Russen allang blij met opheffen wapenverdrag
Moskou
Een van de belangrijkste ontwapeningsverdragen staat dinsdag op het spel tijdens een gepland bezoek van president Trumps nationale veiligheidsadviseur aan de Russische president Vladimir Putin. John Bolton moet in Moskou helderheid scheppen over Trumps dreigement om het verdrag te beëindigen. Voorstanders van het verdrag kunnen er niet op rekenen dat Putin zijn best zal doen om het te redden: hij heeft er zelf al jaren kritiek op.
Trump en Putin gaven de afgelopen dagen vast een voorproefje van de sfeer in een wereld zonder het verdrag uit 1987. Trump dreigde zaterdag met de ontwikkeling van kernwapens die nu nog verboden zijn. Putin reageerde maandag via zijn woordvoerder: Rusland zal zich dan gedwongen zien om ‘de balans te herstellen’. Verdwijnt het INF-verdrag, dan gaan vergelijkingen tussen de huidige tijd en de Koude Oorlog minder scheef.
Volgens Russische politici is dat louter de schuld van Trump. Trump brengt de wereld terug naar ‘het begin van de Cuba-crisis’, zei een prominente parlementariër maandag. ‘De mensheid wacht totale chaos op het gebied van nucleaire wapens’, sprak de voorzitter van de buitenlandcommissie in de senaat.
Maar president Putin dreigde zelf meerdere malen het verdrag op te zeggen. In 2000 deed hij het bijna als reactie op de Amerikaanse terugtrekking uit een ander belangrijk ontwapeningsverdrag.
In 2013 noemde Putin de beslissing van Sovjetleiders om het verdrag te tekenen ‘op zijn best twijfelachtig’. Hij ziet het document als een reliek uit de door Moskou verloren Koude Oorlog. En als een document dat hem belet te reageren op nieuwe kernwapens van andere landen. Dat laatste is de afgelopen jaren belangrijker geworden voor Putin. Rondom Rusland zijn steeds sterkere kernmachten verschenen.
dreiging
Potentiële nucleaire dreiging komt uit buurlanden Noord-Korea en China, maar ook uit Iran, Pakistan, India en Israël. Zij vallen niet onder de beperkingen van het INF-verdrag, dat de plaatsing op land verbiedt van korte- en middellangeafstandsraketten. China kan rustig kernraketten ontwikkelen met een bereik tot 5500 kilometer. ‘Het zou voor Rusland gunstig zijn om dat soort wapens in het arsenaal te hebben om regionale dreigingen af te schrikken’, schrijft de Russische defensiedeskundige Vladimir Frolov op de site van het online magazine Republic.
Voor Trump lijkt China’s kernwapenexpansie een cruciale rol te spelen in zijn afwegingen over het INF-verdrag. Alleen als Rusland én China beloven dergelijke wapens niet te ontwikkelen, zien de VS af van de nu nog verboden kernwapens, zei Trump zaterdag. Daarmee maakte hij het voortbestaan van het INF-verdrag met Rusland afhankelijk van China’s kernwapenprogramma.
Directe aanleiding voor de opzegging zijn volgens Trump Russische schendingen van het verdrag. Die zouden begonnen zijn in 2014. Rusland heeft altijd ontkend en zegt dat de VS zich niet aan de regels houden. Putin doelt met name op een Amerikaans raketschild in Oost-Europa. Hij ziet het schild als een rechtstreekse bedreiging voor Rusland. Het Amerikaanse afweersysteem kan immers gebruikt worden om Tomahawk-kruisraketten af te vuren vanaf land – een stelling die de Amerikanen weer tegenspreken.
De wederzijdse beschuldigingen zijn lastig te verifiëren. Hoe het ook zei, ‘zodra de VS zich terugtrekken uit het verdrag, is er voor de Russen geen reden meer om te doen alsof ze zich aan de regels houden’, schrijft analist Steven Pifer op de site van denktank Brookings Institution. Moskou kan dan kruisraketten plaatsen waar het wil, ook aan de grens tussen Rusland en Navo-lidstaten. Hetzelfde geldt voor de Amerikanen.
De mogelijke opzegging van het INF-verdrag is een slecht voorteken voor andere non-proliferatieverdragen, stellen analisten. Trumps veiligheidsadviseur John Bolton staat bekend als criticus van dergelijke verdragen. Amerikaanse kranten berichten dat hij niet alleen het INF-verdrag probeert te schrappen, maar ook een eind wil maken aan ‘New Start’, het Amerikaans-Russische verdrag over de beperking van strategische wapens tot 1550 kernkoppen.
Belangrijk onderdeel zijn achttien wederzijdse inspecties per jaar. Het stelt de VS en Rusland in staat om elkaars nucleaire activiteiten in de gaten te houden. Het verdrag loopt af in 2021. Bolton zou alle onderhandelingen over verlenging blokkeren. Er zijn geen aanwijzingen dat de twee grootste kernmachten ter wereld werken aan vervangende verdragen. Dat zou betekenen dat de weg vrijkomt voor een wapenwedloop zonder afgesproken beperkingen. <
