeld om onbevoegden van de starthelling af te houden.

Negen meter hoog is de stellage van de startheuvel. Tien meter breed. BMX'ers halen snelheden van tegen de 60 kilometer per uur als ze van de steile helling afstormen. Om boven aan de start te komen, moeten de coureurs aan de achterkant via een trap omhoog klimmen. Vanaf de startpositie is door een knik in de baan niet te zien of de veiligheidsketting is weggehaald of niet.

Zware verwondingen

Van Gorkom - 1.88 meter, 90 kilo - is al jaren lid van de Nederlandse BMX-selectie en honderden keren zonder problemen naar beneden gedoken op zijn fiets. Hij werd dinsdag gelanceerd toen zijn fiets onder aan de 25 meter lange heuvel eerst de ketting raakte, zegt Jochem Schellens, directeur van Sportcentrum Papendal. Hij was volgens Schellens waarschijnlijk direct buiten bewustzijn toen hij tegen de grond klapte. Zijn verwondingen: gebroken ribben, een breuk in het gezicht, een scheurtje in de schedel en beschadigingen aan de lever, milt en nieren.

Het trainingsparcours is gebaseerd op het fietscrossbaan van de Olympische Spelen in Rio de Janeiro (2016), waar Van Gorkom een zilveren medaille won. Het is de enige trainingsfaciliteit op Papendal waarvan de verantwoordelijkheid wordt gedeeld met de betreffende bond. 'De risico's op ongelukken zijn groot. Dus het is aan de trainer en aanwezige fietsers om te bepalen of het verantwoord is van die startheuvel af te rijden. Als het regent, bijvoorbeeld', zegt Schellens.

Gedeelde verantwoordelijkheid

De baan is standaard afgesloten door hoge hekken en prikkeldraad. 'Dat moet', aldus Schellens. 'In het verleden hebben we meermaals mensen gehad die over de hekken klommen om zelf te gaan rijden. Daarom hebben we zelfs extra veiligheidsmaatregelen genomen: de trap om op de startheuvel te komen, is bijvoorbeeld ook nog afgesloten met een hek. En er hangt dus die ketting, vastgemaakt met een slot aan de reling onder aan de baan. Iemand is vergeten die ketting los te maken.'

Ook dat is weer een gedeelde verantwoordelijk, legt Schellens uit. De coach en sporters die gebruikmaken van de baan moeten zorgen dat de veiligheidsketting is losgemaakt voordat er getraind kan worden. Het is onduidelijk wie is vergeten de ketting weg te halen en wie de verantwoordelijkheid had. Bondscoach Bas de Bever was samen met talentencoach Rob van de Wildenberg aanwezig bij het ongeval, maar niet bereikbaar voor commentaar. Ook de Nederlandse BMX'ers houden zich afzijdig. Er komt een onderzoek naar het ongeval.

Niet gevaarlijker dan...

Schellens: 'Ze zijn heus wel wat gewend. Vallen hoort bij het fietscrossen. Maar dit was iets anders. Iedereen is aangeslagen. Het is het zwaarste ongeluk dat we hebben meegemaakt hier.'

Van Gorkom wordt sinds dinsdagmiddag in het ziekenhuis in Nijmegen kunstmatig in slaap gehouden. Niet voor het eerst. In 2012, vijf maanden voor de Spelen van Londen, kwam hij bij een Amerikaanse cross hard ten val. Toen werd hij in Los Angeles een week kunstmatig in coma gehouden. Hij had destijds een geperforeerde long en kapotte ribben.

Van Gorkom is niet de enige BMX'er die in zijn carrière met zware verwondingen op de intensive care terecht is gekomen. Vraag een professionele fietscrosser naar zijn medisch dossier en er volgt een lange lijst van kneuzingen, botbreuken en ziekenhuisbezoeken. In de woorden van Twan van Gendt, die bij een valpartij in 2016 onder meer een gebroken sleutelbeen, een klaplong, slijmbeursontsteking in de heup en gekneusde nier en milt opliep: 'Je doet aan een extreme sport en weet dat daarbij risico's horen. Er bestaat niets mooiers.'

Rob Eijkelenboom, sportarts van de nationale BMX-ploeg, ziet regelmatig botbreuken voorbijkomen op zijn behandeltafel. 'Het is een extreme sport. Dus ongelukken horen erbij. Net zo goed als dat vallen ook veel voorkomt in het alpineskiën. En wat denk je van die massale valpartijen in de Tour de France? Wielrenners die van een Alpencol afjakkeren gaan veel harder dan BMX'ers en dragen ook nog eens minder bescherming. Dus nee, echt veel gevaarlijker is het niet dan andere sporten.'

Noodlottig ongeval

Een aantal jaren geleden werden de regels van het BMX aangepast. Niet om te veiligheid te bevorderen, maar ten faveure van het spektakel; de obstakels en startheuvel werden verhoogd. Het doel: langere sprongen en nog hogere snelheden. De veranderingen waren voor de baanwielrenners Elis Ligtlee, goud op de keirin in Rio de Janeiro, en Jeffrey Hoogland, onder meer Europees kampioen op de sprint, reden om te stoppen met hun geliefde sport. Zij stapten over naar de baan.

Hoogland en Ligtlee laten weten dat het ongeluk weinig heeft te maken met de gevaren die de BMX-sport met zich meebrengt. Ze sluiten zich aan bij de woorden van sportarts Eijkelenboom: 'Het was bovenal een noodlottig ongeval.'