Staat Macron boven de wet?

De affaire-Benalla gaat over een adjunct van Macrons kabinetschef die zich op 1 mei als politieagent heeft voorgedaan, in een klimaat van fel protest tegen de hervormingen van arbeidsmarkt en universiteit. Hij heeft geweld gebruikt tegen vreedzame (linkse) betogers. In alle discretie werd een tuchtstraf opgelegd (twee weken schorsing). Tot nu.

In volle komkommertijd brengt Le Monde beelden van het incident uit. Dat valt slecht voor de ‘président des très riches’: de oppositie verwijt hem net arrogantie, autoritarisme tot zelfs brutaliteit in zijn liberale hervormingen. Een video zegt dan meer dan duizend toespraken. 

Elke dag komen er onthullingen: Alexandre Benalla was door het Elysée gratis gelogeerd in een dure wijk, heeft journalisten geïntimideerd en zou extra betaald worden als consultant. Foto’s tonen hem als een soort persoonlijke lijfwacht, ook nog na het incident dagelijks op stap met Emmanuel en Brigitte Macron.

Duistere relatie

Het incident is een aanval op de ernst waarmee Macron het ambt van president vervult. Veiligheidsdiensten en kabinetten hebben wel vaker een duistere relatie. De Raison d’Etat vereist soms onorthodoxe procedés. Dat is sinds Richelieu niet veranderd. 

Het schandaal-Benalla suggereert evenwel dat Macron lichtzinnig is geweest. Eerst door het personage aan te nemen, dan door hem in zijn naaste entourage te dulden en uiteindelijk door het zware incident stil te houden. Volgens  de Franse Code de Procédure Pénale (art. 40) is elke publieke autoriteit verplicht informatie over misdrijven door te geven aan het parket. Bovendien is het alleenrecht van de overheid om op een legitieme manier geweld te gebruiken de basis van de rechtsstaat zelf.

De oppositie kan smullen: voor het eerst kunnen Parti Socialiste en Les Républicains moreel verontwaardigd voor de camera’s verschijnen: staat Macron boven de wet? 

Jean-Luc Mélenchon buldert over een Frans Watergate, met Macron als Franse Nixon, terwijl een onderzoekscommissie in de Assemblée aan de slag is. De zaak heeft zelfs onverwacht geleid tot een schorsing van het debat over de herziening van de grondwet. 

Macron probeert geleidelijk de macht en de invloed van de president uit te breiden, voorlopig zonder veel tegenstand. Hij wil de president het recht geven om te debatteren met de kamers, verenigd in het Congres. Normaal is enkel de regering verantwoordelijk tegenover de Assemblée. De vermindering van het aantal parlementairen en de inkorting van spreektijd voor de oppositie vergroten verder de greep van het Elysée.

Uitwassen

De rol van de onafhankelijke pers is vandaag essentieel: het parlement heeft geen tanden. Zonder haar was dit incident nooit uitgebracht. Sinds Macrons verkiezing zijn de vragen lastig en de commentaarstukken streng. Het centrumbeleid ontstemt economisch de linksere media, en ethisch de rechtsere.

Macron is een complexloze fan van de 'efficiëntie' en de 'verticaliteit' van de Vijfde Republiek. Toch wordt dit regime al decennia bekritiseerd. Het is niet proportioneel en stelt geen tegenmacht tegenover de president. Uitwassen met de geheime diensten, zoals onder Chirac, Giscard en Mitterrand, zijn genoegzaam bekend. 

Het schandaal-Benalla klinkt als een verhaal uit de oude doos. Maar hoe oprecht is de rest van Macrons nieuwe politiek dan? Waarom zou ook hij zijn macht niet misbruiken? De vieux monde van duistere geheimhouding is nog springlevend, maar ook de kritiek op de Vijfde Republiek sluipt weer binnen langs de achterdeur.