‘Het Westen heeft zichzelf in slaap gewiegd, net op het moment dat China en India ontwaakten’

Mahbubani: “Zeggen dat het ‘interessante tijden’ zijn, is te zacht uitgedrukt. Ik neig eerder naar ‘bloedstollend’ (lacht). Het gaat razendsnel: we hebben de laatste dertig jaar meer verandering gezien dan in de driehonderd jaar ervoor, misschien zelfs drieduizend jaar. En ook al wil ik de geopolitieke schokgolven die vandaag over de wereld trekken niet minimaliseren: er is vooral goed nieuws. De condition humaine is er enorm op vooruitgegaan. In 1950 leefde driekwart van de wereldbevolking in extreme armoede, wat betekent dat ze moest rondkomen met minder dan 1 dollar per dag. Die extreme armoede is intussen gezakt tot onder de 10 procent en tegen 2030 zal ze volledig zijn uitgeroeid. Intussen is de middenklasse overal aan het exploderen: in 2010 waren ze met 1,8 miljard mensen, in 2020 zullen ze met 3,2 zijn, in 2030 met 4,9 miljard. En dat hebben we allemaal te danken aan uw generositeit. Het Westen heeft de rest van de wereld met haar rationalisme en nadruk op wetenschappelijk onderzoek, een prachtig geschenk gegeven.” 

Mooi compliment, maar in uw boek ‘Is het Westen de weg kwijt?’ bent u ook vlijmscherp. U noemt de westerse dominantie van de voorbije eeuwen een historische afwijking.

Mahbubani: “O, ja. De VS en Europa waren de voorbije tweehonderd jaar erg succesvol, maar van het jaar 1 tot 1820 waren China en India de grootste economieën. De laatste tweehonderd jaar waren een afwijking: zulke afwijkingen worden altijd gecorrigeerd. De comeback van China en India zijn in die zin erg logisch.”

En dat gaat sowieso ten koste van de dominantie van het Westen?

Mahbubani: “Dat is onvermijdelijk. Het Westen was eeuwenlang de locomotief van economische vooruitgang, waar anderen hun wagonnetje aan vasthaakten. In 1995 bedroeg het aandeel van de G7, de zeven grootste geïndustrialiseerde landen (Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, het Verenigd Koninkrijk en de VS, red.), 45 procent van het wereldwijde bruto binnenlands product. De E7, de zeven belangrijkste opkomende economieën (Brazilië, China, India, Indonesië, Mexico, Rusland, Turkije, red.) haalden toen 22 procent: niet eens de helft. Maar naar alle verwachting zullen de E7 de G7 in 2030 bijbenen. En in 2050 zal de verhouding 20 versus 50 procent zijn.”

In welke mate zal dat de welvaart van Jan Modaal bij ons treffen? Moet die zich zorgen maken?

Mahbubani: “De boodschap van mijn boek is net dat het Westen niet bang hoeft te zijn. Als de wereldeconomie blijft groeien, en als twee miljard mensen tot de middenklasse toetreden, wordt de markt groter: dat biedt kansen voor westerse bedrijven. Jullie deel van de cake zal kleiner worden, maar omdat de taart veel groter wordt, is dat niet erg.”

Onze welvaart zal niet dalen, maar onze macht wel?

Mahbubani: “Zeker, maar is dat wel zo erg? Ik denk eerlijk gezegd dat het in jullie eigen voordeel is als jullie zich niet meer bemoeien met de interne kwesties van andere landen. Het Westen heeft de voorbije decennia een aantal onverstandige beslissingen genomen, die als een boemerang in jullie gezicht zijn beland. Denk maar aan de interventies in het Midden-Oosten, die alleen maar woede en haat hebben opgepookt. Dat is jullie duur komen te staan.”

De eerste strategische fout situeert u nog vroeger in de tijd: we zijn naast onze schoenen gaan lopen na de val van de muur.

