Direct naar artikelinhoud
AchtergrondKloof arm en rijk

Oxfam ziet weer de kloof tussen rijk en arm groeien

Het vermogen van ’s werelds allerrijksten is vorig jaar toegenomen met opgeteld 2,5 miljard dollar (bijna 2,2 miljard euro) per dag. Tussen 2017 en 2018 kwam er iedere 48 uur een nieuwe miljardair bij. Dat schrijft ontwikkelingsorganisatie Oxfam in haar jaarlijkse rapport aan de vooravond van het World Economic Forum in Davos.

en
Bezoekers laten hun schoenen poetsen op de luxe-beurs Masters of LXRY in Amsterdam. Als financieel ‘doorsluisland’ speelt Nederland een zeer kwalijke rol in het toenemende verschil tussen arm en rijk, aldus Oxfam.Beeld Marcel van den Bergh

Terwijl de miljardairs er 12 procent op vooruitgingen, zag de minst welvarende helft van de mensheid haar vermogen juist dalen, met 11 procent. Volgens Oxfam sterven dagelijks alleen al 10 duizend mensen omdat ze geen toegang hebben tot fatsoenlijke medische zorg. De ngo wijst de mondiale belastingwedloop aan als boosdoener. Van elke euro die wereldwijd naar de fiscus stroomt, komt slechts 4 cent uit belastingen op vermogen, zoals erfenissen. Ook de belasting die bedrijven betalen over hun winst daalt: van gemiddeld 38 procent in 2003 naar 24 procent afgelopen jaar.

Dat ondermijnt publieke voorzieningen als zorg en onderwijs, die juist heel effectief zijn om armoede uit te roeien. ‘Nederland speelt hier als doorsluisland een zeer kwalijke rol in’, stelt algemeen directeur Michiel Servaes van Oxfam Novib in een reactie, verwijzend naar de multinationals die belasting ontwijken via ons land. Servaes wijst er ook op dat het Nederlandse kabinet de vennootschapsbelasting wil verlagen, van 25 naar 20,5 procent. ‘Terwijl grote bedrijven en de superrijken steeds minder belasting betalen, kunnen miljoenen meisjes niet naar school en sterven vrouwen wegens gebrek aan goede kraamzorg.’

Critici zijn optimistischer

De pijnlijke conclusies over de mondiale ongelijkheid die Oxfam jaarlijks presenteert, zijn inmiddels haast even vertrouwd als de fraaie beloften van de machtigen op aarde bij hun Zwitserse onderonsje – en het gebrek aan daden daarna. Vanaf dinsdag zullen ceo’s, regeringsleiders en wetenschappers in Davos discussiëren over onderwerpen als klimaatverandering, armoede en de kloof tussen mannen en vrouwen.

Het groeiende gat tussen arm en rijk wordt bevestigd door andere onderzoeken, zoals het mede door de Franse econoom Thomas Piketty opgestelde World Inequality Report. Toch is er ook kritiek op die cijfers. Dat de verschillen tussen zowel inkomens als vermogens bínnen de meeste Westerse landen groeien, staat buiten kijf. Maar landen onderling zijn de afgelopen decennia juist naar elkaar toegegroeid. Zo heeft de econoom Branko Milanovic met zijn fameuze ‘olifantengrafiek’ laten zien dat de snel groeiende middenklasse in opkomende economieën als China en India fors profiteert van de globalisering. Een Chinese stadsbewoner verdient nu gemiddeld meer dan een Roemeen of een Litouwer.

Ook blijft er discussie over de vraag of de spreiding van inkomens en vermogens de beste maatstaf is voor menselijke vooruitgang. De economische taart mag oneerlijker verdeeld worden, zolang zij blijft groeien, kunnen ook de armen hun welvaart zien stijgen. Bewijs voor dat laatste levert de meest recente update van het Human Development Report van de Verenigde Naties. Sinds 1990 is het aantal mensen dat in de meest miserabele omstandigheden leeft afgenomen van 3 miljard tot 926 miljoen. En dat ondanks de snelle groei van de wereldbevolking.

Oxfam geeft in haar onderzoek toe dat het aantal mensen dat in extreme armoede (met een inkomen van maximaal 1,90 dollar per dag) moet zien te overleven hard is gedaald. Tegelijkertijd waarschuwt de ontwikkelingsorganisatie dat het tempo verslapt. ‘In sub-Sahara Afrika neemt de extreme armoede zelfs toe.’

Koen Haegens

Sombere vooruitzichten en veel afwezigen op jaarlijks elitefeestje Davos

Alles wijst erop dat de jaarlijkse hoogmis van de globalisering in het Zwitserse ski-oord Davos (van 22 tot 25 januari) dit jaar wat minder feestelijk wordt dan anders. Het World Economic Forum (WEF), het onderonsje van de wereldwijde politieke, economische en culturele elite, is zorgelijk gestemd.

Geopolitieke spanningen (zoals de handelsoorlog tussen de VS en China) belasten volgens het jaarlijkse Global Risks Report van het WEF een toch al vertragende wereldeconomie, en verhinderen een daadkrachtige aanpak van de echt grote wereldproblemen, met name klimaatverandering.

Dit wordt weerspiegeld in de gastenlijst, die hoewel enorm (3000 gasten, onder wie 65 staatshoofden en regeringsleiders) minder indrukwekkend is dan andere jaren. Er zijn maar drie G7-leiders: de Japanse premier Shinzo Abe, de Italiaanse premier Giuseppe Conte en de Duitse bondskanselier Angela Merkel.

De rest laat het afweten vanwege problemen thuis: de Britse premier Theresa May (Brexit), de Franse president Emmanuel Macron (gele hesjes) en vooral de Amerikaanse president Donald Trump (de shutdown van de federale overheid). De Chinese president Xi Jinping, de Indiase premier Narendra Modi en de Russische president Vladimir Poetin hebben blijkbaar ook andere dingen te doen.

Wel aanwezig zijn usual suspects als IMF-topvrouw Christine Lagarde en nieuwkomers als de Braziliaanse president Jair Bolsonaro. Nederland is dit jaar goed vertegenwoordigd, met koningin Máxima, premier Mark Rutte en ministers als Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel) en Wopke Hoekstra (Financiën).

Voor zakenleiders blijft Davos een ideale plek om te netwerken. Waar anders kun je Bill Gates, Sir David Attenborough of The Black-Eyed Peas en aankomend tech-ondernemer Will.I.Am tegen het lijf lopen? De ceo’s zullen zich dan ook weer in grote getale verzamelen, ondanks het prijskaartje van 50.000 dollar.

Ben van Raaij