Vernietigende Russische glijbommen dwingen Oekraïne om oorlogsstrategie te herzien, maar wat zijn die wapens?

Ze zijn goedkoop, doeltreffend en vernietigend. De glijbom lijkt een belangrijke plaats ingenomen te hebben in de strategie van het Russische leger, zeker nu een offensief nakend is. Volgens de Oekraïense overheid worden er elke week tot 500 van afgevuurd op Oekraïense steden aan het front. Het leger slaagt er bovendien niet in om de projectielen uit de lucht te halen.

Het ontwerp van de glijbom is niet nieuw. Meer zelfs, het is gebaseerd op "domme munitie" uit de jaren 50. "Het ontwerp is eigenlijk gebaseerd op klassieke, ongeleide vliegtuigbommen", vertelt Johan Gallant aan de podcast 'Het kwartier'. Hij is professor wapensystemen en ballistiek aan de Koninklijke Militaire School. 

"Het oorspronkelijke ontwerp van de bommen had heel wat nadelen", vertelt hij. "Ze zijn niet zo nauwkeurig en de dracht is niet zo ver. Vaak moest een piloot zichzelf en zijn toestel blootstellen aan vijandelijk luchtafweer om de bom te kunnen droppen."

Vanaf de jaren 70 werden er slimme toevoegingen gedaan aan de "domme bommen". "Tijdens die periode werd geleiding ingevoerd. In de bom werd een sensor en een besturingssysteem geplaatst, waarmee men fouten in de koers van de bom kon corrigeren. Daardoor werd de nauwkeurigheid van de munitie veel groter, zodat men eigenlijk maar een bom per doelwit nodig had."

Toch waren daarmee lang niet alle problemen opgelost. De dracht van het projectiel bleef immers erg kort, waardoor de piloot nog altijd binnen het bereik van de luchtafweer moest komen. "Daarom kregen de bommen naast een sensor en een besturingssysteem ook vleugels, waardoor die verder kon vliegen", duidt Gallant. "We spreken dan al snel over een afstand van een tiental kilometer, soms verder."

Als de glijbommen eenmaal doel treffen, richten ze veel schade aan. De glijbom die Rusland het vaakst gebruikt, de FAB-500 UMPK, gebruikt een M-62 bom van 500 kilogram die nog dateert uit de Sovjet-periode. Op de munitie wordt een soort vliegset gemonteerd. Als de bom valt, klappen de vleugels uit en kan een soldaat de bom van op afstand aansturen. Het projectiel kost ongeveer 25.000 euro, erg goedkoop voor een doelgericht wapen met zo'n grote impact.

Volgens het Russische staatmediabedrijf TASS is Moskou ook gestart met de constructie van PBK-500U Drel-bom. Dat is een glijdende clusterbom met een bereik tot ongeveer 50 kilometer, ontworpen om gepantserde voertuigen en gebouwen te vernietigen.

Het is een omstreden wapentuig, omdat het bij het vallen openbreekt en meerdere kleinere bommen of explosieven verspreidt over een breed gebied. Verschillende landen - maar niet Rusland, noch de VS - hebben een verdrag ondertekend om het gebruik van dat soort wapentuig af te zweren.

Toch hebben kenners hun twijfels over de doeltreffendheid van de Russische wapens. Zo is het lang niet zeker dat Rusland satellieten gebruikt om de toestellen aan te sturen, of een eenvoudiger intern besturingssysteem. Als het bovendien eens fout gaat, kunnen de raketten niet van op afstand onschadelijk gemaakt worden. Dat bleek toen een defecte raket neerkwam op Belgorod, dicht bij de Oekraïense grens. Het projectiel richtte toen grote schade aan op eigen grondgebied.

Het grootste voordeel voor het Russische leger blijft dat hun piloten en hun vliegtuigen op die manier minder kans lopen om neergehaald te worden door de Oekraïense luchtafweersystemen. "In de eerste maanden van de oorlog heeft Rusland veel vliegtuigen verloren", gaat Gallant verder. "Het land heeft veel gevechtsvliegtuigen, maar ook niet oneindig veel."

En het Oekraïense leger, dat staat voorlopig machteloos tegenover de aanvallen. "Voor Oekraïne zijn de glijbommen momenteel echt een probleem. Voor de luchtafweer is het moeilijker om de glijbommen neer te halen, omdat ze een stuk kleiner zijn dan de doorsnee raketten."

Het lijkt erop dat de glijbommen een centrale rol zullen spelen in het nakende Russische offensief. "Dat zal er waarschijnlijk in de lente- of zomermaanden komen", concludeert Gallant. "Oekraïne probeert zich daar nu op voor te bereiden, terwijl Rusland met die raketten probeert om voorraden te treffen aan het front."

Of de glijbommen effectief een verschil zullen maken, zal nog moeten blijken. Het hangt bovendien af van verschillende factoren, bijvoorbeeld van de westerse wapenleveringen aan Oekraïne. "Dat is dan ook de reden waarom de Oekraïense president bijna smeekt om luchtafweerraketten. En het blijft ook wachten op de westerse F-16-gevechtsvliegtuigen. Die kunnen de Russische vliegtuigen op afstand houden en maken wel een groot verschil."

Hoe dan ook zal Oekraïne zijn oorlogsstrategie moeten aanpassen om de Russische glijbommen weerwerk te kunnen bieden.