Mahbubani: “Dat het Westen de Sovjet-Unie versloeg zonder één kogel af te vuren, was een ongelofelijke overwinning, maar helaas gaan zulke overwinningen ook gepaard met arrogantie en triomfalisme. Dat triomfalisme kwam het meest tot uiting in Francis Fukuyama’s essay ‘The End of History’, waarin hij aankondigt dat de geschiedenis tot een abrupt einde was gekomen, en dat het Westers model had gezegevierd. Dat essay heeft enige hersenschade veroorzaakt: het Westen heeft zichzelf in slaap gewiegd, precies op het moment dat de twee ingedommelde reuzen China en India ontwaakten. Die twee economieën waren altijd al de grootste, het Westen had moeten weten dat er iets op til was en had zich moeten schrap zetten, maar door Fukuyama zag niemand de noodzaak. Ik herinner me dat ik naar Europa kwam voor een vergadering van de ASEAN (een samenwerkingsverband van tien Zuidoost-Aziatische landen, red.) en de Europese Unie. Het bestond jullie minister van Buitenlandse Zaken Willy Claes om daar met uitgestreken gezicht te verklaren dat er na de Koude Oorlog nog twee wereldmachten overbleven: de VS en Europa. Een erg ongelukkige uitspraak, want terwijl hij die gevleugelde woorden uitsprak, kropen achter zijn rug net twee supermachten recht.”

Oninneembaar fort

U zegt dat het Westen zich sneller had moeten aanpassen aan de wederopstanding van China en India: wat hadden we concreet moeten doen?

Mahbubani: “Neem de tweede cruciale strategische blunder die jullie gemaakt hebben: toen China in 2001 toetrad tot de Wereldhandelsorganisatie, werden 900 miljoen arbeiders in het globaal kapitalistisch systeem geïnjecteerd. Het is nogal wiedes dat zoiets gevolgen heeft voor de arbeidsmarkt in jullie uithoek van de wereld. De westerse leiders hadden hun bevolking daarop moeten voorbereiden. Men had moeten durven inzien en geduldig moeten uitleggen dat bepaalde industrieën zouden sneuvelen, en vervolgens had men moeten inzetten op omscholing. Ze hebben niets van dat alles gedaan.”

Hoe is dat mogelijk?

Mahbubani: “Hybris. Overmoed... En dan is 9/11 er nog ’s bijgekomen, waarna de Amerikanen de ene oorlog na de andere begonnen in de moslimwereld: elk van die oorlogen was een geschenk aan China, met een gouden strik rond. Omdat ze tijdens de Irakoorlog zozeer met zichzelf bezig waren, hadden de Amerikanen geen aandacht voor wat er in China gebeurde. De Chinese economie groeide met een waanzinnige vaart, en de hele tijd keek de VS de andere kant uit. Een beetje zoals de Japanse invasie van Singapore tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Britten, die er toen de plak zwaaiden, waren er gerust in: ze hadden van Singapore een oninneembaar fort gemaakt, met gigantische kanonnen die naar zee waren gericht. Terwijl ze zegezeker met hun verrekijkers de horizon bespiedden, zagen ze niet hoe in hun rug duizenden Japanse infanteristen door de bossen kwamen opgerukt. Per fiets (lacht). Die Britse kanonnen stonden naar de verkeerde richting opgesteld. Eigenlijk hebben de Amerikanen een vergelijkbare fout gemaakt.”

En Europa heeft zichzelf de duvel aangedaan door jarenlang aan het handje van de Amerikanen te lopen?

Mahbubani: “Dat is het drama van Europa: als de Amerikanen heibel veroorzaken in de moslimwereld, vangen jullie de klappen op. De VS grenst aan geen enkel moslimland, terwijl jullie omsingeld zijn. Europa heeft veel meer te verliezen, en toch heeft het de historische kans laten liggen om dwars te liggen toen de Amerikanen Irak binnenvielen.”

Onze toenmalige premier Guy Verhofstadt en minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel hebben dat wel gedaan, tot grote woede van de Amerikanen.

Mahbubani: “Moedig, maar het heeft geen zoden aan de dijk gezet. Ik denk dat het in Europa’s belang is dat het zich onafhankelijker opstelt. Geopolitiek bestaat uit twee dingen: politiek en geografie. En Europa’s geografie is anders dan die van de States. Jullie grootste bedreiging is niet langer een colonne Russische tanks, maar wel een vloot bootjes met migranten uit het Zuiden. In 1950 leefden er in Europa dubbel zoveel mensen als in Afrika. Vandaag is die verhouding omgekeerd, en tegen 2100 zijn er tien keer zoveel Afrikanen als Europeanen. Als Europa niet snel jobs exporteert naar Afrika, zal Afrika Afrikanen naar Europa exporteren. Europa moet werk maken van de economische ontwikkeling van Afrika, en werkt daarvoor best samen met de meest natuurlijke partner: China.”

Zou dat een positief neveneffect van de brexit kunnen zijn: dat Europa zonder de Britten haar lot minder snel aan dat van de Amerikanen verbindt?

