Agent schrijft biografie over grootvader die concentratiekampen overleefde: “Wat hij heeft meegemaakt is onwaarschijnlijk”

In de nacht van 14 op 15 januari 1944 arresteerde de Duitse bezetter het hele politiekorps van Deurne. Liefst 43 agenten werden vanwege hun verzetsactiviteiten gedeporteerd naar concentratiekampen. Slechts acht van hen overleefden de gruwelkampen.

Eén van die acht was Jos Veerman. “Hij woog amper 35 kilo toen hij thuiskwam”, vertelt zijn kleinzoon Ben Michiels (56). “Na een zware revalidatie is hij opnieuw in dienst getreden bij de politie, tot hij eind jaren zestig met pensioen ging. Hij is 94 geworden en heeft me heel veel verhalen verteld over wat hij heeft meegemaakt. Hij heeft zelf verschillende keren geprobeerd om er een boek over te schrijven, maar ver is hij nooit geraakt. Emotioneel viel hem dat te zwaar. Wat hij heeft meegemaakt, is hem zijn hele leven blijven achtervolgen.”

Biografie en tijdsbeeld

Maar wat de grootvader niet kon, lukte zijn kleinzoon wel: Ben Michiels, die als politieagent in Deurne ook in de voetsporen van zijn grootvader trad, schreef het levensverhaal van Jos Veerman neer in Bruine Suiker. Dat biografische boek schetst ook een tijdsbeeld van de vorige eeuw; van de geboorte van Jos Veerman in 1905 tot aan zijn dood in 1999. De deportatie van het Deurnese politiekorps staat centraal, maar het boek is ook een verhaal over liefde, moed, geweld, ontbering en hoop. De hoop dat alles weer goed komt.

Veerman toonde uitzonderlijke moed bij het verzet, maar ook tijdens zijn verblijf in Breendonk en Gross-Rosen. “Hij hield altijd vol en dacht niet aan opgeven”, zegt Michiels. “Wat hij heeft meegemaakt, is onwaarschijnlijk. Het begon al in zijn kinderjaren. Mijn grootvader is geboren in 1905 en heeft dus zowel de twee Wereldoorlogen als de vooroorlogse jaren meegemaakt. Zijn vader was machinist bij de spoorwegen en moest tijdens de Eerste Wereldoorlog naar Nederland, samen met zijn gezin. Van Nederland trokken ze per schip via Engeland naar Frankrijk. Dat was in 1917, op het hoogtepunt van de duikbotenoorlog.”

“In de jaren 20 was hij dan zelf soldaat, daarna werd hij politieagent bij het korps in Deurne, waar hij een belangrijke rol speelde in het Antwerpse verzet tegen de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog.”

“Mijn grootvader heeft me zelf veel verteld, maar ik ben ook actief bij het politiemuseum in Wommelgem. Daar zijn we op archieven uit de Tweede Wereldoorlog gestoten, met brieven van mijn grootvader. Zo was voor mij het verhaal rond. Geef dit script aan Steven Spielberg en je krijgt een ongelofelijke film. Maar bovenal mogen we die geschiedenis niet vergeten. Dat was mijn voornaamste drijfveer.”

‘Kinnekessuiker’

De titel van het boek is een verwijzing naar de ‘kinnekessuiker’ die een rode draad vormde in het leven van Jos Veerman. “Mijn grootvader was een ziekelijk kind”, vertelt Michiels. “Zijn ouders gaven hem daarom geregeld bruine suiker om aan te sterken. In de jaren 20 was hij dan weer een worstelaar en trainde hij veel. Ook toen was er de bruine suiker om hem in vorm te krijgen. En toen hij opgesloten zat en zijn wonden ‘verzorgd’ werden met een verroeste schaar, kreeg hij van de bezetter ook bruine suiker om wat op krachten te komen. Bij zijn terugkeer was er de rijstpap van zijn vrouw, opnieuw met bruine suiker: hij was er dol op. Ook in zijn brieven komt de kinnekessuiker geregeld terug.”

Wat er met het Deurnese politiekorps gebeurde in de Tweede Wereldoorlog, is ook in Deurne zelf nog lang niet vergeten. Op 14 januari 2018, exact 74 jaar na de arrestatie van de agenten, wordt op het heraangelegde Wim Saerensplein een vredesmonument ingehuldigd als eerbetoon aan het korps.

U kan Bruine Suiker van Ben Michiels voor 21,95 euro bestellen via www.kaanefas.eu

Fragment uit ‘Bruine Suiker’

De dag nadien, op 4 april, gingen er ’s middags weer sirenes loeien. Weer was er gebrom van motoren in de verte, weer vielen er bommen. Hier waren ze terug. Een dokter kwam de zaal binnengelopen en sommeerde ons naar de hal te kruipen. De muren zouden daar dikker, steviger en beter bestand zijn tegen de komende bombardementen. Intussen gaf hij uit een groot blik een lepel siroop en uit een juten zak een lepel bruine suiker. Ik was hem hiervoor zéér dankbaar. Hoeveel keer had bruine suiker mij nu al een beetje nieuwe energie en hoop gegeven. Meteen dacht ik weer aan thuis. De rijstpap met bruine suiker, die mijn vrouw Çieke toch zo goed kon maken. En pudding, ijscrème, wafels, mosseltjes, een stukje gebakken vis. Het water kwam me in de mond en ik werd weemoedig. Met de kinderen naar een speeltuin of met mijn broer redetwisten over het voetbal. Hij voor ‘den Beerschot’, ik voor ‘den Antwerp’. Tranen rolden over mijn wangen. Zou ik dit nog mogen meemaken? Dan begon onophoudend de bommenregen die uren zou duren.