Met de introductie van de elektrische auto bestaat het leven van de automobilist uit nóg meer file. Nadat hij 's ochtends en 's middags al achteraan heeft mogen aansluiten, wacht bij thuiskomst ook de file op het elektriciteitsnet. Rond 18.00 uur wil immers heel Nederland zijn batterijauto in het stopcontact prikken. In verschillende provincies dreigt dat op korte termijn te leiden tot overbelasting van het net.
Toch lijkt die stroomnetfile makkelijker op te lossen dan de verstoppingen op de weg. Zolang alle Nederlandse managers verwachten dat hun personeel stipt om 9.00 uur aanwezig is, blijft de verkeersdrukte onontkoombaar. Maar met enig vernuft kunnen onze auto's de oplaadfile ontwijken, zonder dat we het zelf doorhebben.
Utrecht nam de afgelopen 2,5 jaar de proef op de som met 'slim laden'. Bij bijna vierhonderd openbare laadpalen in de stad ging op piekmomenten de laadsnelheid omlaag. Daardoor was er in de avondspits, ongeveer tussen 17.00 en 23.00 uur, minder stroom nodig.
's Nachts, na de piek op het stroomnet, gebruikten de laadpalen juist meer energie. Het resultaat is hetzelfde: een volle batterij waarmee de automobilist stipt op tijd kan aansluiten in de ochtendspits.
Klanten zijn positief
"Mensen waren over het algemeen heel positief. Het grootste deel merkte er niet zo veel van", zegt Nico Brinkel, die als onderzoeker aan de Universiteit Utrecht betrokken was bij de proef. Door slimmer te laden, werd het stroomnet op piekmomenten ruim 15 procent minder belast. Het aantal uren met (potentiële) overbelasting van het net ging flink omlaag.
Netbeheerder Stedin kwam eerder dit jaar met een nog extremer voorstel: we moeten de piekvraag met 100 procent verlagen door in de avonduren simpelweg alle laadpalen uit te zetten.
"Ik denk niet dat dat nodig gaat zijn", reageert Brinkel. Door slimmer om te gaan met ons stroomverbruik kunnen we de meeste problemen al voorkomen. "Misschien moet je een laadpaal soms wel één of twee uurtjes kunnen uitzetten, op een noodmoment. Bijvoorbeeld als midden in de winter iedereen ook zijn warmtepomp aan heeft."
Een al te serieus voorstel is het laadpaalverbod in de avonden ook niet, blijkt uit navraag bij Stedin. "Die oproep is ook bedoeld geweest om een gesprek te starten met de samenleving", zegt woordvoerder Thom Hofstede. "Omdat we in een land leven waar je 99,99 procent van de tijd gewoon energie hebt, merk je dat er niet altijd even veel besef is dat ons stroomnet momenten van piekbelasting kent. En dat het moment waarop je energie gebruikt wel degelijk uitmaakt."
Iedereen elektrisch laten rijden: ‘Als het goedkoper is gaat het vanzelf’
Slim laden wordt standaard
Om het stroomverbruik te verschuiven naar de daluren, wordt inmiddels gewerkt aan de landelijke uitrol van slim laden bij openbare laadpalen. Als gemeenten en provincies aanbestedingen houden voor de aanleg van nieuwe laadpunten, is "netbewust laden" voortaan de standaard.
Demissionair staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) onderzoekt ook of bestaande contracten met laadpaaleigenaren kunnen worden opengebroken, zodat ze in de piekuren minder stroom gaan gebruiken. Als dat al kan, zou daar vermoedelijk een compensatie tegenover moeten staan voor de bedrijven achter de laadinfrastructuur.
Nog geen prijsprikkel bij openbare paal
Van zo'n compensatie merkten consumenten voorlopig niets. Zij betalen bij openbare laadpalen een vast tarief, ongeacht de tijd van de dag. De communicatieprotocollen tussen auto's, laadpalen en laadpassen moeten nog worden aangepast om daar verandering in te brengen. Dan zou ook de automobilist kunnen meeprofiteren als die buiten de spits om oplaadt.
Ook op andere vlakken zijn er nog technische uitdagingen. Sommige oudere e-auto's blijken er geen rekening mee te houden dat een laadsessie ineens langzamer of helemaal op pauze kan gaan. "Dan kunnen de auto's in slaap vallen en reageren ze niet meer goed", vertelt Brinkel. Bij nieuwe auto's gaat dit over het algemeen wel goed, en mogelijk kunnen software-updates het probleem bij oudere modellen oplossen.
Goedkoper laden met dynamisch contract
Veel van de pogingen om automobilisten slim te laten laden, richten zich op openbare laadpalen. Maar ruim drie kwart van de laadpalen staat op de eigen oprit. Er zou meer moeten gebeuren om juist die mensen mee te krijgen, zegt Olof van der Gaag. Hij is voorzitter van een werkgroep die in opdracht van het demissionaire kabinet slim laden moet stimuleren.
Met een dynamisch energiecontract is het al mogelijk de auto goedkoop op te laden als de marktprijzen voor stroom laag zijn. Dat zijn doorgaans de momenten met veel duurzame energie en relatief weinig vraag, bijvoorbeeld op een zonnige middag.
Uit onderzoek bleek vorig jaar dat een op de vijf "thuisladers" al zo'n dynamisch energiecontract heeft. Door hun laadsessies slim te plannen, kunnen zij tot wel honderden euro's per jaar besparen. "Zo'n prijsvoordeel is belangrijk", zegt Van der Gaag. "We weten dat gedragsverandering veel kansrijker is als mensen er financieel voordeel bij hebben."
Hoger nettarief voor piekbelaster?
Toch lossen de dynamische tarieven niet alle problemen op. In de toekomst zullen er ook momenten zijn dat de stroomprijs laag is, maar het stroomnet toch overvol.
Er moeten nog nieuwe oplossingen worden bedacht om ervoor te zorgen dat stekkerauto's dan niet massaal gaan opladen, zegt Van der Gaag. Bijvoorbeeld hogere nettarieven voor huishoudens die het stroomnet zwaar belasten tijdens piekuren. "Dat is ingewikkeld, maar we zullen het wel moeten doen."