Mahbubani: “Ik hoop in de eerste plaats dat de brexit er nooit komt: de wereld heeft baat bij een sterk Europa, als tegengewicht voor de VS en China. En hoe je het ook draait of keert: een Europa zonder het Verenigd Koninkrijk is een minder sterk Europa. Economisch scheelt het een slok op de borrel, en zonder het Verenigd Koninkrijk zal jullie soft power afnemen. Het zou een schok van jewelste zijn als de meest succesvolle internationale organisatie ter wereld uiteenvalt.”

Anderzijds zal Europa zonder de Britse sabotage een pak vlotter kunnen opereren.

Mahbubani: “Ja, maar je krijgt weer een extra tegenstander waarmee je rekening moet houden. En die tegenstander kent jou door en door: de Britten zijn altíjd vervelend, of ze nu met een voet binnen of buiten staan (lacht). Los daarvan is het schokkend dat de Europese leiders meer tijd hebben verspeeld aan de brexit dan aan de echte uitdagingen op lange termijn.”

Dat doet me eraan denken: waar ziet u Vladimir Poetin in het grote geheel?

Mahbubani: “Ik waag me misschien aan een gevaarlijke voorspelling, maar ik denk dat Hitler en Napoleon niet meer de grootste bedreiging zijn voor Rusland (lachje). Poetin moet geen schrik hebben voor oprukkende troepen uit het Westen. China is op de langere termijn de grootste bedreiging voor Rusland, omdat ze een erg lange grens delen. Alleen al door heel groot te worden, zal China een zorg worden voor Rusland. Over afzienbare tijd zal Rusland vanzelf naar Europa graviteren. Hun gedeelde belangen zal Rusland en Europa in elkaars armen drijven.”

Hypocriet zootje

U zei het daarnet al: er trekken geopolitieke schokgolven over de wereld. De handelsoorlog tussen de Chinese president Xi Jinping en Donald Trump bereikte onlangs een hoogtepunt toen Google Huawei de toegang ontzegde tot haar Android-platform.

Mahbubani: “Dat is een heel betekenisvolle beslissing. Maar ze verbaast me allesbehalve. In het geopolitieke spel heb je altijd een krachtmeting tussen de grootste macht en de nummer één van de challengers. In dat licht moet je de spanning tussen de VS en China zien, en dus ook de beslissing van Google.”

Is het strategisch verstandig om Huawei in de ban te slaan?

Mahbubani: “Als je de vraag zo stelt, ga je ervan uit dat de VS een strategie hebben (lacht). Het is heel erg, maar de VS hebben geen langetermijnvisie ten aanzien van China. Als je een handelsoorlog met China wilt uitvechten, moet je ervoor zorgen dat je bondgenoten aan je zijde blijven staan. Donald Trump doet koppig het tegenovergestelde: één van zijn allereerste beslissingen als president was het schrappen van het handelsakkoord met het Trans-Pacifisch Partnerschap, een vrijhandelsakkoord met landen rond de Grote Oceaan. Dat akkoord zou de positie van de VS in de regio versterkt hebben, als tegengewicht voor China. Wat doet Trump? Hij stapt eruit, wat ronduit dom is. Die man wordt niet gehinderd door overwegingen over de lange termijn, het kan hem niet schelen hoe de wereld er over twintig jaar uitziet: zijn herverkiezing is het enige wat voor hem telt. In die zin is er nog hoop: als de beurzen het heel slecht beginnen te doen, zal hij de wind van voren krijgen en gaat hij misschien opnieuw rond de tafel zitten met de Chinezen. Trump is een dealmaker die op de korte termijn denkt, de Chinezen zijn briljante strategen die op de lange termijn denken.”

Is het denkbaar dat hij dan alsnog aan het langste eind trekt?

Mahbubani: “Op de korte termijn zal hij misschien een akkoord uit de brand slepen waarmee hij gezichtsverlies voorkomt, maar in the long run zal niemand de wederopstanding van China stoppen. Wat wil je? Ze zijn met 1,4 miljard: als je ervan uitgaat dat de gemiddelde Chinees maar half zo slim is als de gemiddelde Amerikaan, dan zou het bbp van China twee keer zo groot moeten zijn. (Fijntjes) Maar misschien zijn ze wel even slim, en dan is het verschil nog veel groter.”

U zegt dat Europa de banden met China moet aanhalen. Maar is de manier waarop de Chinezen met mensenrechten omspringen dan geen obstakel? Karel De Gucht, die als Europees commissaris vaak onderhandelde met de Chinese President Xi Jinping, zet vraagtekens bij zijn autoritaire stijl.

