‘Strategisch is dit niet dom’: Carles Puigdemont speelt straks alles of niets in Catalonië

Verkiezingsaffiches zijn een genre op zich. De kandidaat die de potentiële kiezer recht in de ogen kijkt tegen een strategisch gekleurde achtergrond: uitblinken in creativiteit doen ze zelden.

Behalve in het geval van Carles Puigdemont. Voor zijn verkiezingsaffiche liet de centrumrechtse politicus zich fotograferen op de achterbank van een auto. Hij kijkt niet in de lens maar tuurt mijmerend door het raam. Ook in de campagnevideo van zijn partij Junts per Catalunya, kortweg Junts, stapt Puigdemont in een wagen die naar de bergen rijdt.

Elke Catalaan weet meteen waar Puigdemont naar verwijst: zijn vlucht naar het buitenland in 2017 na het tumultueuze Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum. Volgens de overlevering verstopte de toenmalige minister-president van Catalonië zich in de koffer van een auto om de Pyreneeën over te steken. In zijn eigen versie van de feiten zat Puigdemont gewoon onderuitgezakt op de achterbank van een wagen met geblindeerde ruiten.

Puigdemonts boodschap is duidelijk: hij wil terugkeren. De Catalaan leeft nog altijd in ballingschap. Intussen zette Junts in Perpignan, een Frans stadje aan de voet van de Pyreneeën, een campagnehoofdkwartier op. Ondanks de weinig glamoureuze omstandigheden − Politico zocht Puigdemont op en zag dat hij er een coworkingplek deelt met een groothandel in elektronica, een accountant eneen kinderopvang − wist hij er zich wel opnieuw in de aandacht te knokken.

Dat is best opvallend. De voorbije jaren was de Catalaan een beetje naar de achtergrond verdwenen. Tot hij zich vorig jaar plotseling opnieuw op de voorgrond wist te dringen als kingmaker na de nationale parlementsverkiezingen. De socialist Pedro Sánchez kon alleen dankzij de stemmen van twee Catalaanse onafhankelijkheidspartijen − het linkse ERC van Pere Aragonès en Junts − en de Baskische (centrumrechtse en radicaal-linkse) nationalisten premier worden. In ruil kregen de Catalanen de amnestiewet die de terugkeer van Puigdemont mogelijk zou moeten maken.

Al stelt Puigdemont wel een voorwaarde. Wordt hij niet de volgende minister-president van Catalonië, dan is de kans groot dat hij afscheid neemt van de politiek. Hij wijst naar de voorbije moeilijke jaren. Hijkon bijvoorbeeld niet aanwezig zijn op de begrafenissen van zijn ouders.

Emotie

Puigdemont probeert, kortom, de verkiezingen rond zichzelf te laten draaien. Veel keuze heeft hij niet. “Er is eigenlijk geen enkele andere sterke figuur in de partij die hem kan vervangen”, zegt Sarah De Vlam. De auteur van Het Catalaanse labyrint woont al tien jaar in de regio.

“Strategisch is het niet dom natuurlijk om net van die stoel waarvan je bent moeten vertrekken de inzet te maken”, zegt historicus en Spanje-kenner Vincent Scheltiens (UAntwerpen). “Al is het evengoed een poging om ERC, de onafhankelijkheidspartij van afscheidnemend minister-president Aragonès, op de achtergrond te drukken.”

Ook probeert Puigdemont zo aansluiting te zoeken bij het verhaal van Josep Tarradellas, de Catalaanse minister-president die 40 jaar in ballingschap leefde en in 1977 onder grote belangstelling werd verwelkomd op de luchthaven van Barcelona. “Dat was een heel emotioneel moment dat Puigdemont nu probeert na te bootsen”, zegt De Vlam. “En voor Catalanen is emotie nu eenmaal belangrijk, ook in de politiek.”

Al schiet dat soms in het verkeerde keelgat, ziet De Vlam. “Het komt potsierlijk over. Je moet dat zien als een Vlaamse politicus die zichzelf vergelijkt met Jean-Luc Dehaene of Wilfried Martens.”

Droogte

Een vaak gehoorde kritiek is aan het adres van Puigdemont is dat hij in 2017 is blijven leven. Ook in zijn discours is dat zo. Puigdemont wil de draad oppikken waar hij hem heeft laten liggen, zij het wel “zonder de fouten uit 2017 te herhalen”, aldus de politicus in een interview bij Politico.

“Maar dat proces van een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring is kapot”, zegt Scheltiens. Een blik op de peilingen − waar de socialisten ruim voorliggen en Junts met ERC om de tweede plek wedijvert − leert dat Puigdemont onvoldoende steun zou hebben voor een herhaling van dat scenario. “Wellicht vallen de onafhankelijkheidspartijen terug op het oude scenario: de regio zo machtig mogelijk maken en zo toegevingen proberen te vragen van Madrid”, zegt Scheltiens.

De onafhankelijkheid blijft bij verschillende partijen hoog op de agenda staan, maar dan als langetermijnproject. Op korte termijn zijn er andere thema’s die met meer aandacht gaan lopen, “zoals de droogte waar Catalonië mee te kampen heeft, of het massatoerisme en de algemeen sociaal-economische situatie”, zegt Scheltiens. “De terugkeer van Puigdemont staat bij ons prominenter in de aandacht dan in de regio zelf.”

Wie de verkiezingen zal winnen en zeker wie de regering vormt, blijft koffiedik kijken. Volgens De Vlam maakt een links blok van PSE, ERC en Comuns Sumar het meeste kans. “Dan krijg je een rare tripartite waarin voor het eerst in jaren partijen samenzitten die voor en tegen onafhankelijkheid zijn”, zegt ze.

“Ik heb het gevoel dat een meerderheid van de mensen daar naar verlangt. Zo’n linkse regering is niet alleen een afspiegeling van de regering in Madrid, ze vormt een front tegen extreemrechts dat opkomt. Maar vooral: ze brengt rust.”