De vergrijzing zal geld kosten. En dan, mag het?
John Crombez is de voorzitter van de sp.a.
Precies omdat het iedereen kan overkomen, dragen we al 75 jaar allemaal samen bij tot een sociaal systeem dat ons individueel verzekert tegen armoede of tegenslag, dat ons een pensioen garandeert na een leven lang werken of betaalbare gezondheidszorg. Het is dankzij die solidariteit dat we er ook in slagen om ieder van ons te wapenen tegen economische crisissen. De laatste dateert van 2008 en de OESO onderstreept dat – precies door die zekerheid – de schade al bij al beperkt bleef bij ons, terwijl de ongelijkheid in de ons omringende landen veel meer toenam.
Vandaag leven we (veel) langer. Gelukkig maar. Maar uiteraard verhoogt dat de druk op ziekenfondsen en sociale instellingen. Precies daarom werd tien jaar terug een dam gebouwd om de financiële impact te matigen, zodat inkomsten en uitgaven in evenwicht blijven. Niet toevallig hebben we dat de evenwichtsdotatie genoemd. Anders gezegd: als de toenemende vergrijzing de zorgnood doet stijgen, of meer mensen met pensioen gaan, staat de overheid garant. Altijd. Ook als de inkomsten tegenvallen.
Sinds de passage van de vorige regering (of is het de huidige, wie volgt nog?) is die evenwichtsdotatie straks verleden tijd. Vier jaar geleden verkocht de Zweedse coalitie – met dus ook CD&V – de schrapping als een noodzaak. “Voor meer transparantie in het geld dat naar de sociale zekerheid vloeit” of met de riedel dat “we dat zo niet kunnen blijven betalen.” Op zich is daar iets voor te zeggen. Tenminste, als je vindt dat een deftig pensioen, of betaalbare en kwalitatieve gezondheidszorg, niet langer de hoofdprioriteit van een overheid moet zijn. Dan is zo’n evenwichtsdotatie inderdaad ballast, als de inkomsten tegenvallen.
Als tussen 2015 en 2017 het vermogen van de allerrijksten in ons land met 30 miljard (!) is toegenomen, dan is er heus nog marge om de sociale zekerheid van de toekomst op een duurzame manier te financieren
Alleen zijn de gevolgen niet min, volgens velen is het zelfs een trendbreuk. Die term is niet eens overdreven. Want concreet betekent het dat niet langer de objectieve noden en behoeften om iedereen te beschermen straks het uitzicht van de sociale zekerheid bepalen, maar wel de mate waarin de sociale zekerheid zelf bijdraagt – of kan bijdragen – tot onze overheidsfinanciën. Concreet: wat al tijdens de vorige begrotingsopmaak onder de radar gebeurde – 900 miljoen besparingen in de gezondheidszorg omdat de toenmalige minister van Financiën de ontvangsten verkeerd raamde – én besparen op uw pensioen – dreigt door de schrapping van de evenwichtsdotatie nu gewoon elk jaar te gebeuren. Pas in de toekomst kunnen we terugkijken naar het verleden, maar die trendbreuk kan er wel voor zorgen dat we langzaam van een collectieve verzekering weer naar een individuele verzekering sluipen. Toegegeven, nu staan we nog ver af van het scenario waarin uitstekende zorg enkel nog is weggelegd voor wie het kan betalen en een goed pensioen enkel nog iets is voor zij die het bij elkaar kunnen sparen. Maar de kiem die nu is gelegd, is zonder meer zorgwekkend.
Wouter Torfs
Sociale beschermingssystemen ontmantelen, enkel en alleen omdat sommige partijen niks makkelijker vinden dan te blijven besparen op wie elke dag bijdraagt, is kortzichtig. De manier waarop we de sociale zekerheid van de toekomst uittekenen, is voer voor een ernstig debat. Dat vereist een plan van aanpak op lange termijn dat niet alleen een vangnet of springplank biedt voor wie dat even nodig heeft, maar tegelijk ook iedereen blijft verzekeren. Is het nu niet omdat je het niet nodig hebt, dan ongetwijfeld later wanneer dat wel zo is. Na zijn zware operatie in 2014 weet Wouter Torfs, topman van het gelijknamige schoenenmerk, dat als geen ander: “Nu pas besef ik maar al te goed dat we ons gelukkig mogen prijzen met ons systeem van sociale zekerheid.”
Om dat onrecht van vier jaar geleden te herstellen, is een nieuwe strijd nodig. En uiteraard zijn wij – sossen – niet blind voor de (financiële) uitdaging. De vergrijzing zal geld kosten. Maar dan keer ik de vraag graag om: en dan, mag het? Een samenleving bouwen en klaar maken voor de uitdagingen van morgen doe je niet door te blijven besparen op mensen die elke dag hard werken én al veel bijdragen. Als tussen 2015 en 2017 het vermogen van de allerrijksten in ons land met 30 miljard is toegenomen (!), dan is er heus nog marge om de sociale zekerheid van de toekomst op een duurzame manier te financieren. De geschiedenis bewijst zwart op wit dat iedereen dan wint. Ook onze economie.