Mahbubani: “Het Chinese systeem is aangepast aan de Chinese situatie, zo eenvoudig is het. De Chinese Communistische Partij heeft een heel belangrijke les geleerd toen de Sovjet-Unie in elkaar stortte. De Russen zijn er niet op vooruitgegaan. Integendeel: de economie is geïmplodeerd, de levensverwachting gedaald en de kindersterfte gestegen. China, van haar kant, heeft het nooit zo goed gedaan als in de voorbije dertig jaar: waarom zouden de Chinezen in opstand komen tegen een regering die hun leven elke dag beter maakt? Toen ik in 1980 voor het eerst in China was, mochten de Chinezen niet kiezen waar ze woonden, wat voor werk ze deden en wat ze droegen. Als ik vandaag naar China ga, zie ik dat Chinezen mogen wonen waar ze willen, het werk doen dat ze willen en de kleren dragen die ze willen. In 1980 bestonden er geen Chinese toeristen, nu verlaten elk jaar 134 miljoen Chinezen – twaalf keer jullie bevolking – hun land om elke uithoek van de wereld te bezoeken. Elk jaar keren die 134 miljoen Chinezen ook terug. Zouden ze dat doen als China een communistische goelagstaat is?”

De Communistische Partij broedt nu op een sociaal kredietsysteem, waarbij je minpunten krijgt aangerekend wanneer je een rood licht negeert of op straat spuwt. Dat kan je bijvoorbeeld toegang tot onderwijs kosten.

Mahbubani: “Je hebt absoluut gelijk: niet alles wat China doet, is voorbeeldig. De Chinezen mogen niet stemmen: dat is geen teken van goed beleid. Maar je mag niet verwachten dat het Chinese systeem van de ene dag op de andere verandert, en het is arrogant om als Westen te eisen dat de Chinezen van de ene dag op de andere een democratie worden. Laat ze zelf het tempo kiezen.”

Europa kan toch geen oogje dichtknijpen voor de brutale manier waarop de Chinese overheid optreedt tegen de moslimminderheid in de provincie Xinjiang?

Mahbubani: “Nee, maar je mag er niet van uitgaan dat alleen jij de morele autoriteit hebt om oordelen te vellen over andere landen. Zijn de Oeigoeren misschien de enige moslimminderheid ter wereld die niet goed behandeld wordt? Waarom is Europa zo gefocust op de Chinezen, terwijl op Turkije na geen enkel land van de Organisatie voor Islamitische Samenwerking geprotesteerd heeft. Hoe komt dat? En vraag je dan ook ’s af waarom de VS heel erg goede vriendjes is met de Saudi’s, ook niet bepaald een toonbeeld van democratie. En waarom heeft de EU niet geprotesteerd toen de VS het martelen opnieuw invoerde?”

U vindt ons maar een hypocriet zootje?

Mahbubani: “Ja (monkellachje), en de rest van de wereld denkt er ook zo over. ”

Wat voor een relatie moeten we ontwikkelen met de Chinezen?

Mahbubani: “Een pragmatische relatie, waarbij beide partners garen spinnen. De levensstandaard van je onderdanen is toch belangrijker dan dat je de moraalridder kan uithangen.”

Volgens onze meest prominente Chinakenner Jonathan Holslag is die welvaart niet gegarandeerd, omdat de Chinezen zich niet aan dezelfde spelregels moeten houden, op het vlak van arbeid, duurzaamheid en vervuiling.

Mahbubani: “Op elk van die vlakken zet China stappen vooruit. Het is al lang geen lageloonland meer: veel bedrijven zijn uitgeweken naar Bangladesh en Pakistan. Op het vlak van vervuiling doet China meer dan de rest van de wereld. Je ziet het resultaat met het blote oog: tien jaar geleden werd de zon in Peking aan het oog onttrokken door een dikke laag smog, vandaag schijnt de zon gewoon. China heeft in 2018 7 miljoen hectares herbebost, twee keer de oppervlakte van België. Nergens ter wereld wordt zoveel voor klimaat en milieu gedaan als in China. Amazing.”

Het is ook nog altijd de grootste vervuiler.

Mahbubani: “De opwarming van het klimaat is het gevolg van de miljarden tonnen broeikasgassen die sinds het begin van de industriële revolutie zijn uitgestoten. Door de VS en Europa, dus. Als je wilt dat China een eerlijke prijs betaalt voor haar uitstoot, zal China terecht zeggen: ‘Op voorwaarde dat jullie ook jullie deel van de rekening betalen.’

