Beste rectoren, waar zaten jullie al die maanden? Welk debat en dialoog zijn jullie aangegaan?

Beste rectoren

Al maanden voeren studenten en personeel campagne om iets te doen aan de mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden die we allemaal live kunnen volgen op onze schermen, in onze huiskamers, op onze bureaus. Al maanden organiseren studenten en personeel sit-ins, betogingen, teach-ins, lezingen, workshops...

Al maanden schrijven we opiniestukken en open brieven, ondertekend door duizenden leden van de universitaire gemeenschap, waarin we jullie proberen aan te spreken, waarin we onze bezorgdheid uitdrukken over het ongekende verlies aan mensenlevens en daarnaast ook de totale vernietiging van het onderwijs, de vernietiging van gezondheidszorg, huisvesting, en andere publieke infrastructuur in Gaza. Met andere woorden, de vernietiging van het leven in Gaza.

We vragen jullie dus al maanden met aandrang om acties te ondernemen die overeenstemmen met de ethische en democratische waarden van onze universitaire gemeenschap.

In de voorbije weken, met de bezetting van verschillende campussen in Gent, Antwerpen, Leuven en Brussel, lijkt er eindelijk iets te bewegen. Jullie kunnen de verontwaardiging en de oproepen om een einde te maken aan problematische samenwerkingen met Israël niet meer negeren. Het is waar, jullie hebben al vaker onze bezorgdheden inzake de betrokkenheid van universiteiten bij de Israëlische bezetting pro forma erkend voor camera’s en in opiniestukken. Jullie riepen op tot dialoog en debat. Maar laten we eerlijk zijn, waar zaten jullie al die maanden? Welk debat en dialoog zijn jullie aangegaan?

Waar waren jullie tijdens alle teach-ins, lezingen en workshops de voorbije maanden? Rector Rik Van de Walle is vorige vrijdag eindelijk ingegaan op de vraag van de studenten om te praten en bezocht het bezette UFO-gebouw na twee weken van acties. Rector Bernard Vanheusden van UHasselt sprak met een delegatie van protesterende studenten en personeel en opvolging is gepland.

Aan de UA gaf rector Van Goethem de lijst van samenwerkingen met Israëlische partners vrij, na twee dagen studentenbezetting. Hopelijk zijn dit de eerste stappen in een radicale herziening van partnerschappen met Israël.

De bezettingen zijn bruisende plekken waar er wordt gediscussieerd en gedebatteerd, waar lezingen en documentaires worden getoond, waar studenten en personeel elkaar ontmoeten, van elkaar leren en elkaar vinden in onze gedeelde verontwaardiging. Het zijn plekken waar men ‘durft denken’ (slogan UGent) en waar men ‘de toekomst mee bepaalt’ (slogan UA).

Beste rectoren, na meer dan zeven maanden van genocidair geweld en totale vernietiging van Gaza, hebben jullie de kans om te tonen dat jullie bereid zijn te luisteren naar alle inspanningen van jullie studenten en personeel. Verbreek alle banden met een staat en zijn universiteiten die de wereld heeft duidelijk gemaakt dat hij helemaal niet bereid is om het internationale recht te respecteren, om een einde te maken aan de bezetting en zijn apartheidsregime.

Wie de krantenkoppen van september 2023 erop naslaat, 30 jaar na de Oslo-vredesakkoorden, begrijpt dat de situatie van de Palestijnen uitzichtloos was en dat de decennialange bezetting hiervoor de voornaamste oorzaak was.

Wie luisterde naar experten bij het aantreden van de huidige extreemrechtse regering van Netanyahu, begreep dat deze situatie niet kon blijven duren. Dat er een grote kans bestond dat dit zou uitmonden in extreem geweld en het verlies van levens aan beide kanten.

De banden verbreken met Israël en daarmee duidelijk kant kiezen in wat door jullie nog steeds een ‘conflict’ wordt genoemd, was misschien geen evidente stap net na de aanval van Hamas en de oorlogsmisdaden die Palestijnse gewapende groepen toen pleegden. Maar het is een belangrijke stap in de erkenning dat zulk geweld het gevolg is van een decennialange gewelddadige onderdrukking met brede internationale steun.

Drie decennia geleden kwam er een einde aan het apartheidsregime in Zuid-Afrika, onder andere door een internationale boycot. Zo’n boycot is een boycot van medeplichtige instellingen, niet van individuen. De reden waarom Palestijnen voor een academische boycot pleiten, is omdat Israëlische universiteiten systematisch een sleutelrol spelen in het plannen, implementeren en rechtvaardigen van Israëls bezettings- en apartheidsbeleid, en ook systematisch het Israëlische leger ondersteunen in zijn militair onderzoek en de ontwikkeling van nieuwe wapens.

Het recente boek van de Joodse-Israelische academicus Maya Wind, Towers of Ivory and Steel: How Israeli Universities Deny Palestinian Freedom, heeft dat nogmaals duidelijk aangetoond en gedocumenteerd. Daarin maakt ze helemaal komaf met het idee dat Israëlische universiteiten bastions van vrijheid en democratie zijn. Volgens Wind zijn alle Israëlische universiteiten medeplichtig aan het schenden van de rechten van Palestijnen.

In een interview in het Nederlandse Trouw is ze heel duidelijk over onze mogelijk rol: “Geen enkel universiteitsbestuur in Israël heeft op enige wijze bezwaar gemaakt tegen de vernietiging van álle elf Palestijnse universiteiten in Gaza, of tegen het doden van voorzitters van universiteiten, decanen, docenten en studenten. Geen woord. De banden verbreken is wel het minste wat de westerse academische gemeenschap kan doen.”

We moeten echter vaststellen dat tijdens de Zuid-Afrikaanse anti-apartheidscampagne, onze universiteiten ook niet uitblonken in krachtdadigheid en morele rechtlijnigheid. Ook toen klaagden studenten het stilzwijgen van onze universiteiten aan. Vandaag lijken we beland in dezelfde situatie. Zoals collega Karel Arnaut maanden geleden al opmerkte: “De doorbraak [zal] dus [ook nu] niet komen van ‘bovenaf’ maar van onderuit: met eindeloos veel briefschrijf- en solidariteitsacties, met teach-ins en sit-ins, met grassroots-boycots en demonstraties”.

Beste rectoren, jullie kunnen de situatie nu nog omkeren en een voorbeeld zijn voor andere universiteiten in Europa en de Verenigde Staten, net zoals onze collega’s uit Noorwegen, Spanje en Ierland. Want ondanks het geweld aan beide kanten in Zuid-Afrika destijds, het verandert niets aan de algemene consensus vandaag dat de Apartheid fundamenteel onrechtvaardig was en dat het verzet daartegen fundamenteel gerechtvaardigd was.

Maak niet dezelfde fout als toen. Luister naar jullie studenten. Luister naar jullie personeel. Verbreek alle banden nu.