Kunstpaleis Bozar zet deuren open voor de underground

We zien jonge mensen met grijze joggingbroeken die wat verveeld tegen de muur leunen, een vrouw die haar hond uitlaat en een oudere man die boodschappen doet, ook in vaalgrijze trainingsbroek. Eenvoudig en toch fascinerend, dit videowerk van het Griekse collectief Life Sport, dat – jawel – grijze joggingbroeken maakt en verkoopt. 

Je kunt er een commentaar in zien op op de sweatshopindustrie –sweatshops, sweatpants, heeft u hem? – een zekere esthetiek en een observatie van menselijk gedrag. "Het is Life Sport ook te doen om zelfbeschikking en onafhankelijkheid", vertelt Kathleen Weyts van Bozar. "Hoe kunnen ze, door die joggingbroeken te verkopen, bestaan buiten het reguliere circuit?" 

Buiten het reguliere circuit, dat is eigenlijk een heldere samenvatting van Somewhere In Between. Want Bozar heeft, als gerenommeerd cultureel instituut, zijn deuren geopend voor het zogenaamde alternatieve kunstcircuit. Kwestie van eens een blik te werpen op onafhankelijke artistieke broeiplaatsen in Europa en zijn bijzondere dynamiek. "Ze trekken zich weinig aan van wat gangbaar is."

Oost-Europa

Met 104 kunstwerken dompelt Somewhere In Between je stevig onder in een wereld die je doorgaans niet ziet in een Paleis voor Schone Kunsten. De expo bestaat uit drie delen. Deel één: drie Brusselse kunstruimtes – Etablissement d'en face, Komplot en La Loge – kregen carte blanche om Europese hedendaagse kunst vanuit hun perspectief te tonen. 

Daarbij horen de Griekse joggingbroeken, of een indrukwekkende triptiek van de Duitse Abel Stuttgart over Europa: we zien een kernbom, de gezichten van Schopenhauer en Nietzsche, en een specht die slechte tijdingen aankondigt.  

Studenten van het KASK hebben die Europese scene op allerlei manieren in kaart gebracht, wat zich bijvoorbeeld vertaalt in een kaart van de alternatieve kunstplekken in Gent, of geschilderde postkaarten van verlaten industriële plekken in Moskou die ondertussen door kunstenaars zijn ingepalmd.

En er is ook Orient, een inkijk in de bruisende Oost-Europese scene. Alweer een minder gekende maar heel levendige en interessante wereld. Het grote thema daar: "Ze zijn erg bezig met hun eigen geschiedenis en canon." 

Zines, zines en nog eens zines

"Publieksbereik en geld, dat is waar de grote instituten en galeries veel mee bezig zijn. Dit circuit niet: ze houden zich puur bezig met kunst", stelt Weyts. In de thema's die ze aanraken zijn ze dan ook vaak eerst, ziet ze ook: neokolonialisme, identiteit en transgenders. En undergroundmuziek. "Dikwijl ontstaan ze vanuit een soort gemis."

Wat Weyts interessant vindt, is hoe nauw verbonden en vertakt dit circuit is. Denk aan de Poolse kunstenaar die in Brussel woont en in een tijd in Berlijn zit via een residentie. "Als wij in pakweg Vilnius een interessante kunstplek zoeken, dan kunnen we dat hier makkelijk navragen."

Evengoed opvallend: zines, zines en nog eens zines. Van zelfgemaakte Poolse bladen tot tijdschriften met ernstige reflecties over kunst. "Dat is een trend die zich duidelijk doorzet. Een kunstenaar kan vandaag ook een curator zijn die net zo goed schrijft." 

Waarom Bozar het vandaag nodig vindt om die scene binnen te trekken? Het is fijn om te merken, zo vertelt Weyts over de openingsavond, dat de expo veel jonge mensen lokte, of kunstliefhebbers die het Paleis voor Schone Kunsten al lang niet meer hadden bezocht. 

Maar Bozar wil ook even een vinger op een wonde leggen: de kloof die zich stilaan manifesteert in de kunstwereld. Weyts: "Je hebt de wereld van het grote geld – het zijn tegenwoordig de allerduurste schilderijen die het makkelijkst verkopen – en deze scene, die van onderuit ontstaat. Zonder deze wereld kan de rest niet bestaan." 

Tot 19/8 in Bozar, Brussel. bozar.be