“De klimaatopwarming is het ultieme bewijs dat India, China, de VS en Europa moeten samenwerken. En dat kan niet als je een dubbele moraal blijft hanteren”

Volgens Holslag hebben de Chinezen een concurrentieel voordeel omdat ze de economische spelregels niet respecteren. Ze overspoelen onze markt met goedkope prullen, maar onze eigen bedrijven moeten in China concurreren met bedrijven die door de overheid gesteund worden.

Mahbubani: “De gigantische Chinese markt is interessant voor Europese bedrijven omdat ze haar producten van hoge toegevoegde waarde er kwijt kan. De toegang tot die markt wordt soms gesloten als er een politiek meningsverschil is, maar doorgaans komt de Communistische Partij amper nog tussen in handelskwesties. China is gebonden door de regels van de Wereldhandelsorganisatie, als een bedrijf het gevoel heeft dat China zich niet aan de regels houdt, dan kun je dat aanklagen. China heeft al geregeld moeten inbinden.”

Nog volgens Holslag zal de explosieve economische groei van China leiden tot politieke en zelfs militaire spanningen.

Mahbubani: “Dat is onvermijdelijk: het is een logisch neveneffect van een economische wedloop, maar de vraag is hoe je omspringt met zulke spanningen. Niemand heeft baat bij een oorlog. Als het er ooit van komt, verliezen zowel China als de VS, want het zijn allebei kernmachten. Ze zullen zich vanzelfsprekend verweren als ze worden aangevallen, maar de Chinezen geloven niet in militaire oplossingen: de beste manier om een oorlog te winnen, is er niet aan te beginnen. China heeft al veertig jaar geen oorlog meer gevoerd met een ander land, het is al dertig jaar geleden dat een Chinese kogel over een landsgrens werd geschoten. De VS, van hun kant, hebben tijdens het laatste jaar onder Obama 26.000 bommen op zeven verschillende landen gedropt.”

Het paradepaardje van de Chinese president Xi is de Nieuwe Zijderoute, een eindeloze reeks investeringen in buitenlandse infrastructuur. Sommige waarnemers zien daar geen economische maar een politieke en zelfs militaire strategie in.

Mahbubani: “Elk land probeert zijn nationale belangen te verbeteren, en dat doen de Chinezen ook met ‘The Road and Belt Initiative’. Maar waarom zou je je verzetten als een land baat heeft bij die Chinese investeringen?”

De overheid van Sri Lanka heeft zich lelijk mispakt aan een lening voor een nieuwe zeehaven. Die haven is nu de facto Chinees grondgebied.

Mahbubani: “Iedereen heeft het altijd over de slechte voorbeelden, maar waarom praten we niet over de spoortunnel die de Chinezen hebben aangelegd in het bergachtige Oezbekistan? De aanleg heeft negenhonderd dagen geduurd, en nu duurt de reis door de bergen negenhonderd seconden, in plaats van een week. Natuurlijk doen de Chinezen dat niet voor niets, ze hebben een surplus aan technologie en know-how, ze kunnen die exporteren en te gelde maken, maar de Oezbeken profiteren toch ontegensprekelijk van die tunnel?”

De Chinezen hebben intussen ook grote delen van de haven van Piraeus in Griekenland in handen. Ik begrijp dat sommige Europese leiders daar klamme handen van krijgen.

Mahbubani: “Ga ’s vragen aan de Grieken of ze blij zijn met de Chinese inbreng. Ik zal je de moeite besparen, want ik was erbij toen de Griekse premier Tsipras het kwam vertellen in Peking: ‘Wij zijn blij.’ Heel blij zelfs: de economie is gegroeid, er zijn jobs bijgekomen en Piraeus is de tweede grootste haven van de Middellandse Zee. De vraag is: ‘Vertrouw jij op de Grieken dat ze zelf kunnen beslissen over wat goed voor hen is en wat niet?’”

Tijdverlies

We hebben het gesprek de haven van Piraeus binnengeloodst, op een steenworp van Athene, de wieg van het Europees democratisch bestel. Dat dreigt averij op te lopen: bij de Europese verkiezingen twee weken geleden kregen de meeste centrumpartijen klappen.

