"Politieke sprekers zijn de dirigenten van de massa"
Dat onze handen een grote invloed hebben op onze overtuigingskracht en de opvattingen van het publiek, beseft elke politicus sinds jaar en dag. In het huidige tijdperk met alternatieve feiten en fake news focust het Sint-Niklase kunstenplatform WARP dit jaar op het verbuigen van boodschappen en de ‘creatieve’ omgang met inhoud.
Onder andere het werk Paper Airplanes, dat te zien is op de expo 'The Sound of One Hand Clapping', illustreert dit fenomeen. Het filmfragment waarin kunstenaar Wim Delvoye een massa herhaaldelijk toespreekt met de woorden 'paper airplanes' parodieert speeches van machthebbers. Deze lofzang aan het in papier gevouwen vliegtuig, gevolgd door een daverend applaus van een extatisch publiek, dateert al van de jaren 90 maar is vandaag de dag relevanter dan ooit.
"Wat je brengt moet zelfs op niets gebaseerd zijn, als de manier waarop je het brengt maar goed is." vertelt curator Stef Van Bellingen. "En dat is exact wat Pierre Bourdieu bedoelde met Les Faits Omnibus en waar Delvoye op wees in zijn video. Je moet nog maar met veel charisma 'papieren vliegtuig' zeggen of de mensen staan al te juichen."
In de tentoonstelling werkt Stef Van Bellingen zowel met schilderwerken als met beelden uit documentaires. Zo worden kunstenaars naast publieke sprekers als Martin Luther King en Adolf Hitler tentoongesteld. "Twee boeiende figuren die elk op hun eigen manier lichaamstaal gebruiken", vertelt Van Bellingen. "Als men de massa bespeelt, zitten daar steeds gelijkaardige stramienen in, of dat nu links of rechts, positief of negatief is."
Jazzy Belgische politici?
Martin Luther King maakte bijvoorbeeld heel veel gebruik van herhalingen en dat vindt men ook terug in de Belgische politieke retoriek. "De ene politicus is al wat meer jazzy dan de andere maar ze hechten alleszins veel belang aan de framing van bepaalde woorden. Bij elke politieke partij zijn er afspraken over de woordenschat die ze moeten hanteren om hun politieke identiteit te versterken." Iets wat Van Bellingen ook vaststelde tijdens zijn voorbereidende gesprekken met enkele politieke woordvoerders.
Of hij vanaf nu door de non-verbale taal van Belgische politici kan kijken? Dat wil hij niet. "Zelfs als curator kijk ik meestal meer naar hoe iets wordt tentoongesteld dan naar het werk zelf. En dat doe ik ook wanneer ik naar speeches luister", vertelt de curator. "Voor mij is het een vorm van kunst. Een dirigent, die met een aantal eenvoudige bewegingen een groep mensen muziek laat maken, doet eigenlijk exact hetzelfde als een politicus. Politieke sprekers zijn de dirigenten van de massa."
De kwetsbare hand
Politiek is niet de enige associatie die Van Bellingen probeert op te roepen in zijn tentoonstelling. Al is de hand slechts een klein onderdeel van ons lichaam, daarin schuilt net de kwetsbaarheid van de mens.
Één van de belangrijkste voorbeelden hiervan is het werk van Joël Schuurmans. Tijdens het experimenteren met zijn tweedimensionaal schilderwerk werd tijdens het zagen één van zijn vingers afgerukt. Een trauma dat zijn droom als kunstschilder aan diggelen sloeg. De verwerking bracht hij prachtig in beeld met schilderwerken van zijn revalidatieproces. "Wanneer zoiets gebeurt stort uw hele wereld in, maar wat is nu precies uw hele wereld?" vertelt Van Bellingen.
Ook het werk van de Nederlandse kunstenaar Thomas Kuijpers past volledig binnen dit verhaal. In zijn werk, getekende handdrukken van wereldleiders, komt opnieuw de kwetsbaarheid van de mens als thema naar voren. De curator omschrijft het werk als een ontwapening ten aanzien van de mens en net dit verhaal wilde hij brengen in zijn tentoonstelling.
The Sound of One Hand Clapping, vanaf 25 februari tot en met 8 april elke zondag tussen 14u en 17u. Meer info op warp-art.be