Generaal Jean-Marie Nulmans: “Als we nu niets doen aan de reserve zal die stilaan uitdoven”

Hoeveel nieuwe rekruten lijft u in 2019 in bij het beroepsleger?

“In 2019  werven we 2.035 beroepsmilitairen aan. Oorspronkelijk waren er 1.695 plaatsen voorzien en hadden we het nieuwe cijfer voor het komende jaar pas in 2020 bereikt. Er is nu budgettaire ruimte om de werving op korte termijn op te trekken. Er kwamen ruim driehonderd plaatsen bij om de verjonging te versnellen. Er worden vooral functies bijgecreëerd voor soldaten en matrozen, en een beperkt aantal voor het kader.”

Is dat voldoende om het aantal jonge vertrekkers op te vangen, wat een probleem is?

“Het aantal vertrekkers is laatste twee jaar inderdaad iets hoger dan wat we historisch gewoon zijn maar zit wel nog onder de 2 procent op jaarbasis. Ieder vertrek in de categorie 30- tot 40-jarigen doet wel pijn, omdat dat ook de groep is die de nieuwkomers moet opvangen en vormen. Er zit daar een groep die zeer kritisch is voor ons, door de lage werving die we de voorbije jaren al hebben ondergaan. De laatste tien jaar hadden we te weinig geworven om voorbereid te zijn op de pensioengolf waar we nu mee geconfronteerd zullen worden.”

Lag de werkdruk ook niet te hoog?

“De werkdruk ligt hoog in de operationele eenheden door inzet in binnen- en buitenlandse missies maar ook door de tijd die beroepsmilitairen in vorming van nieuwkomers moeten stoppen. Iedere onderofficier die begint doorloopt een opleidingstraject van anderhalf jaar, dat voor een groot deel ook binnen de eenheden plaatsvindt.”

Welke type nieuwe rekruten zoekt u nu?

“We zoeken 1.200 soldaten en matrozen, 600 onderofficieren en ruim 200 officieren voor 2019. Voor het kader werven we op twee pijlers, zowel studenten voor onze militaire scholen als afgestudeerde universitair geschoolde specialisten zoals ingenieurs-bouwkundigen of artsen. Ook zoeken we generalisten met bachelorniveau die in een eenheid 20 tot 30 mensen willen bevelen als pelotonscommandant. In functie van wie we zoeken is dat dat voor contracten van onbepaalde of beperkte duur van acht jaar, verlengbaar met 4 jaar. Voor ervaren soldaten zijn er ook mogelijkheden om toe te treden tot het beroepskader van onderofficieren.”

Hoe vermijdt u dat ook deze jongeren uitstappen na pakweg tien jaar?

“We nemen een aantal maatregelen. Zo proberen we er voor te zorgen dat ze gevormd kunnen worden in de buurt van hun toekomstige werkplaats. Daarnaast proberen we ook de abruptheid van de overgang te nuanceren van het burgerleven naar het leger. In hun vrije tijd staan we nu ook persoonlijk wifigebruik toe, bijvoorbeeld. De fysieke training bouwen we ook geleidelijker op. De vorming wordt ook permanent en gespreid in de tijd, al dan niet met het oog op mogelijke promoties.”

Veel jongeren worden aangetrokken door buitenlandse missies maar hoeveel nieuwkomers kunnen dat ook daadwerkelijk doen?

“Toch veel. Op tien jaar tijd spreken we over 80 procent of meer. Een aantal zal drie of vier keer gaan, anderen zullen een tot twee keer gaan. Dat is nu toch het operationele ritme waar we in zitten. Er zijn nu iets minder buitenlandse opdrachten dan vroeger maar er zijn ook nog altijd de Operation Vigiliant Guardian-patrouilles om onze hoofdsteden te beveiligen, wat de operationele inzet groot maakt.”

Is de verloning competitief genoeg met de privésector?

“Dat hangt af van beroep tot beroep. Heel specifieke niches, zoals artsen, weten dat ze naar hier komen voor de mix van hun job en de dynamische omgeving van Defensie. Een hoogopgeleide specialist die enkel voor verloning komt zal door de tekorten in de medische sector elders betere voorwaarden vinden. Diegene die komt voor de variatie én ook graag leiding geeft aan mensen, krijgt hier ook meteen de garantie dat ze dertig tot veertig jaar kunnen werken.”

Hoe trekt u cyberexperten aan, een knelpuntfunctie?

“We hebben veel cyberprofielen openstaan. Ze kunnen hier iets anders doen dan in een burgerbedrijf. We kunnen ze een goeie opleiding geven. We beseffen wel dat we deze profielen geen tien tot vijftien jaar kunnen houden door de grote mogelijkheden in de privésector. Er is wel een goeie rotatie mogelijk. We beseffen dat de arbeidsmarkt mobieler is geworden – overigens ook voor gewone soldaten of para’s met contracten van beperkte duur. Voor wie fysiek niet meer meekan of niet kan doorstromen wordt nu een outplacementprogramma voorzien.”

Hoeveel nieuwe reservisten werft Defensie aan?

“We willen zo snel mogelijk onze reserve op de kaart zetten. Van de 1.300 getrainde reservisten die we vandaag hebben zijn de helft vroegere dienstplichtigen. Daar zit niemand meer tussen onder de veertig. We zitten daar echt wel met een probleem. Als we nu niets doen aan de reserve zal die stilaan uitdoven. We willen nu zo snel mogelijk evolueren naar 3.300 reservisten. In 2019 willen we 420 nieuwe reservisten opleiden.”

Welke profielen zoekt u?

