Nieuwe ‘Dumbo’ maakt korte metten met racisme, dierenleed (en de beste scène)

“Ik kon die film niet klakkeloos opnieuw maken, omdat hij zo politiek incorrect is”, vertelde regisseur Tim Burton ons vorig jaar al. En in Dumbo viel er wel een en ander recht te zetten.

Nog even in een notendop: het babyolifantje Dumbo wordt geboren in gevangenschap, bij een reizend circusgezelschap. Omdat hij zulke grote oren heeft, wordt hij al gauw uitgelachen door het publiek. En dat zet kwaad bloed bij zijn mama, die in een poging hem te beschermen lelijk tekeergaat tegen een pestkop. Als straf wordt zij als dol dier – met gebroken hart – in quarantaine geplaatst. 

De originele Dumbo uit 1941 is allesbehalve een vrolijke tekenfilm over een olifantje dat kan vliegen. Met een duurtijd van amper 64 minuten vertelt het een voornamelijk donker en treurig verhaal, met als absolute uitspatting Dumbo’s nachtmerrie over boze, roze olifanten. Maar daarover later meer. 

Anno 2019 heeft de publieke opinie zich gekeerd tegen het hier afgebeelde concept van opgesloten dieren ter vermaak van de medemens. Maar wat vaak wordt vergeten, is de subtiele maar wel degelijk aanwezige racistische ondertoon van het origineel. Het begint al met de werklui die de tenten van het circus tijdens onguur weer opslaan. Zij zingen: “We slave until we’re almost dead.” Ongegeneerde slavenarbeid, dus.

En dan was er nog die scène met vijf kraaien, wier bewegingen en accenten overduidelijk waren geïnspireerd op Afro-Amerikanen. De leider van de vogels heette zelfs Jim Crow, een typetje uit een populair 19e-eeuws liedje dat een slaaf moest voorstellen. Sinds de jaren 1960 wijzen critici erop dat deze personages onnodige stereotypen vertonen. Toch is Dumbo vandaag nog altijd te bekijken.

Té veel alcohol

Maar nu is het tijd voor een remake, dacht men in Hollywood, met Tim Burton in de regiestoel. Geen onlogische keuze, want de bedenker van Edward Scissorhands, Beetlejuice en Jack Skellington heeft een voorliefde voor verstoten figuren als Dumbo. Bovendien sluit de het fin de siècle/circusgevoel erg aan bij de bizarre stijl van de regisseur, wat de deur nu helemaal openzet naar een rariteitenkabinet.

Burton vat de trage animatie samen in de eerste tien minuten, om dan vooral in te zoomen op het gezin Farrier, met de alleenstaande vader Holt (Colin Farrell). Dochter Milly toont trouwens geen enkele interesse in het vak, zij wil wetenschapper worden. Zie hier: de hedendaagse Disney-ingrediënten. Aangevuld door klassieke elementen als hebzucht, in de vorm van pretparkuitbater V. A. Vandevere (Michael Keaton) die zijn zinnen heeft gezet op het circus van Max Medici (Danny DeVito). Om uit te monden in een obligaat pleidooi tegen het opsluiten van dieren.

Dat aanvullende verhaal is braafjes. Zeker in vergelijking met die roze olifanten-scène. In 1941 had Dumbo per ongeluk iets té veel alcohol geslurpt, waardoor hij plots - jawel - kleurrijke doch akelige visioenen kreeg. Burton recupereert die prachtige scène in een mooie hommage, maar schrapt de bewuste aanleiding. 

Zelf gaf hij al voorzichtig aan dat deze film niet helemaal zijn stempel zou dragen. “Studiobazen hebben mij nooit écht begrepen, ze houden niet van dingen die ze niet in een duidelijk hokje kunnen stoppen.” Het resultaat is een visueel verbluffende film, maar met voelbare compromissen.

In de waslijst live-action remakes van Disney-klassiekers is Dumbo een buitenbeentje. Zo is het figuurtje niet de grootste melkkoe aan merchandising. (Wat de reboot ook moge insinueren, met het iets te vaak in beeld gebrachte knuffelbeerkraampje aan de circustent.) Toch is Dumbo als franchise van groot belang voor The Walt Disney Company. Zo heeft elk van de zes Disney resorts in de wereld een ‘Dumbo the Flying Elephant’-draaimolen.

Wil je de kinderen van morgen nog enthousiasmeren voor een ritje op de rug van een olifantje met té grote oren, dan moet je hen blijven introduceren aan Dumbo. Maar dan liefst met een politiek correcte update.

Vanaf 27/3 in de zalen.