Mahbubani: “Het zijn inderdaad significante verliezen. Ik heb het sluitende antwoord niet, maar ik herhaal wat ik daarnet zei: de leiders van de traditionele partijen zijn al decennia aan het slaapwandelen. Het kleinste kind kon zien dat de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie zou leiden tot creatieve vernietiging en jobverlies. Dat is uitgekomen, de wereld is dramatisch veranderd, maar jullie leiders zijn op automatische piloot blijven vliegen en hebben geen enkel antwoord op die veranderingen geformuleerd. Maar de mensen zijn niet dom: ze ervaren elke dag dat hun leefwereld verandert. Er zijn minder jobs, de economische toekomst oogt onzeker. Dat zorgt voor een brede onderstroom van angst, die genegeerd is door de klassieke partijen. In de VS is het gemiddeld inkomen van de 50 procent laagste inkomens gedaald tussen 1980 en 2010. De traditionele politici voelden die pijn niet, tot Donald Trump verkozen werd. Europa maakt met het succes van het Vlaams Belang, Fidesz en Front National eigenlijk een soort inhaalbeweging: we hadden het kunnen zien aankomen.”

Vormen die populisten volgens u een bedreiging voor Europa’s positie in de wereld?

Mahbubani: “Tja, ik vind het wat dubbel. Het gaat uiteindelijk maar over verkiezingen voor het Europees Parlement. Ik begrijp dat mensen dan sneller geneigd zijn om een foertstem uit te brengen, en uiteindelijk heeft het Europees Parlement weinig slagkracht: de belangrijke, structurele beslissingen worden genomen door de Raad van Ministers.”

Daar zit je natuurlijk ook opgescheept met populisten zoals de Hongaarse premier Orbán en de Italiaanse vicepremier Salvini.

Mahbubani: “ Natuurlijk vormen ze een bedreiging, dat is evident. Want zij hebben evenmin adequate, duurzame oplossingen voor de structurele veranderingen die de Europese samenleving wachten. Jammer genoeg zal Europa door de nederlaag van de centrumpartijen en de winst van de populisten alleen nog maar meer tijd verliezen, terwijl de gouden Aziatische eeuw zich onstopbaar doorzet. Dat is geen goed nieuws voor de Europeanen. Die populisten hebben bijvoorbeeld heel wat foertstemmen geraapt met beloftes over gesloten grenzen, maar isolement zal Europa duur te staan komen, omdat het op de competitiviteit weegt.”

Ik zou ten slotte nog even naar de eigen navel willen staren. Wij Belgen houden ervan om onszelf te ridiculiseren en klein te maken, maar we hebben een traditie van overleg en we waren voortrekker bij de oprichting van de EU, de VN en de NAVO: kunnen kleine landen een specifieke rol spelen in die nieuwe wereldorde die u uittekent in uw boek?

Mahbubani: “Dat kunnen ze zeker. Ik ben tien jaar ambassadeur geweest voor Singapore bij de VN, en daar heb ik gemerkt dat kleine landen diplomatiek wel degelijk het verschil kunnen maken. Het is geen sexy voorbeeld, maar het VN-zeerechtverdrag is één van de belangrijkste internationale verdragen die van kracht zijn. Dat idee is van Malta gekomen, een land dat nog kleiner is dan het uwe. Ze hebben geen militaire kracht, maar kleine landen kunnen grote ideeën voortbrengen.”

Ik moet u ook nog feliciteren: u voorspelt in uw boeken, interviews en lezingen een grimmige toekomst voor Europa. En toch wordt u hier als een popidool in de armen gesloten.

Mahbubani(wuift): “Ik denk dat Europa alleen een donkere toekomst staat te wachten als het zich niet aanpast. Het is precies mijn bedoeling om het Westen wakker te maken: ‘De wereld is veranderd, jongens, handel ernaar.’”

U bent zelfs zo vriendelijk geweest om een suggestie te doen: de strategie van de drie m’s.

Mahbubani: “Minimalisme, multilateralisme en machiavellisme. Één: stop met je te bemoeien met andermans zaken – vecht geen oorlogen uit in Libië. Twee: versterk multilaterale organisaties als de VN, de Wereldbank en het Internationaal Muntfonds. En drie: denk zoals Machiavelli aan het eigenbelang en help Afrika om zich economisch te ontwikkelen. Want dat is de echte uitdaging voor Europa: een Afrikaanse bevolking die explodeert en er economisch niet op vooruit gaat.”

Kishore Mahbubani, Is het Westen de weg kwijt? Een provocatie, Nieuw Amsterdam

©Humo