Van yogasnuiver tot plogging - Wat wordt het woord van het jaar?

1 Aan welke eisen moet een woord voldoen om genomineerd te worden?

‘In ieder geval moet het woord recentelijk zijn ontstaan, dus na de vorige verkiezing. Het woord moet wel enige tijd in de media hebben rondgezongen. Zo moet het in ieder geval in een landelijke krant hebben gestaan. Als het alleen in een regionaal dagblad zou hebben ­gestaan, zou het woord waarschijnlijk niet worden genomineerd. We kijken daarbij naar frequentie en spreiding. Maar dat is niet zaligmakend zo kijken we ook op sociale media. Dat kan nog een stukje invloedrijker zijn dan een grote krant. Verder bekijken we hoe vaak mensen een woord hebben voorgedragen in de pre-nominatieronde. Door het jaar heen verzamelen we zelf ook veel woorden. We hebben afspraken met allerlei kranten dat we regel­matig hun data krijgen om deze te kunnen analyseren. Ook roep ik elke dag een woord uit tot het Woord van de Dag. Uiteindelijk heb je aan het einde van het jaar een lange lijst met woorden.’

2 Moeten de woorden per se iets met het nieuws van het afgelopen jaar te maken hebben?

‘Een koppeling aan maatschappelijke ontwikkelingen is geen vereiste, maar wel mooi meegenomen. We kijken of de woorden een beetje representatief zijn voor het afgelopen jaar. Denk bijvoorbeeld aan de brexit, of de ­beweging van gele hesjes. Als de protesten een maand eerder waren, had er nu een verwijzing naar het fenomeen tussen kunnen zitten. Bijvoorbeeld gelehesjesprotest of gelehesjesactivist. De gele hesjes bestonden al, maar krijgen in zo’n woord een nieuwe betekenis.’

3 Hoe ontstaan de woorden eigenlijk?

‘Meestal worden de woorden geboren in het nieuws. Journalisten proberen een pakkend woord te bedenken, zodat hun lezers het artikel gaan lezen. Als je als journalist of redacteur een primeur hebt en je wilt die extra onder de aandacht brengen, let je ook op prikkelende woorden in de kop van het verhaal. Ook is het zo dat sommige woorden vanuit bepaalde actiegroepen of maatschappelijke groeperingen ontstaan. Ze ontstaan gewoon. Nieuwe ontwikkelingen brengen nieuwe woorden met zich mee.’

4 Wat is de impact van deze woorden op onze taal?

‘Een deel van de woorden zal blijven, een deel niet. In die zin is onze verkiezing niet eens zo relevant. Wel laat het zien dat de Nederlandse taal veranderlijk is en een doorkijkje biedt op veranderingen in de werkelijkheid. Neem bijvoorbeeld het woord yogasnuiver. Het is een grappig bedoeld woord, maar het laat ook goed zien wat er aan de hand is in Nederland. Enerzijds leven we heel bewust, anderzijds maken we toch weer gebruik van allerlei middelen die een negatief effect hebben op de wereld. Als je pillen wilt slikken, betekent dat ook dat er een hoop afval in het milieu terechtkomt. Dat zegt iets over onze maatschappij.’

5 Welk woord vindt u zelf eigenlijk het leukst?

‘Ik heb geen favoriet, al vind ik veel woorden wel leuk. Maar als woordenboekenmaker kijk ik niet naar of een woord leuk is of niet, meer of dit wel beschrijvenswaardig is. Je ­gebruikt woorden om te communiceren, in dit geval beschrijf ik ze. In die zin ben ik net te ­beroepsgedeformeerd om een favoriet te ­hebben.’

6 Maar deze woorden moeten toch een glimlach op uw gezicht bezorgen?

‘Ik zie de woorden dagelijks ontstaan, want beroepsmatig lees ik dagelijks kranten. In de Dikke Van Dale beschrijven we elk jaar zo’n 1500 tot 2000 nieuwe woorden. De mensen kiezen woorden uit, ik pas alleen de criteria toe.’

7 Er ontbreekt één woord in het rijtje: gelegenheidskoppeltekenactivist.

‘Dat woord past niet op het scrabblebord. Het is een grapje van mij geweest, los van dit verhaal. De nieuwe gemeente West Betuwe, waar ik woon, besloot geen streepje in haar naam toe te passen. Daarom besloot ik in ­november niet te gaan stemmen, waarbij ik mezelf gelegenheidskoppeltekenactivist noemde. Het is tijdelijk enorm overgenomen door media. Het is een stom woord, eigenlijk: een drieledige samenstelling van gelegenheid, ­koppelteken en activist. Je kunt overal wel ­‘gelegenheid’ voor zetten en ‘activist’ achter zetten. Dat het landelijk nieuws werd, geeft goed aan wat de kracht van woorden is. Als je echt iets in het nieuws wilt brengen, moet je daar een goed woord voor bedenken.’

Genomineerd voor 2018: balanstrutje, blokkeerfries, bomcycloon, creditboy, drankhangen, hempathie, intimiteits­coördinator, kantlijnsporter, kwispellezen, mangomoment, plogging, practivisme, primarkpremie, rooftijdschrift, selfie­shopper, testosterontweet, vliegschaamte en yogasnuiver.