Manipulatie dreigt in rechtsstaat Roemenië

Boekarest

Roemenië neemt begin 2019 het ­roulerend voorzitterschap van de EU over, net nu de sfeer tussen West- en Oost-Europa op het vlak van democratie en rechtsstaat behoorlijk bekoelt. Na Polen en Hongarije dreigt ook Roemenië de rechtsstaat af te knellen.

De regering in Boekarest haalt momenteel de bezem door het justitieel apparaat. Aanklagers van anticorruptieagentschap DNA moeten voortaan tien jaar ervaring hebben, in plaats van zes. Ook krijgt de minister van Justitie een vinger in de pap bij tuchtprocedures, tegen de wens van het parlement in, en dreigt hij de baas van het Openbaar Ministerie te ontslaan. Volgens de coalitiepartijen is het nieuwe pakket hoognodig om de gehate ‘parallelle staat’ lam te leggen – een soort kongsi tussen de geheime diensten en de rechterlijke macht die een heksenjacht zou voeren tegen tal van bestuurders.

aanklagers verzwakken

Maar er is ook een andere uitleg. In die lezing is de regering onder aanvoering van de sociaaldemocraten (PSD) vooral bezig haar eigen mensen uit de cel te houden door aanklagers te verzwakken en de minister meer macht te geven. ‘Dit is een terugslag voor de democratie’, verklaarde president Iohannis. Hij heeft een andere partijkleur en ligt al maanden overhoop met de regering.

Tegen Lagerhuisvoorzitter Liviu Dragnea (PSD), de man die Roemenië achter de schermen runt, lopen strafrechtelijke onderzoeken, waaronder een mogelijke fraude met ruwweg 21 miljoen euro Europees subsidiegeld. De aanklager in die zaak heeft (slechts) acht jaar ervaring in plaats van tien, en ziet de bui al hangen. Voor tientallen andere aanklagers geldt hetzelfde. Het DNA en zijn gevecht tegen corruptie, schrijft nieuwswebsite G4media, worden ‘de facto lamgelegd’. ‘Ze proberen te laten zien wat er gebeurt als je je niet gedraagt’, aldus een anonieme aanklager tegen persbureau Reuters. ‘En het werkt.’

waarschuwing Timmermans

Brussel roert zich. Zodra de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in het geding is, zal de Europese Commissie niet aarzelen om stappen tegen Roemenië te ondernemen, waarschuwde vicevoorzitter Frans Timmermans begin deze maand. Eerder begon de Commissie om dezelfde reden een strafprocedure (‘artikel 7’) tegen Polen. Bij de Europese fracties (sociaaldemocraten, liberalen) waarvan de Roemeense regeringspartijen PSD en ALDE deel uitmaken, groeit het ongemak.

Het patroon klinkt bekend. Net als die andere ex-communistische landen Polen en Hongarije, laadt de regering in Roemenië de verdenking op zich dat ze de rechterlijke macht in een houdgreep neemt om langer te kunnen blijven zitten. ‘We zijn de nieuwe lastpost in Europa’, ziet Laura Stefan, anticorruptie-expert en oud-medewerker van het ministerie van Justitie. ‘De regering creëert mist en onduidelijkheid, en ondermijnt zo de positie van aanklagers.’ Procureur-generaal Augustin Lazar denkt dat veel lopende strafzaken op losse schroeven komen te staan.

Vorige week zette het Constitutioneel Hof een streep door meer dan zestig amendementen op het strafrecht. Het bontst maakte de regering het met een voorstel om aanklagers te dwingen binnen één jaar na begin van een onderzoek te vervolgen – een onhaalbare termijn bij de vaak razend ingewikkelde corruptiezaken. Het Hof maakte er korte metten mee. De Venetië-commissie, het controlerend orgaan van de Raad van Europa, spreekt van een ‘serieuze verzwakking’ van het justitieel apparaat, onder meer omdat de hervormingen met grote haast zijn aangenomen.

drijvende kracht de laan uit

Deze zomer werd het hoofd van de DNA, de in Brussel zeer populaire aanklager Laura Kövesi, de laan uitgestuurd. Kövesi was de drijvende kracht achter vijfduizend veroordelingen, van onder anderen negen ministers en 83 burgemeesters. Als het aan minister Tudorel Toader (Justitie) ligt, wordt de vrij onbekende Adina Florea haar vervanger. De 52-jarige Florea is de dochter van een PSD-raadslid. Tijdens haar hoorzitting zei ze dat ze ‘nooit onafhankelijk’ is geweest, een opmerking die ze daarna schielijk introk.

In het Europees Parlement zal de pro-Europeaan Iohannis waarschijnlijk onderstrepen dat hoewel de rechtsstaat in zijn land onder druk staat, er ook tegenkrachten zijn. Een voorbeeld: hijzelf. <