“Er zijn verschillende opties. In de klassieke reservewerving voor specialisten of ondersteunende functies richten we ons op mensen die aan het werk zijn, die een voltijdse baan hebben maar in één of twee zomervakanties een paar weken hun militaire opleiding doen. Dan kunnen ze jaarlijks minimaal tien à vijftien dagen hun beroepsspecialisatie bij ons komen uitoefenen.

“Dan zijn er de mensen die als soldaat Defensie willen vervoegen en ook als reservist kunnen verdergaan. We zoeken daarvoor mensen die in één keer twee maand hun vorming kunnen doen en dan meteen een jaar bij ons presteren. Zo krijgen we ze ook voldoende getraind om ook echt actief te worden in een reservecompagnie. Die mensen zullen dan ingezet kunnen worden voor de ‘operationele reserve’, die mee kan patrouilleren op straat bij Operatie Vigilant Guardian. Voor die opdracht krijgen ze nog een specifieke opleiding. Zij vallen uit het klassieke vormingstraject. Ook een aantal reserve-onderofficieren en reserve-officieren zullen de kans krijgen om zo een jaar ingezet te worden als leidinggevenden, met een goed salaris, waardoor het attractief kan zijn voor schoolverlaters. En dan zijn er voor het eerst ook de studenten.”

Het leger gaat ook in de universiteiten en hogescholen rekruteren?

“We mikken nu niet alleen op pas afgestudeerden maar ook op studenten die nog aan hun hogere opleiding bezig zijn. In het verleden had je een diploma nodig om aan de vorming te beginnen. Nu zullen we mensen in een opleidingstraject de mogelijkheid bieden om de reservistenopleiding te doen als vakantiejob, zodat ze zich dan kunnen vormen als reserve-officier of onderofficier. Ze moeten dan één maand algemene militaire vorming doen en één maand specialisatie. Iemand die bijvoorbeeld rechten studeert zou zo het ene jaar de maand juli in Leopoldsburg de gewapende opleiding volgen en dan de volgende zomervakantie al opleiding kunnen krijgen op onze juridische dienst. Afgelopen zomer hadden we al een succesvolle proef met een studente bouwkundig ingenieur die de reservistenopleiding volgde. Op die manier reactiveren we als Defensie terug het contact met de jongeren, waarvan sommige gediplomeerden misschien zin zullen hebben om Defensie te vervoegen met een tijdelijk contract.”

Zoekt u ook nog mensen als Jonathan Holslag en Joachim Pohlmann, die deze categorieën overstijgen?

“Zeker. Het werven van deze ervaren mensen noemen we de bijzondere laterale werving. Het gaat om hoogopgeleiden die omwille van hun kennis en beroepservaring toegevoegde waarde hebben en kunnen instromen op een hogere graad. Om nog rendabel te kunnen zijn voor Defensie ligt hun leeftijdsgrens op 51 jaar, al blijven de fysieke vereisten wat ze zijn.

“Deze kaders moeten dan ook minstens zeven dagen per jaar voor ons werken, maar dan weten we dat ze meteen bijdragen door bijvoorbeeld een grondige analyse te maken over een conflictgebied waarover zij expert zijn. Sommige van deze mensen nemen ook het engagement om af en toe een aantal maanden per jaar bij ons te werken. Zij nemen dan tijdskrediet, of kunnen dit als zelfstandige of freelancer zo regelen. Ook mikken we op mensen die plots in het midden van loopbaan zonder werk vallen en tijdelijk bij ons willen komen werken.”

Kunnen reservisten ook mee naar buitenlandse operaties?

“Dat hangt af van hun job. Als het een jurist is die meegaat om ver achter de linies zijn werk te doen zal zijn opleiding volstaan om zichzelf te beschermen. Als het iemand is die echt wordt ingezet tijdens actieve operaties, een tolk die mee op patrouille gaat in mogelijk vijandelijk gebied, dan gaat deze meer training nodig hebben.”

Wat zegt u tegen de critici binnen het leger die reservisten ‘vakantiesoldaten’ noemen?

“De operationele reserve wordt inderdaad niet getraind tot op hetzelfde niveau als de beroepsmilitair maar als militairen zijn we blij met extra mankracht. Omgekeerd vergt iedere nieuwkomer inderdaad tijd en geld aan opleiding. Het is een evenwichtsoefening. Het belangrijkste voor ons is dat we reservisten toevoegen aan eenheden die er zelf om vragen, waardoor we weten dat ze zinvol worden ingezet.”

Welke steun verwacht u van private werkgevers en wat kan u voor hen doen?

“We ontwikkelen nu een ‘employer support-programma’ om ook werkgevers een aantal garanties te bieden. Dat debat staat nog in de kinderschoenen. We hebben binnenkort overleg gepland met het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) en het kabinet om te kijken wat er haalbaar is. We hebben een ‘triple win’ nodig, het moet interessant zijn voor Defensie, voor de reservist en voor de werkgever die de mensen ter beschikking kan stellen. Wat daar tegenover staat – een vergoeding, of de bonus van leidinggevende capaciteiten die de reservisten ontwikkelen en kunnen gebruiken in hun organisatie – moeten we bekijken. We zullen ook per sector moeten onderhandelen. Reservisten zijn hoe dan ook altijd mensen die ook een extra mile kunnen gaan voor hun werkgever.”

En voor Defensie…? Want als er een conflict is of een ramp waar het leger wordt ingezet, moeten reservisten ‘klaar staan voor de natie’?

“Iedere prestatie van reservisten is op vrijwillige basis. Ze worden gevraagd door hun eenheden. In geval van conflict of een ramp zullen we uiteraard actief op zoek gaan naar mensen die bereid zijn om hun steentje bij te dragen. Dat is uiteindelijk waarvoor je het doet.”